«Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε…»: Έρευνα για τις αδυναμίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος

H καινούρια στήλη με περιεχόμενο την εκπαίδευση και τα προβλήματά της. Τίτλος: «η μεταρρύθμιση που δεν έγινε…». Προφανής η οφειλή του τίτλου στο έργο του Αλέξη Δημαρά. Στα θέματα της εκπαίδευσης δεν συμφωνώ με πολλούς και έχω γίνει πολλές φορές δυσάρεστη. Το πρώτο κείμενο θα είναι γενικό.

Έρευνα για τις αδυναμίες του εκπαιδευτικού μας συστήματος

Καλά, η Παιδαγωγική δεν είναι Πυρηνική Φυσική, ούτε καν Ιατρική. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο καθένας μπορεί να ανοίγει το στόμα του και να κατεβάζει ό,τι του έρθει στο σοφό του κεφάλι. Θα ήταν καλό να οριστεί μία επιτροπή από ειδικούς όλων των βαθμίδων και για ένα εύλογο χρονικό διάστημα να κάνει συστηματική επιστημονική έρευνα με συμμετοχή όλων των ομάδων αναφοράς: μαθητές και μαθήτριες, εκπαιδευτικούς, γονείς, σημαντικούς άλλους (γιαγιάδες, παππούδες, θείες και θείοι…)

Το μοντέλο είναι δοκιμασμένο τουλάχιστον στην Αγγλία. Κάποιο σημαίνον πρόσωπο τίθεται επικεφαλής της Επιτροπής, τα αποτελέσματα δημοσιεύονται, κυκλοφορούν και ενέχουν θέση Ευαγγελίου, λ.χ. Bullock Report, Cox Report… Υπεύθυνα, με επώνυμο ιδιότητα και επιχειρήματα. Όχι οι σοφίες του κάθε Υπουργού ή Υφυπουργού Παιδείας, όχι ανώνυμοι και ανεύθυνοι υπάλληλοι του Υπουργείου. Νηφάλια, με επιστημονικά επιχειρήματα.

Έχουμε πολύν δρόμο γι αυτό, καθώς φαίνεται. Οτιδήποτε προτείνεται δεν δοκιμάζεται προηγουμένως. Από Κυριακή προς Δευτέρα ΟΛΑ τα σχολεία εφαρμόζουν αυτό που προτάθηκε. Παρακολουθεί κανείς επιστημονικά αυτό που εφαρμόζεται; Όχι, βέβαια! Οι λόγοι (discourses) που κυριαρχούν στην εκπαίδευση είναι o πολιτικός-κομματικός και ο συνδικαλιστικός. Χωρίς να συνδιαλέγονται ποτέ. Αντιτιθέμενοι μέχρις τελικής πτώσεως του αντιπάλου.

Στου Κασίδη το κεφάλι δοκιμάζονται προγράμματα, μέτρα και αποσύρονται από την επόμενη κυβέρνηση όχι τάχα γιατί δεν πέτυχαν, αλλά γιατί δεν είναι προτάσεις του κόμματος που κυβερνά. Εκατομμύρια ξοδεύονται για υλικά που δεν χρησιμοποιούνται γιατί δεν γνωρίζουν οι εκπαιδευτικοί πώς να τα χρησιμοποιούν. Επιμορφώσεις της αρπαχτής σχεδιάζονται χωρίς αξιολόγηση. 

Επικεφαλής των επιτροπών που προτείνω δεν μπορεί να είναι κομματάρχες, αλλά πρόσωπα γενικής εκτίμησης. Και μη μου πείτε ότι δεν μπορούμε να βρούμε πρόσωπα γενικής εκτίμησης. 

Παραδείγματα θεμάτων προς διερεύνηση (προφανώς όχι ΟΛΩΝ των θεμάτων, δεν ανέλαβα ακόμη την επιτροπή!)

1. Αντικειμενική βαθμολογία των μαθητών και μαθητριών  

Δεν γίνεται να λέμε: «το 15 του ιδιωτικού είναι 18 του δημοσίου ή το αντίστροφο. Πώς είναι δυνατόν να έχουμε τόσους άριστους μαθητές; Ο βαθμός κατάντησε διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια εκπαιδευτικών, μοχλός πίεσης στα χέρια των γονιών. «Γιατί βάλατε στο παιδί μου 18;» είναι μία ερώτηση που δεν μπορεί να μεταφερθεί σε άλλα συμφραζόμενα, ως ακατανόητη. Η Γαλλία έχει πολύ χαμηλή βαθμολογία με άριστα σχεδόν το 15. Αυτό δεν μας αφορά. Αυτό που μας αφορά όμως είναι ο αντικειμενοποιημένος τρόπος βαθμολόγησης που ακολουθούν εδώ και χρόνια οι ξένες γλώσσες. Ποιες δεξιότητες αντιστοιχούν σε ποια βαθμολογία. Και στα καθ’ ημάς ποιες δεξιότητες αντιστοιχούν σε ποια ηλικία και πώς αξιολογούνται. ΄Ετσι θα καταφέρουμε αυτό το ίδιο παιδί ± να έχει τον ίδιο βαθμό σε όποιο σχολείο φοιτήσει και διαφορετικοί εκπαιδευτικοί να βαθμολογούν ± το ίδιο το κάθε παιδί σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας, δημόσια και ιδιωτικά, επαρχίας και πόλης…

2. Διδασκαλία ΚΑΙ με μετρήσιμα αποτελέσματα

Προκειμένου να υπάρξει αυτό οφείλουμε σε κάθε διδασκαλία να σκοπεύουμε ΚΑΙ σε μετρήσιμα αποτελέσματα. Εάν η διδασκαλία μας είναι μία συνεχώς διευρυνόμενη ομάδα ομόκεντρων κύκλων, στον πυρήνα των κύκλων βρίσκονται οι minimum γνώσεις και δεξιότητες που αποκτά η μαθήτρια, αυτά που μπορούν να εξεταστούν, να αξιολογηθούν. 

Τα άλλα, τα ανώτερα και βαθύτερα, τα μελλοντικά είναι οι εξωτερικοί κύκλοι. Λ.χ. στο μάθημα της λογοτεχνίας θα είναι η απόλαυση από την ανάγνωση, η αλλαγή αναγνωστικών συνηθειών, η δημιουργική γραφή. 

3. Τα καθόλου κολακευτικά μας αποτελέσματα στον διαγωνισμό της PISA

Αρκετά ακκιστήκαμε με τα αποτελέσματα της PISA που δεν είναι αδύναμα γιατί εμείς δεν κάνουμε καλά τη δουλειά μας αλλά φταίνε οι κουτόφραγκοι! Είναι ο γυαλός στραβός ή στραβά αρμενίζουμε; Είναι δυνατόν να συνωμοτεί το σύμπαν εναντίον μας; Να έχουμε τόσο υψηλές βαθμολογίες χωρίς αντιστοιχία σε βαθμούς της PISA; Είναι δυνατόν να αποφοιτούν από το Δημοτικό λειτουργικά αναλφάβητοι μαθητές;

4. Επιλογή σχολείων

Εδώ θα στενοχωρήσω πολλούς. Μόνο στην Ελλάδα ένα τόσο μεγάλο ποσοστό μαθητών και μαθητριών φοιτά στη Γενική Εκπαίδευση. ΄Ισως γιατί τα Τεχνικά και Επαγγελματικά σχολεία είναι δυστυχώς ακόμη πολύ χαμηλής ποιότητας. Ίσως γιατί έχουμε υπερεκτιμήσει το Γενικό Λύκειο και τις δυνατότητές του υποτιμώντας το κατάφωρα. Πάντως σε μία τάξη με μαθητές από 4-18 δεν μπορεί να γίνει μάθημα στον ανύπαρκτο Μ.Ο. των μαθητών. 

Λύσεις υπάρχουν και είναι δοκιμασμένες. Λ.χ. το streaming όπου όλοι οι μαθητές χωρίζονται σε όλα τα μαθήματα σε καλούς, μέτριους με αδύναμους (που είναι σκληρό και δεν ανταποκρίνεται πάντοτε στην πραγματικότητα) και setting, όπου οι μαθητές και οι μαθήτριες σε κάθε κύκλο μαθημάτων χωρίζονται σε καλούς, μέτριους και αδύναμους. Αυτό είναι ορθότερο και δικαιότερο παιδαγωγικά και είχαμε αρχίσει να το εφαρμόζουμε δειλά στις ξένες γλώσσες αλλά ατόνισε.

5. Παραπαιδεία, το όνειδος της ελληνικής εκπαίδευσης

Πώς θα απαλλαγούμε από την παραπαιδεία, τα φροντιστήρια, τα ιδιαίτερα για τα μαθήματα του σχολείου, τις ξένες γλώσσες, τη μουσική, τους ΗΥ; Η εκπαίδευση κοστίζει πολλά δεν χρειάζεται να την πληρώνουμε εις διπλούν! Και εάν το σχολείο δεν μπορεί μήπως να το καταργήσουμε και να μείνουμε στα φροντιστήρια; Δεν προτείνω κάτι τέτοιο, αλλά το διπλό σύστημα δεν στέκει.

Και μία παράκληση: Το Υπουργείο δεν είναι Παιδείας, είναι Εκπαίδευσης και το σχολείο με την εκπαίδευση ασχολείται και αυτήν μεταδίδει. Μακάρι να μετέδιδε ΚΑΙ παιδεία για τη συνολική διαμόρφωση της οποίας υπεύθυνη είναι η οικογένεια, τα ΜΜΕ, η ομάδα συνομηλίκων… Παιδεία είναι η αγωγή, η καλλιέργειά μας, η μόρφωση, η κουλτούρα μας.