Για τον Θανάση Βαλτινό

Μας άφησε ο Θανάσης Βαλτινός, έξοχος της ελληνικής λογοτεχνίας.

Ο Βαλτινός γεννήθηκε με το μικρόβιο της παθιασμένης φιλαναγνωσίας, ένα φυσικό χαρακτηριστικό του που στα μικράτα του παρεξηγήθηκε, γιατί, όπως λέει κι ο ίδιος, «στα χωριά χλεύαζαν αυτούς που διάβαζαν». Φαίνεται να κάνει καθαρόαιμη βιωματική λογοτεχνία, αφήνει όλα τα πρόσωπα να μιλούν ευθέως στον αναγνώστη, απλά, κοφτά, ξερά, χωρίς σχολιασμούς, χαρακτηρισμούς και παρεμβάσεις, στοιχείο που προσδίδει αβίαστη αμεσότητα στο κείμενο. Αλλά αν έλειπε η έντονη και ψαγμένη κοινωνική ματιά, που οφείλεται στο πρώιμο ψήσιμό του στη βιοπάλη και στα σκληρά βιώματα τον καιρό της Κατοχής και του Εμφύλιου, το έργο του δεν θα’ χε αυτή την πληρότητα. Κομμάτια ολόκληρα της πρόσφατης ιστορίας μας, βασανισμένες φιγούρες ανθρώπων του μόχθου, ανταρτών και ανταρτόπληκτων, εκατόμβες αδικοθανατισμένων, εμβληματικά ιστορικά μα και εντελώς δευτερεύοντα προσωπικά ή οικογενειακά συμβάντα που αναδεικνύονται σε σημαντικά, συνθέτουν ένα μωσαϊκό σπαραγμένης και ανεπούλωτης μνήμης που γίνεται η ραχοκοκαλιά στην αφήγηση της ελληνικής περιπέτειας του 20ου αι που βάλθηκε να αναδείξει με την σπουδαία «εθνική» του λογοτεχνία.

Τα περισσότερα συμβάντα είναι (ή φαίνονται)αληθινά ή βασίζονται στην πραγματικότητα, όπως π.χ. τα σχετικά με τις βιαιοπραγίες του ελληνικού στρατεύματος στη μικρασιατική εκστρατεία εναντίον αθώων αμάχων σε τουρκοχώρια, -μεγάλη η τόλμη του να διασώσει στις αφηγήσεις του ου φωνητές ιστορικές αλήθειες που «τσούζουν» και προκαλούν τους συμπλεγματικούς εθνικιστές και τους «τυφλούς» δεξιούς κι αριστερούς.

Η θεματολογία του είναι ανδροκεντρική, οι ήρωες κι οι κομπάρσοι του, πλην εξαιρέσεων, είναι άντρες, χωρίς ίχνος υποβιβασμού των γυναικών. Είναι φανερό πως ο Βαλτινός συνομιλεί με τα Ευαγγέλια, όχι με το πνεύμα τους, με τη μορφή τους, αυτό που θέλει να πει το λέει όπως το λέει, χωρίς επεξηγήσεις.

Από την «Κάθοδο των εννιά», ένα «αριστερό»(έτσι νομίσαμε ή έτσι μας έκανε να νομίσουμε)βιβλίο πέρασε στην «Ορθοκωστά», ένα «αριστερό» πάλι βιβλίο λέει ο ίδιος, που το ’γραψε μάλλον για να ισορροπήσει τα αντίπαλα του Εμφύλιου.

Ο Βαλτινός ανταμώθηκε με τη φτώχεια, την αγωνία του μεροκάματου και τον θάνατο από μικρό παιδί κι αυτά τα συναπαντήματα περνούν ατόφια στα έργα του.

Άσχετα αν συμφωνεί κάποιος με την πολιτική του στάση απέναντι στην ιστορία του τόπου, ο Βαλτινός κάνει -προς δόξαν του- υψηλή λογοτεχνία επιχειρώντας να αποκαταστήσει τις παραμορφώσεις της ιστορικής μνήμης χωρίς να χαρίζεται –προς τιμήν του- σε κανένα.

Αιωνία του η μνήμη!

-Το βασικό κείμενο από τον τόμο μου “Τ’ ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ”, εκδ. Μεταίχμιο.