Η Ελλάδα όλη, ένα ατελείωτο resort

O μήνας είναι Αύγουστος, και οι υπεύθυνοι του Ελληνικού τουρισμού, οι σχεδιαστές της πολιτικής, οι εστιάτορες, οι ξενοδόχοι, μπορούν να πανηγυρίζουν. 

Ο τουρισμός επανακάμπτει στα επίπεδα-ρεκόρ της προ-πανδημικής εποχής, τα έσοδα του κράτους και των επιχειρήσεων υπερβαίνουν τις προσδοκίες.

Γιατί να μην είμαστε και εμείς από αυτούς, όπως ο υπουργός Βασίλης Κικίλιας, που πανηγυρίζουνε;

Στην πιο πρόσφατη του δήλωση ανακοίνωσε τις επισκέψεις-ρεκόρ στην Ακρόπολη για φέτος, ενώ για άλλη μια φορά τόνισε τη ζωτικής και στρατηγικής σημασίας προσπάθεια της κυβέρνησης για επέκταση της τουριστικής σεζόν.

Όταν ο τουρισμός μεγεθύνει το Α.Ε.Π. της χώρας, αυτό γίνεται γιατί ο πληθυσμός της και το εισόδημα του, ιδίως τα καλοκαίρια, ξαφνικά εκτοξεύεται, εκτοξεύοντας και τον κύκλο των εργασιών των επιχειρήσεων.

Εκτός από τις εταιρίες μεταφορών, τα ξενοδοχεία και τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης (Αirbnb, κτλ.), έσοδα δημιουργούνται και στους λοιπούς καταστηματάρχες, ενώ τα οφέλη είναι σημαντικά και για τον πρωτογενή τομέα, όταν, για παράδειγμα, το πρωινό ενός ξενοδοχείου, ή η σαλάτα της ταβέρνας, ετοιμάζεται από προϊόντα που παράγονται από τους εγχώριους παραγωγούς (αν δεν τα εισάγουμε). 

Αν τα έσοδα του επιχειρηματία είναι μεγάλα, θα γίνουν ανακαινίσεις, και το χρήμα θα πάει ακόμα πιο πέρα, στις κατασκευές, στην επιπλοποιία, κτλ. Εξού και αυτή η ιδέα ότι το 25% του Α.Ε.Π. της χώρας βασίζεται στην τουριστική κίνηση.

Ενώ όλα αυτά μας παρουσιάζονται σε αφθονία, και καθημερινά, από ένα πλήθος δημοσιευμάτων από τα διάφορα εμπορικά επιμελητήρια και οργανισμούς της χώρας, σημαντικότερα είναι ίσως όσα δεν λέγονται: ότι η Ελλάδα, η αντίληψη μας όλη που έχουμε για αυτήν, και για την προκοπή της, έχει αρχίσει να παίρνει τη μορφή ενός resort.

Τον όρο (resortification) τον δανείζομαι από ένα πρόσφατο δημοσίευμα στους Irish Times για την μονομερή έμφαση της Ελλάδας στον μαζικό τουρισμό. Ίσως ο μόνος τρόπος για να τον αποδώσει κανείς κατάλληλα είναι με ένα παράδειγμα.

Από τις 4 παραλίες ενός νησιού, στις 3 υπάρχουν ξενοδοχεία των οποίων ο κύκλος των εργασιών επωφελείται από την ύπαρξη των επισκεπτών, και μία τέταρτη και παρθένα. Καμία ξαπλώστρα δεν θα γεμίσει σε αυτήν, κανένα πρωινό δεν θα σερβιριστεί, τα πόδια των χαμηλά αμειβόμενων εργαζόμενων από κάθε γωνιά της Ελλάδας δεν θα βαδίσουν στην καυτή άμμο για 10 και 12 ώρες, η απόδειξη δεν θα κοπεί. 

Θα απομείνει μόνο μια άμεση, σχεδόν ρομαντική, σχέση με τη φύση, για την οποία μπορεί να γραφτούν μερικοί στίχοι και να γεννηθούν καλοκαιρινοί έρωτες, αλλά δεν θα μιλήσει καμία στατιστική.

Για να γίνει όμως μία παραλία για την οποία θα πρέπει να πανηγυρίσουμε επειδή συμβάλλει στη μεγέθυνση του Α.Ε.Π. τότε θα πρέπει και σε αυτή ακόμα να χτιστεί ένα resort, άρα resortification. Είναι αλήθεια ότι δεν χρειάζεται να βλέπουμε τα πράγματα διαζευκτικά, σαν να μην υπάρχει η δυνατότητα να μπολιάσουμε δύο νοοτροπίες σε ένα πράγμα. Όμως το πράγμα δεν πάει προς τα εκεί. Από την αφθονία των αναλύσεων για τις «θετικές επιπτώσεις του τουρισμού στην οικονομία» -και πως θα μπορούσε να τα βγάλει αλλιώς πέρα αυτός ο ταλαιπωρημένος λαός, αν ο τουρισμός είναι αυτό που έμαθε, και ό,τι του έχει απομείνει;- στην απουσία μέριμνας για το πόσο μας έχει συνεπάρει τελικά αυτό το όνειρο για ένα resort, και οι συνέπειες του. Πως επηρεάζει το όνειρο τα οικοσυστήματα, σε ποιον τελικά τα οφέλη, και σε ποιες περιοχές; Για αυτά δεν διαβάζουμε σχεδόν τίποτα. Αφήνοντας τις αρκετά περίπλοκες για εδώ περιβαλλοντικές και εισοδηματικές επιπτώσεις, γράφω το πρώτο πιο αυτονόητο που μου έρχεται στο μυαλό.

  Υπάρχουν περιοχές στη χώρα -η Δυτική Μακεδονία, η Ήπειρος, η πόλη της Θεσσαλονίκης- που, σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, δεν τα πάνε καθόλου καλά το καλοκαίρι, και τα πράγματα δεν βελτιώνονται και το χειμώνα, και όχι μόνο στον τουρισμό. Πως όμως θα αυξηθεί η κίνηση, αφού όταν μιλάμε για επιμήκυνση της σεζόν έχουμε έναν υπουργό μόνο στην Ακρόπολη, εννοούμε το τρίπτυχο «ήλιος, θάλασσα, ξαπλώστρα», και ελπίζουμε να έρθουνε και τον Οκτώβρη στην Αθήνα και την Κρήτη οι τουρίστες, και το Νοέμβριο;

Μέχρι στιγμής, και ζούμε ήδη 30 ταλαιπωρημένα χρόνια στη Βόρεια Ελλάδα εμείς οι τριαντάρηδες,δεν ακούμε κανένα σχέδιο για τον ορεινό τουρισμό, κανένα μονοπάτι στο βουνό δεν βλέπουμε, καταφύγια, υποδομές. Ακούμε για τα τρένα, που με τόση ευκολία παίρνει ο νέος κόσμος στην Ευρώπη και ταξιδεύει και γνωρίζεται τα Σαββατοκύριακα, ή για τη δουλειά του, και αυτά είναι μόνο για να σε κατεβάσουν στην Αθήνα «σε χρόνο ρεκόρ». Ευκολότερο είναι να ταξιδέψεις στο Παρίσι πάρα στο Βελιγράδι, Τίρανα, Σόφια, Κωνσταντινούπολη, και πάνω, και δυτικά, προς τη Φλώρινα και τα Ιωάννινα, ή ανατολικά στην κοιλάδα του Νέστου.

Βέβαια, ακούμε, για να μην μας πούνε λαϊκιστές, ότι κινήσεις γίνονται. Μερικές ανακοινώθηκαν κιόλας. Όμως όλα είναι θέμα προτεραιοτήτων, πόσοι κατάλληλοι -εφόσον υπάρχουν τελικά – άνθρωποι θέλουν και μπορούν να σκύψουν σοβαρά πάνω από το πρόβλημα.

Η τραγική όψη του νομίσματος «Τουρισμός» στην Ελλάδα είναι λοιπόν η εξής: Έχουμε γίνει μια χώρα σερβιτόρων – σερβίρουμε πάνω στην άμμο, με την ανοχή της υπέροχης μας φύσης που τη βρήκαμε τυχαία εδώ. Η λέξη «σερβίρω», από το γαλλικό service, προέρχεται από το λατινικό servitium, που μεταφράζεται σε σκλαβιά. Είναι αυτό το συναίσθημα της αγανάκτησης των παιδιών που είναι «στη σεζόν», μπροστά στη θέα του ξαπλωμένου τουρίστα, και εκείνων που δεν θέλουν να πάνε ως υπηρέτες για τις συνθήκες εργασίας που θα αντιμετωπίσουν.

  Όσο τα πράγματα βρίσκονται το χειμώνα σε αυτή την αναμονή, και μουδιασμένοι σχεδόν περιμένουμε το καλοκαιράκι για μια βαθιά ανάσα οικονομικής και ψυχικής ανακούφισης, ο χρόνος μας δίνει την πολυτέλεια να κοιτάξουμε τα πράγματα περισσότερο σφαιρικά. Η εικόνα της Ελλάδας δεν πρέπει να μονοπωλείται από αυτή του resort, όπου Παρθενώνας=Ελλάδα. Πρέπει να βγούμε από αυτό τον αυτόματο και να αποφασίσουμε για πολλά περισσότερα πράγματα – ένα βιώσιμο περιβαλλοντικά, λιγότερο μαζικό και δικαιότερο τουρισμό, με τα οφέλη του για όλους.