Η Ελλάδα κινείται επικίνδυνα ανάμεσα σε υπερβολική κατανάλωση και ανεπάρκεια νερού

Λέξεις: Φίλιππος Γκανούλης

Η πρόσφατη έκθεση του World Resources Institute είναι αποκαλυπτική: η χώρα μας κατατάσσεται στην 19η θέση παγκοσμίως σε κίνδυνο ανεπάρκειας νερού. Αυτό δεν είναι πια μια κοινότυπη θεωρητική προειδοποίηση,· είναι ένα τεράστιο SOS που πρέπει να μας αφυπνίσει όλους.

Η Ελλάδα σήμερα κινείται επικίνδυνα ανάμεσα σε υπερβολική κατανάλωση και ανεπάρκεια. Οι υδάτινοι πόροι της χώρας έχουν μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ οι απαιτήσεις –κυρίως από τον τουρισμό και τη γεωργία– έχουν εκτιναχθεί. Από το 2001 μέχρι το 2022, οι απολήψεις νερού για ύδρευση υπερδιπλασιάστηκαν (+139%), σύμφωνα με την ανάλυση της Deloitte, εξαιτίας της τουριστικής ανάπτυξης αλλά και της τραγικής κατάστασης των υδροδοτικών υποδομών, με διαρροές που φτάνουν έως και το 50%.

Δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να αποδεχτούμε ότι αυτό είναι το «αναπόφευκτο τίμημα» της κάθε ανάπτυξης. Διότι πολύ απλά δεν είναι.

Είναι το τίμημα της απουσίας σχεδιασμού, της αποσπασματικής διαχείρισης και της πολιτικής απροθυμίας να συγκρουστούμε με αντιλήψεις και συμφέροντα που δεν βλέπουν το νερό ως κοινό αγαθό αλλά ως εμπόρευμα.

Η λειψυδρία πλήττει πρώτα τα φτωχότερα στρώματα, τις άνυδρες νησιωτικές περιοχές, τις γεωργικές κοινότητες που δεν έχουν πόρους να επενδύσουν σε τεχνολογίες εξοικονόμησης. Στη Νάξο, την Κάρπαθο και αλλού, οι υδατικοί πίνακες έχουν υποστεί υφαλμύρωση από την υπερβολική άντληση, με αποτέλεσμα το νερό να μην είναι μόνο λιγοστό, αλλά και ακατάλληλο.

Ο τουρισμός δεν μπορεί να λειτουργεί ανεξέλεγκτα. Δεν είναι δυνατόν να γεμίζουν πισίνες με πόσιμο νερό όταν οι κάτοικοι δεν έχουν επάρκεια για βασικές ανάγκες. Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη πρέπει να συνδεθεί με κανόνες, ποσοστώσεις κατανάλωσης και επενδύσεις σε υποδομές εξοικονόμησης.

Μια πράσινη πολιτική πρόταση πρέπει είναι ξεκάθαρη:

• Νερό ως κοινό, αναφαίρετο αγαθό: Όχι ιδιωτικοποίηση, όχι τιμολόγηση που λειτουργεί αποτρεπτικά για την κάλυψη βασικών αναγκών. • Εθνικό σχέδιο εξοικονόμησης: Στεγανοποίηση των δικτύων, υποχρεωτική χρήση γκρίζου νερού όπου είναι δυνατόν (π.χ. για καθαριότητα, άρδευση, αποχωρητήρια), και επιδοτήσεις για ανακύκλωση νερού στις τουριστικές μονάδες. • Προτεραιότητα στα νησιά: Επενδύσεις σε μονάδες αφαλάτωσης με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αναδιάρθρωση του μοντέλου επισκεψιμότητας για να είναι συμβατό με τη φέρουσα ικανότητα των τοπικών οικοσυστημάτων. • Αλλάζουμε τα πάντα στην Άρδευση: Η γεωργία καταναλώνει το μεγαλύτερο ποσοστό των υδατικών αποθεμάτων της χώρας και συχνά με τεράστιες απώλειες. Είναι απολύτως αναγκαίο να προχωρήσουμε σε ριζική αναμόρφωση των αρδευτικών δικτύων με αντικατάσταση των ανοιχτών καναλιών από κλειστά συστήματα πίεσης, εκτεταμένη χρήση στάγδην άρδευσης, έξυπνους αισθητήρες εδάφους και υγρασίας, αλλά και εκπαίδευση των αγροτών σε νέες τεχνικές ορθολογικής κατανάλωσης. Η αγροτική παραγωγή πρέπει να συνδέεται με την υδατική φέρουσα ικανότητα κάθε περιοχής. Χωρίς άρδευση φιλική στο περιβάλλον, δεν υπάρχει μέλλον για τον πρωτογενή τομέα. • Περιβαλλοντική παιδεία: Το νερό δεν είναι απεριόριστο. Ούτε πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί του με σεβασμό και σύνεση.

Το φαινόμενο της λειψυδρίας δεν είναι μόνο τεχνικό ή φυσικό. Είναι και πολιτικό. Είναι ζήτημα προτεραιοτήτων, κουλτούρας και θεσμικής βούλησης. Αν επιδιώκουμε μια Ελλάδα βιώσιμη, δίκαιη και πράσινη, η διαχείριση του νερού πρέπει να είναι στην κορυφή της κάθε πολιτικής ατζέντας.

*Ο Φίλιππος Γκανούλης είναι Πολιτικός Μηχανικός, Επικεφαλής Οικολογίας – Πράσινης Λύσης