Η Δικτατορία της Ηλιθιότητας
Με αφορμή τις σκέψεις του Μάνου Χατζηδάκι.
Ακούγοντας τον Μάνο Χατζιδάκι να μιλάει ήδη από το 1978 για το μυαλό της κότας, αναλογίστηκα το σύγχρονο νόημα των λόγων του. Λειτούργησε άραγε ο Χατζιδάκις προφητικά και πίστευε πως η Ελλάδα από έθνος σοφίας θα μεταλλαχθεί σε ένα έθνος ηλιθίων; Το «μυαλό της κότας» εξελίχθηκε και μεταμορφώθηκε σε δικτατορία της ηλιθιότητας.
Τόσα χρόνια νωρίτερα είχε αναφέρει χαρακτηριστικά: «Από την ώρα που ο Φρανκενστάιν γίνεται στόλισμα νεανικού δωματίου, ο κόσμος προχωράει μαθηματικά στη εκμηδένισή του. Γιατί δεν είναι που σταμάτησε να φοβάται, αλλά συνήθισε να φοβάται. Κι εγώ με τη σειρά μου δεν φοβάμαι τίποτα περισσότερο, απ’ το μυαλό της κότας.»
Είναι πια φανερό πως το «μυαλό της κότας» κυριαρχεί, βρίσκεται παντού και έχει βρει το πλέον πρόσφορο έδαφος για να εξαπλωθεί και να μεγαλώσει. Μειωμένη πολιτική και κοινωνική ηθική κυβερνάει αυτόν τον τόπο με αποτέλεσμα αυτή η ίδια ανηθικότητα να μεταφέρεται αυτούσια στους πολίτες με την όποια μορφή της ηλιθιότητας.
Η εξάπλωση της ηλιθιότητας όμως, δεν είναι απλά ένα ακόμα πολιτικό πρόβλημα. Είναι ένα πρόβλημα θεμελιώδες το οποίο ενισχύεται από την υπερβολική έκθεση σε τηλεοράσεις, social media, αγοραία θεάματα, υποκουλτούρα κλπ. Δεν είναι άραγε παράξενη η αντιμετώπιση που έχουμε ως προς τη μόρφωση, τα βιβλία και τις τέχνες; Σκεφτείτε τον θαμώνα ενός μπαρ, να κάθεται μόνος και να διαβάζει ένα βιβλίο και ακριβώς δίπλα του έναν άλλον να ανανεώνει μηνύματα στο Facebook. Ποια εικόνα μας μοιάζει πιο οικεία και καθημερινή; Ποιον από τους δύο θα χαρακτηρίσουμε ως κοινωνικότερο και ποιον θα κοιτάξουμε περιπαιχτικά;
Η δικτατορία της ηλιθιότητας επιτίθεται από παντού και μπορεί να έχει τη μορφή κάθε τηλεπερσόνας, υπουργού, μητέρας ή πατέρα, δασκάλου, παπά, συγγραφέως, ποιητού, δημοσιογράφου, μουσικού, μπουζουκτσή και κάθε άλλης ανθρώπινης ιδιότητας μπορείς να φανταστείς. Δυστυχώς είναι δύσκολο να ξεφύγεις από αυτήν καθώς είναι εθιστική, το νόημα της είναι εύκολο, είναι προσβάσιμη σε όλους, χτυπάει κατά συρροή και κυρίως υπάρχει παντού.
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά του «φορέα της ηλιθιότητας»; Οι απόψεις επί παντός επιστητού, η πεποίθηση πως τα λόγια του αποτελούν ευαγγέλιο σοφίας, οι φασιστικές και ρατσιστικές ιδέες, η δίχως ταλέντο και με το στανιό ενασχόληση με τις τέχνες, η υπεροψία, η τεμπελιά αλλά και η αποφυγή οποιασδήποτε μορφής σωματικής και πνευματικής κόπωσης, αποτελούν κάποια από τα ενδεικτικά χαρακτηριστικά συμπτώματα της «πάθησης».
«Πώς θα αντιδράσουμε και πώς δεν θα συμβιβαστούμε με το τέρας;» αναρωτιόταν ο Χατζιδάκις. Αναλογιζόμενος την ίδια ερώτηση και συγκεκριμενοποιώντας την ως προς την έκφανση του προβλήματος που ανέπτυξα παραπάνω, καταλήγω πως η απάντηση αποτελεί προσωπική υπόθεση του καθενός· ωστόσο η γνώση, η μόρφωση, οι τέχνες, ένας περίπατος, λίγη γυμναστική, ένας «ζωντανός» καφές με φίλους και γενικότερα κάθε είδους νοητική, σωματική και συναισθηματική εγρήγορση, συνεισφέρουν τα μέγιστα σε αυτή την προσπάθεια. Είναι προσωπικό στοίχημα του καθενός να πείσει τον εαυτό του πως δεν του αξίζει να είναι κομμάτι αυτής της «δικτατορίας».
*Τα λόγια του Μάνου Χατζιδάκι προέρχονται από τα εβδομαδιαία ραδιοφωνικά του σχόλια, την περίοδο που ήταν διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.
**Η δικτατορία της ηλιθιότητας είναι μια φράση που άκουσα πριν από χρόνια από τον Παναγιώτη Χατζηστεφάνου σε μια προσπάθεια του να περιγράψει την ελληνική κοινωνία.
