Αξίζει μια ευκαιρία για να σπάσει ο φαύλος κύκλος της φτώχειας στις κοινότητες των Ρομά;

Λέξεις: Κωνσταντίνος Βαγιάτης

Η 8η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως ημέρα των Ρομά σε ανάμνηση του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου που έγινε στις 8 Απριλίου 1971 στο Λονδίνο. Η Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά, αποτελεί μια ημέρα γιορτής της ιστορίας, του πολιτισμού και της γλώσσας των Ρομά αλλά και ταυτόχρονα υπενθύμισης των διακρίσεων και του κοινωνικού αποκλεισμού που εξακολουθούν να υφίστανται στην πλειονότητα τους.

Σε πολλές περιοχές της χώρας μας υπάρχουν καταυλισμοί που αποτελούνται από αυτοσχέδια καλύβια και παραπήγματα από λαμαρίνες και μουσαμάδες ενώ χαρακτηρίζονται από παντελή απουσία βασικών υποδομών κοινής ωφέλειας, όπως ηλεκτρική ενέργεια, ύδρευση, αποχέτευση αλλά και μονάδων υγιεινής, όπως λουτρά και τουαλέτες.

Δυστυχώς, οι συνθήκες διαβίωσης είναι άκρως στερητικές, γεγονός που δημιουργεί πολλαπλές δυσκολίες και λειτουργεί ανασταλτικά ως προς την κοινωνική ένταξη και την αποδοχή τους από τη τοπική κοινωνία. Ως επακόλουθο αυτής της συνθήκης, ο αριθμός των παιδιών που φοιτά τακτικά στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο είναι ελάχιστος.

Πώς να στείλεις, όμως, το παιδί σου στο σχολείο όταν δεν έχεις να του βάλεις καθαρά ρούχα;

Πως να κάνεις μπάνιο, όμως, το παιδί σου όταν δεν έχεις καθαρό και ζεστό νερό και λουτρό;

Πως θα δεχτούν, όμως, τα άλλα παιδιά τον βρώμικο συμμαθητή που μυρίζει;

Που θα πλύνεις, όμως, τα ρούχα σου όταν δεν έχεις νερό;

Πως θα προστατεύσεις, όμως, τα ρούχα και τα βιβλία μέσα στα παραπήγματα όταν βρέχει;

Πως θα διαβάσεις, όμως, χωρίς ρεύμα και φως όταν θα πέσει το σκοτάδι;

Αυτά είναι μερικά μόνο ερωτήματα που αν προσπαθήσουμε να τα απαντήσουμε θα καταλάβουμε αν η στερεοτυπική έκφραση πως «οι Ρομά δεν θέλουν το σχολείο» ευσταθεί. Η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου οδηγεί με τη σειρά της σε αναλφαβητισμό και αυτός σε αποκλεισμό από την αγορά εργασίας.

Ποιος θα προσλάβει, όμως, στη δουλειά του κάποιον που δεν ξέρει να διαβάζει ή να γράφει;

Πως θα αιτηθείς εργασίας, όμως, όταν δεν έχεις ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση;

Αποκομμένοι από την τυπική αγορά εργασίας με λιγοστές δεξιότητες, στη βέλτιστη εκδοχή απασχολούνται σε εποχιακές δραστηριότητες μετακινούμενοι συχνά για μεροκάματα, στη χείριστη κάνουν την εμφάνιση τους φαινόμενα παιδικής εργασίας και μικροκλοπών, με την πλειονότητα να βιώνουν ανεργία και κατ’ επέκταση φτώχεια.

Αυτός ο φαύλος κύκλος ζωής των Ρομά -με κυρίαρχο στοιχείο τη φτώχεια- δεν αφήνει περιθώρια βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης τους, μεγαλώνοντας γενιές και γενιές μέσα σε καταυλισμούς. Σε όλο το φαύλο κύκλο της πολλαπλής στέρησης προστίθεται η δικαιολογημένη εν μέρει περιθωριοποίηση και απόρριψη από την τοπική κοινωνία λόγω της ταυτότητας, της κοινωνικής τους προέλευσης και κουλτούρας.

«Οι Ρομά έτσι έχουν μάθει να ζουν»

Ναι, έτσι έχουν μάθει να ζουν … στη φτώχεια, στη στέρηση, στον αποκλεισμό.

Αξίζουν οι Ρομά μια ευκαιρία όμως για να σπάσει ο φαύλος κύκλος;

Αξίζουν γιατί είναι άνθρωποι, γιατί γεννήθηκαν και μεγαλώνουν εδώ, γιατί είναι ο τόπος τους. 

Αξίζουν γιατί είναι ισότιμοι πολίτες της ελληνικής κοινωνίας.

Αξίζουν γιατί είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Μπορούν οι Ρομά να ενταχθούν στη κοινωνία;

Η απάντηση είναι εξαιρετική δύσκολη. Η κοινωνική ένταξη των Ρομά αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία και πρόκληση που απαιτεί ολιστική παρέμβαση, πίστωση χρόνου, επιμονή, υπομονή, συνεργασίες και οικοδόμηση εμπιστοσύνης πρωτίστως μεταξύ των ίδιων των Ρομά και της τοπικής κοινωνίας.

Υπάρχουν, όμως, παραδείγματα επιτυχούς κοινωνικής ένταξης, όπως του Δήμου Κατερίνης, που υλοποιεί πρόγραμμα οργανωμένης μετεγκατάστασης με κατασκευή 56 οικίσκων και υποδομών κοινής ωφέλειας για την κοινωνική ένταξη και τη διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών στέγασης των 330 περίπου Ρομά της περιοχής με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.

Το πρώτο βήμα προς αυτή τη κατεύθυνση, λοιπόν, της κοινωνικής ένταξης είναι η βελτίωση των συνθηκών στέγασης και διαβίωσης προκειμένου να σπάσει ο φαύλος κύκλος του αποκλεισμού, της περιθωριοποίησης, της σχολικής διαρροής, του αναλφαβητισμού, της ακραίας φτώχειας. Η παγκόσμια ημέρα των Ρομά ας αποτελέσει, λοιπόν, μια ακόμη μορφή πίεσης αλλά και ευαισθητοποίησης προς την αυτή τη κατεύθυνση.

*Ο Βαγιάτης Κωνσταντίνος είναι Κοινωνικός Λειτουργός, Οργανωτικός Γραμματέας ΔΣ ΣΚΛΕ

*Οι απόψεις του παραπάνω κειμένου αντιπροσωπεύουν αποκλειστικά το συντάκτη.