Η διαχείριση των αρχαιολογικών ευρημάτων στον σταθμό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη

Λέξεις: Γιάννης Καρατζόγλου

Στο ζήτημα της απόσπασης ή μη των σπουδαίων αρχαιοτήτων που βρέθηκαν κατά τις εκσκαφές του μετρό της Θεσσαλονίκης, πρέπει κάθε πολίτης της χώρας, αφού ενημερωθεί, να πάρει θέση, οπωσδήποτε δε όσοι έχουν ειδικότερη σχέση με το αντικείμενο.

Μετά τις έγκυρες και έντονες παρεμβάσεις και διαμαρτυρίες Ελλήνων και ξένων προσωπικοτήτων και επιστημονικών φορέων, το θέμα έχει γνωστοποιηθεί διεθνώς, ενώ η τελική του έκβαση εκκρεμεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Μετά όμως και την τελευταία τεκμηριωμένη παρέμβαση του εξέχοντος πολιτικού μηχανικού-αναστηλωτή, κυρίου Κώστα Ζάμπα, που δείχνει με στοιχεία ότι η επιτόπου διατήρηση των ευρημάτων είναι απολύτως εφικτή και συμβατή με την παράλληλη και έγκαιρη ολοκλήρωση του έργου, τα επιχειρήματα ότι τούτο «δεν γίνεται» ή «θα καθυστερήσει» το απαραίτητο για την πόλη έργο του μετρό, έχουν πλήρως ανατραπεί.

Ας μου επιτραπεί για την ενημέρωση των πολιτών να αναφέρω ότι τα κείμενα δεοντολογίας για τη διαχείριση των έργων αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, με κορυφαίο τον «Χάρτη της Βενετίας» (1964) πρακτικά «απαγορεύουν» την μετακίνηση των έργων (παρ. 7) εκτός και αν δεν μπορεί να γίνει τίποτε άλλο για την σωτηρία τους. Αυτό συνέβη σε ακραίες περιπτώσεις όπως για το ναό του Αμπού-Σίμπελ, που θα κατακλυζόταν από την τεχνητή λίμνη του Νείλου. Όμως η παραπάνω «απαγόρευση» δικαιολογείται πλήρως εδώ διότι: α) Τα ευρήματα της Θεσσαλονίκης έχουν τη μορφή αυτή λόγω και του τόπου όπου δημιουργήθηκαν και ο τόπος αυτός (δηλαδή, η καρδιά της πόλης όπου διασταυρώνονται οι κύριοι οδικοί της άξονες, ο Cardo και ο Decumanus) δεν μετακινείται. β) Αν τα αρχαία αποσπασθούν, τεμαχιστούν και επανατοποθετηθούν αργότερα (όποτε και αν), δεν θα είναι ακριβώς τα ίδια, καθώς θα έχουν χάσει μέρος τουλάχιστον της αυθεντικότητάς τους. Και η αυθεντικότητα είναι μια έννοια που διαπερνά τον «Χάρτη της Βενετίας», αλλά και την ίδια τη νεωτερική εποχή μας. Κάτι τεχνικά δυνατόν δεν είναι πάντα και σκόπιμο. Εν προκειμένω, η τεχνική έχει λύσει το πρόβλημα της κατασκευής του μετρό χωρίς την επιβλαβή απόσπασή τους. Όσοι συνέταξαν τον παραπάνω Χάρτη, αλλά και πολλοί Δάσκαλοί μας, όπως ο αείμνηστος Χαράλαμπος Μπούρας, που συνέλαβε νωρίς τις αρχές αυτές που εφαρμόσθηκαν με άκρα επιτυχία στο σημαντικότερο «μεγάλο έργο» από τη Μεταπολίτευση στην Ελλάδα, την συντήρηση των μνημείων της Ακρόπολης, κάτι ήξεραν!

Επειδή συμβαίνει να έχω διδάξει για πολλά χρόνια, μεταξύ άλλων, το μάθημα «Αρχιτεκτονική και Δημόσιος Χώρος», όπου συζητήσαμε από δεκαετίας περίπου το ζήτημα αυτό με τους φοιτητές της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, εικαστικούς και θεωρητικούς, που είναι ενημερωμένοι, ας μου επιτραπεί να προσθέσω την ελάχιστη μαρτυρία μου. Ας γνωρίζουν τέλος οι Yπεύθυνοι και οι Kριτές ότι η απόσπαση θ’ αποτελούσε μια νομότυπη μεν, αλλ’ ανεπίτρεπτη «κρατική αυθαιρεσία» που, αθέλητα βέβαια, θα έδινε ψευδοεπιχειρήματα και σε άλλους, άλλως επί εμβληματικών Μνημείων αυθαιρετήσαντας. Η αποκατάσταση του ορθού πάντα περιποιεί τιμή χωρίς κόστος και ωφελεί τη Χώρα.

*Ο Γιάννης Καρατζόγλου είναι αρχιτέκτονας -πολεοδόμος, τ. αναπληρωτής καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών