Γιάννης Μπουτάρης: Η νίκη του καλού

Λέξεις: Στρατής Μπουρνάζος

Ο Μπουτάρης υπήρξε άνθρωπος γενναίος και αντισυμβατικός, ένας πολιτικός που μαχόταν για τις απόψεις του, χωρίς να τις στρογγυλεύει. Και κατάφερε, με τη στάση αυτή (και όχι παρά τη στάση αυτή), να κερδίζει.

Γι’ αυτό αποτελεί παράδειγμα όχι μόνο θάρρους αλλά και επιτυχίας. Μας έδειξε ότι η πολιτική ουσία μπορεί να κερδίζει. Ότι η νίκη δεν περνάει μέσα από το στρογγύλεμα, την προσπάθεια να τα έχεις με όλους καλά ή τη φιλοτέχνηση μιας πανίσχυρης επικοινωνιακής φούσκας.

Μας έδειξε έμπρακτα τι σημαίνει προοδευτική και ριζοσπαστική πολιτική, που κερδίζει (κι ας μην τον στήριξαν, με πολύ μικρές εξαιρέσεις, οι δυνάμεις της Αριστεράς, ριζοσπαστικής και μη, τότε, παρά τις διαφωνίες μαζί του –δικές μου και του χώρου μου– σε σοβαρά ζητήματα)

Κι αυτό μας οδηγεί σε κάτι άλλο σημαντικό, που ξεπερνάει τα όρια της δημαρχίας και της Θεσσαλονίκης: ο συντηρητισμός και η μαυρίλα, όσο ισχυρά κι αν είναι, δεν είναι παντοδύναμα. Σε κάθε πόλη και κοινωνία, ακόμα κι αν φαίνεται ότι επικρατεί πλήρως το «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια», το τέλμα και οι πάσης φύσεως μακεδονομάχοι, παρά ταύτα υπάρχουν άνθρωποι που ασφυκτιούν με τα παραπάνω.

Και αυτό το κομμάτι, ακόμα κι αν δεν φαίνεται, ακόμα και είναι σε αποσυρμένο από την πολιτική και δεν εκδηλώνεται, είναι μεγάλο, είναι δυναμικό, συχνά το πιο νέο και δραστήριο, και, με τις κατάλληλες συνθήκες, μπορεί νικήσει και να γίνει πλειοψηφικό. Με άλλα λόγια, η Θεσσαλονίκη (και κάθε πόλη) δεν είναι μόνο η πόλη των Άνθιμων και των Ψωμιάδηδων· και ακριβώς το πλάκωμα η ασφυξία που νιώθουν πολλοί και πολλές, μπορεί να γίνει δράση και δύναμη νικηφόρα.

Το 2018, όταν είχε ανακοινώσει πως δεν θα είναι ξανά υποψήφιος, σχολίασα αυτή τη φωτογραφία. Τη βάζω και σήμερα, επαναλαμβάνοντας τον σχολιασμό. Δεν είναι η πιο συνηθισμένη για να αποχαιρετίσεις κάποιον, ωστόσο ο Μπουτάρης κάθε άλλο παρά συνηθισμένος ήταν.

Βρίσκω τη φωτογραφία εντυπωσιακή και συναρπαστική.

Εντυπωσιακή, με την έντονη αντίθεσή της. Από τη μια οι πρώην δήμαρχοι κουστουμαρισμένοι, οι πιο πρόσφατοι (διέκρινα Κοσμόπουλο και Παπαγεωργόπουλο), καλογυαλισμένοι και καλοβουρτσισμένοι. Απ’ την άλλη, ο Μπουτάρης με το φανελάκι, ημίγυμνος (όπως είχε φωτογραφηθεί σε μια καμπάνια κατά του AIDS) με τα τατουάζ του εν πλήρει αναπτύξει.

Συναρπαστική, καθώς μας εισάγει σε ένα πολιτικό μυστήριο. Πώς αυτός ο απίθανος τύπος, που όχι μόνο φωτογραφιζόταν με τα τατουάζ και το φανελάκι, αλλά έλεγε διάφορα εξωφρενικά για τον «κοινό νου» (λ.χ. δημιουργία αποτεφρωτηρίου ή εβραϊκού σχολείου), που είχε έρθει σε έντονη ρήξη με τον Άνθιμο, και μάλιστα προεκλογικά («όσο ζω δεν θα γίνει δήμαρχος», λέγεται ότι είχε πει ο δεύτερος») κατάφερε να εκλεγεί σε μια πόλη βαθιά συντηρητική, με τη Μητρόπολη να λύνει και να δένει; Πώς, λέγοντας και κάνοντας πολλά ενοχλητικά, δυσάρεστα και αδιανόητα για τον «παροιμιώδη μέσο ανθρωπάκο» (από συναντήσεις με τον δήμαρχο των Σκοπίων ή την τρομερή ομιλία για τους Εβραίους της πόλης που εξοντώθηκαν, όπου εστιάστηκε στις ευθύνες των Θεσσαλονικιών) μπόρεσε να εκλεγεί και ξαναεκλεγεί και να αφήσει έντονο το στίγμα του; Στην πόλη του Άνθιμου, του Παπαγεωργόπουλου και του Ψωμιάδη; Σημειωτέον, συνέχισε και μετά το τέλος της θητείας του να είναι ενεργός πολίτης, να παίρνει θέση με τόλμη σε μεγάλα θέματα, κι ας μην ήταν δημοφιλής. Έτσι, τάχθηκε δραστήρια υπέρ της Συμφωνίας των Πρεσπών ή ενάντια στην απόσπαση των αρχαίων της πρωτοβυζαντινής Θεσσαλονίκης από τον σταθμό Βενιζέλου του μετρό.

Αντίθετα, αν ο Μπουτάρης (και ο κάθε Μπουτάρης, ας σκεφτούμε πόσοι πολιτικοί, και μάλιστα της Αριστεράς, το έχουν κάνει) προσπαθούσε να τα έχει καλά με όλους, «και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ» και με τον Άνθιμο και με το πράιντ και με την εναλλακτικότητα και να τα λέει στρογγυλεμένα, όμορφα και καλά όλα – αυτό θα ήταν συνταγή αποτυχίας: τη στιγμή που δεν θα έπειθε τους συντηρητικούς ψηφοφόρους, θα απογοήτευε το «δικό του» κοινό. Και ο ενθουσιασμός ή η απώλειά του είναι κρίσιμο μέγεθος για την πολιτική και τη νίκη, πέρα από δημοσκοπήσεις.

Μπορώ να φανταστώ διάφορους αντιλόγους: ότι ο Μπουτάρης είχε ρίζες στην πόλη, είχε κοινωνική επιφάνεια, έπαιξε με την πρόκληση, με το life style κλπ. Σύμφωνοι, αλλά όλα αυτά, ακόμα κι αν είναι βοηθητικές ψηφίδες στην ερμηνεία, δεν αρκούν για να εξηγήσουν ουσιωδώς την επιτυχία του. Και σίγουρα δεν μιλάμε για life style χωρίς ουσία ή φούσκα των μήντια, σόσιαλ και μη. Γιατί δεν είναι life style σε μια πόλη όπου ο μητροπολίτης αφρίζει κατά του gay pride να δηλώνεις ολόθερμα την υποστήριξή σου και να μετέχεις σε αυτό ούτε να βάζεις το μαχαίρι στην πληγή με τα «οικεία κακά» μιλώντας όχι γενικά και αφηρημένα για τη Γενοκτονία, αλλά για τον αφανισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και τις ευθύνες των άμεσων προγόνων μας. Αν ήταν, και ήταν τόσο δα εύκολο και πιασάρικο θα το είχαν κάνει κι ένα σωρό άλλοι – που όμως προτίμησαν το life style του Βουκεφάλα, της σάρισας και της πατριωταράδικης «αντισκοπιανικής» λύσσας. Καθόλου ανώδυνα δεν ήταν όλα όσα υποστήριζε και έπραττε ο δήμαρχος και πολίτης Μπουτάρης – ας μην ξεχνάμε, το 2017, την επίθεση χρυσαυγιτών και λοιπών ακροδεξιών εναντίον του – επίθεση διόλου συμβολική, αλλά απολύτως σωματική, με κλωτσιές και μπουνιές.

Χρειάζεται να τα θυμόμαστε όλα αυτά και να μνημονεύουμε, με αγάπη και σεβασμό, τον πολίτη –Θεσσαλονικιό και κοσμοπολίτη μαζί– Γιάννη Μπουτάρη. Όχι μόνο για λόγους δικαιοσύνης. Αλλά και γιατί, όσοι και όσες σκεφτόμαστε και ενεργούμε πολιτικά, και ιδίως όσοι κινηθήκαμε σε όμορους πολιτικούς χώρους με τον αξέχαστο δήμαρχο, είναι επείγον να βρούμε το κλειδί αυτού του πολιτικού μυστηρίου.

Ποιοι ήταν οι συγκεκριμένοι τρόποι, πέρα από τη σαγήνη που ασκούσε η προσωπικότητά του, με τους οποίους τα κατάφερε όλα αυτά ο Μπουτάρης; Πώς κατόρθωσε να εμπνεύσει, να κινητοποιήσει, να ξεπεράσει τις αντιξοότητες, να κερδίσει; Δεν προχωράω, γιατί αισθάνομαι ότι μου λείπουν πολλά συγκεκριμένα δεδομένα. Καλώ τους φίλους και φίλες που ξέρουν αν το κάνουν. Έχει σημασία να ανοίξουμε αυτή τη συζήτηση.

ΥΓ. Δεν ξέρω το όνομα του/της φωτογράφου (ή όποιου/ας έκανε το φωτομοντάζ), γι’ αυτό και δεν το αναφέρω.

*Ο Στρατής Μπουρνάζος είναι επιμελητής βιβλίων και ιστορικός, δρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης