Εξαιρώντας ένα μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από τις πολιτιστικές διαδρομές στη Θεσσαλονίκη
Η Κατερίνα Νικολαΐδου γράφει για τις μελλοντικές συνέπειες στον τουρισμό της Θεσσαλονίκης από την απόσπαση και για ομοιότητες της περίπτωσης Βενιζέλου με ευρήματα σε σταθμούς του μετρό του εξωτερικού.
Λέξεις: Κατερίνα Νικολαΐδου
Ο Αντρέα σηκώνει τα μάτια του από τον χάρτη που προβάλλεται στην οθόνη του κινητού του μόλις ακούει την αναγγελία για τον «επόμενο σταθμό, Βενιζέλου». Δυσφορεί στη σκέψη πως μόλις βγει από το σταθμό θα έρθει αντιμέτωπος μ΄ ένα κύμα ζέστης. Θα μπορούσε να βρισκόταν ήδη στην παραλία. Αξίζει όμως τον κόπο να μείνει ένα βράδυ παραπάνω στο ίδιο ξενοδοχείο της Θεσσαλονίκης, πριν ξεκινήσει τις διακοπές του στη Χαλκιδική, για να δει κάποια από τα αξιοθέατα αυτής της πόλης που έχει τόσα κοινά με τη δική του πόλη, τη Νάπολη.
Κι εδώ τα αυτοκίνητα τρέχουν σαν διαολεμένα. Κι εδώ τα μνημεία του ιστορικού κέντρου της πόλης έχουν εγγραφεί συλλογικά στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Ρίχνει μια κλεφτή ματιά στην οθόνη του κινητού πριν σηκωθεί από τη θέση του: τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία της πόλης. Η πολιτιστική διαδρομή που θ’ ακολουθήσει ξεκινά από το μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO που συνυπάρχει με το σταθμό, αυτήν που οι Έλληνες, αλλά και κάποιοι δικοί του συμπατριώτες, αποκαλούν «βυζαντινή Πομπηία» – όπως ακριβώς ξεκινούν στη δική του πόλη από τον σταθμό Municipio, με το ρωμαϊκό λιμάνι και τον ενσωματωμένο στον σταθμό Πύργο της Incoronata, του 16ου αιώνα.
Η ιστορία αυτή ανήκει στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας – όχι μόνο επειδή το «Μετρό Θεσσαλονίκης» είναι το πιο σύντομο ανέκδοτο.
Το μνημείο που ο Αντρέα έχει ακουστά ως «βυζαντινή Πομπηία» δεν θα εγγραφεί ποτέ στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO αν αποσπασθεί, ακόμη κι αν επανατοποθετηθεί στη συνέχεια, με σύγχρονες συμπληρώσεις στα τμήματα των πλίνθινων τοίχων που θα έχουν γίνει σκόνη κατά την απόσπαση, και με εμφανείς τις συρραφές ανάμεσα στα αποσπασμένα κομμάτια, ακριβώς όπως σε μια κατασκευή φτιαγμένη από τουβλάκια Lego.
Η υπάλληλος της UNESCO που θα λάβει από την Ελλάδα το αίτημα ένταξης του μνημείου στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς δεν θα είναι σε θέση να συμπληρώσει τα κουτάκια «Αυθεντικότητα» και «Ακεραιότητα» με θετικό πρόσημο. Θα ξανακοιτάξει, πιο προσεκτικά αυτή τη φορά, τα βοηθητικά για τον καθορισμό των κριτηρίων ένταξης έγγραφα που έχουν υποβάλει οι Σύμβουλοι Παγκόσμιας Κληρονομιάς εκ μέρους του Διεθνούς Συμβουλίου για τα Μνημεία και τους Αρχαιολογικούς Χώρους, του ICOMOS. Κι ύστερα θα θυμηθεί πως η Γενική Συνέλευση του ICOMOS είχε εκδώσει ψήφισμα που καταδίκαζε την πρόσφατη τότε Υπουργική Απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδας, σχετικά με μια απόσπαση που θα ήταν καταστροφική για ένα μνημείο σημαντικό για την πολιτιστική κληρονομιά όλης της ανθρωπότητας.
Ο ξεναγός που θα καθοδηγούσε τον Αντρέα στην εξερεύνηση του παρελθόντος της Θεσσαλονίκης, θα προτιμήσει ως αφετηρία του περιπάτου ένα άλλο μνημείο του ιστορικού κέντρου, κάποιο που ίσως έχει κακοποιηθεί κι αυτό σε στιγμές της πορείας του στο χρόνο, από πυρκαγιές ή σεισμούς ή κι από ανθρώπους ακόμη που δεν το σεβάστηκαν, αλλά σίγουρα δεν απαξιώθηκε ποτέ σε τέτοιο βαθμό, ώστε όποιος κοιτά τα κομματιασμένα απομεινάρια του να πιστεύει πως η καταστροφή του άξιζε.
Και ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου όπου διανυκτέρευσε ο Αντρέα μετά την άφιξή του στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, θα φοβάται πως παράταση της διαμονής για δεύτερη βραδιά δεν θα υπάρξει. Θα ξέρει πως από το μυαλό του πελάτη του περνά η σκέψη πως σ’ αυτό το μέρος μόνο οι κοντινές παραλίες αξίζουν τελικά.
Μπροστά στις πόρτες του συρμού, έτοιμη για αποβίβαση, βρίσκεται η Ιρίνα από τη Σόφια αντί για τον Αντρέα. Αναστενάζει καρτερικά για την επαγγελματική συνάντηση που την περιμένει σε λίγη ώρα μ’ εκείνο τον χρυσοχόο στη Βενιζέλου, αντί να έχει ήδη ξεκινήσει τις καλοκαιρινές της διακοπές.
«Μα πάντα γειτονιά χρυσοχόων ήταν εδώ;», αναρωτιέται βλέποντας τις ενημερωτικές πινακίδες για τα ευρήματα του σταθμού να γλιστρούν μπροστά της, καθώς ανεβαίνει από τις κυλιόμενες σκάλες.
Ανακαλεί τους δυο σταθμούς στη δική της πόλη που πήραν το όνομα της Σερδικής, της αρχαίας πόλης κάτω από τη σύγχρονη Σόφια, λόγω όσων ανακαλύφθηκαν κατά τις εργασίες κατασκευής του μετρό. Ο σχεδιασμός του ενός από τους δυο σταθμούς, Serdika II, άλλαξε τρεις φορές προκειμένου να μη μετακινηθούν από τη θέση τους τα πολύτιμα ευρήματα του κεντρικού ρωμαϊκού δρόμου που ένωνε τη βόρεια με τη νότια πύλη της Σερδικής, και όλα τα κατάλοιπα της δραστηριότητας των ανθρώπων που διέσχιζαν αυτό το δρόμο καθημερινά, πολλούς αιώνες πριν από την ίδια, στην πόλη της.
«Μάλλον δε θα βρήκαν κάτι εξίσου σημαντικό εδώ όταν έσκαβαν για να κατασκευάσουν το σταθμό», σκέφτεται, κι ας έρχεται το συμπέρασμά της σε αντίθεση με όσα θυμάται από το σχολικό μάθημα της μεσαιωνικής ιστορίας κι όσα άλλα έχει ακούσει ποτέ για τη θέση που η Θεσσαλονίκη κάποτε κατείχε στα Βαλκάνια.
*Η Κατερίνα Νικολαΐδου είναι αρχαιολόγος ειδικευμένη στη διαχείριση και τη δημόσια προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς. Έχει υπηρετήσει στο ΥΠΠΟΑ ως στέλεχος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Ως ανεξάρτητη πολιτιστική εμπειρογνώμονας έχει συνεργαστεί με την UNESCO, το Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNDP) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Διαβάστε επίσης:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
