Η φούσκα του τουρισμού και μερικές αλήθειες

Λέξεις: Γρηγόρης Φαρμάκης

Η πολύ σημαντική συζήτηση που γίνεται αυτές τις μέρες για τον ελληνικό τουρισμό και τις επιπτώσεις μιας τουριστικής φούσκας (που θα σκάσει σύντομα) τόσο στο περιβάλλον, όσο και στις δυνατότητες των Ελλήνων να χαρούν την χώρα τους – ή και την πόλη τους για την Αθήνα – είναι ένα παράδειγμα του αδιεξόδου των απλοϊκών θεωριών των ταλιμπάν της αγοράς που περνιούνται για φιλελεύθεροι.

Γιατί εδώ έχουμε αυτό που στην οικονομία ονομάζουμε εξωτερικότητες. Η τουριστική φούσκα δεν δημιουργεί υπερβάλλον φορτίο μόνο στις τουριστικές μονάδες που κερδίζουν από αυτήν αλλά και σε κοινά αγαθά: τις παραλίες, το περιβάλλον, τα ανυπόφορα στριμωγμένα πια σοκάκια της χώρας του άλλοτε γραφικού νησιού, το τοπίο, τις υποδομές και άλλα πολλά. Ακόμα και στο πολιτισμικό κεφάλαιο ή στην εικόνα της χώρας.

Οι τουριστικές επιχειρήσεις καταστρέφουν έτσι κοινά αγαθά που ανήκουν σε όλους μας, ακόμα κι αν σέβονται πχ την πολεοδομική ή χωροταξική νομοθεσία. Και κερδίζουν αθέμιτα εις βάρος μας, με τον ίδιο τρόπο που ένα εργοστάσιο που ρίχνει τα απόβλητά του σε ένα ποτάμι κερδίζει εις βάρος των υπολοίπων με το να ιδιοποιείται – και να καταστρέφει – αγαθά που ανήκουν σε όλους χωρίς μάλιστα να πληρώνει. Και αυτό δεν αναιρείται προφανώς από το ότι μεγάλο μέρος της τοπικής κοινωνίας ή και η εθνική οικονομία κερδίζουν από την κατάχρηση αυτή.

Και αντίστροφα, οι τουριστικές επιχειρήσεις κερδίζουν πουλώντας ένα κοινό αγαθό μαζί με τις δικές τους υπηρεσίες, το οποίο αντιπροσωπεύει το συντριπτικό ποσοστό της αξίας του προϊόντος τους, ένα αγαθό όμως που εκμεταλλεύονται χωρίς να το πληρώνουν: το περιβάλλον, το τοπίο, την ποιότητα ζωής του τόπου, τον πολιτισμό του. Που όπως αποδεικνύεται δεν είναι ανεξάντλητο ή δεδομένο όπως νομίζουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις η ζημιά μπορεί να μετριαστεί ή να αντισταθμιστεί μόνο με quotas (πόσες κλίνες αντέχει ένα νησί; πόσα airbnb μια συνοικία της πόλης;), αυστηρή ρύθμιση της αγοράς με περιορισμούς και προδιαγραφές και ειδική φορολογία που να αντισταθμίζει την ζημιά ημών των υπολοίπων ιδιοκτητών των κοινών αυτών αγαθών. Γιατί είναι φυσικά και θέμα φορολογικής δικαιοσύνης.

Γι’αυτό είναι ανοησίες όλα αυτά που διαβάζουμε του στυλ «από που κι ως που είναι δικαίωμά σου να πας διακοπές στην Σαντορίνη, πήγαινε στην άνω τραχανοπλαγιά, εκεί που σε παίρνει» και άλλα τέτοια, όπως σε σημερινό εξυπνακίστικο άρθρο του Μ.Βουλαρίνου.

Ούτε δικό σου δικαίωμα είναι να κερδίζεις χωρίς κόστος από κάτι που μου ανήκει, να το καταστρέφεις και να με αποκλείεις από αυτό, ακόμα κι αν δεν χρειάζομαι ή δεν θέλω τις υπηρεσίες σου.

Αλλά για τους ταλιμπάν της αγοράς που τα βρίσκουν όλα απλά, αυτά είναι συριζαϊσμός. Εγώ λέω ότι είναι στοιχειώδης οικονομική θεωρία.

*Ο Γρηγόρης Φαρμάκης είναι Διευθύνων Σύμβουλος στην Agilis ΑΕ