Η μπαγκέτα της αλλαγής: 4 στυλ ηγεσίας που έσωσαν ένα πρόγραμμα για πρόσφυγες

Λέξεις: Αναστασία Ρίζου 

Θέλω να ξεκινήσω με μία εικόνα, αγαπητοί αναγνώστες. Φανταστείτε έναν μαέστρο ορχήστρας. Κάθε φορά που σηκώνει τη μπαγκέτα του, πρέπει να προσαρμόζεται. Άλλες φορές χρειάζεται αυστηρή καθοδήγηση, κάθε βιολί να ακολουθεί το τέμπο του. Άλλες φορές πάλι, αφήνει χώρο στους μουσικούς για δημιουργική έκφραση. Η επιτυχία του εξαρτάται από την ικανότητά του να αλλάζει στυλ ανάλογα με την περίσταση.

Καθημερινά, έπρεπε να γίνομαι μαέστρος της ομάδας μου, πριν 5 χρόνια που ήμουν υπεύθυνη μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης, που στήριζε γυναίκες πρόσφυγες. Και θα σας δώσω κάποια παραδείγματα, για να σας εξηγήσω τι εννοώ.

Η ΜΚΟ μας ανέλαβε ένα φιλόδοξο έργο: τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού προγράμματος για γυναίκες πρόσφυγες. Ο στόχος ήταν να τις παρέχουμε δεξιότητες που θα τις επέτρεπαν να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητες. Ήξερα ότι θα ήταν δύσκολο, αλλά δεν φανταζόμουν επ’ ουδενί την έκταση των εμποδίων που θα συναντούσαμε.

Την πρώτη εβδομάδα συνάντησα την ομάδα μου, αποτελούμενη από 15 άτομα, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και εκπαιδευτικούς, καθένα από τα οποία είχε διαφορετική εξειδίκευση και διαφορετικό τρόπο σκέψης. Έπρεπε να βρούμε κοινό έδαφος για να ξεκινήσουμε.

Η πρώτη, επίσημη συνάντησή μας ήταν μία από τις τραυματικότερες εμπειρίες στη ζωή μου. Όλοι είχαν διαφορετική εικόνα για το έργο.

Επικρατούσε πανδαιμόνιο στην αίθουσα. Οι κοινωνικοί λειτουργοί ήθελαν να εστιάσουμε στις συναισθηματικές ανάγκες των γυναικών, ενώ οι εκπαιδευτικοί πίστευαν ότι το βασικό ήταν η παροχή τεχνικών δεξιοτήτων.

Και σε αυτό το σημείο, σηκώθηκα όρθια, πήρα το λόγο χρησιμοποιώντας την εξής μεταφορά:

“Παιδιά, τους είπα, φανταστείτε ότι προσπαθούμε να περάσουμε ένα ποτάμι. Ο ένας φτιάχνει τη μία πλευρά της γέφυρας, ο άλλος την άλλη. Αν δεν συντονιστούμε, η γέφυρα δεν θα συναντηθεί ποτέ στη μέση. Αυτό που χρειάζεται είναι να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλον και να προσαρμόσουμε τις στρατηγικές μας.”

Αυτή η μεταφορά έκανε αίσθηση, καθώς οι τόνοι έπεσαν και όλοι μπορούσαν να κατανοήσουν τη σημασία της συνεργασίας.

Σε αυτή τη φάση, υιοθέτησα ένα αυταρχικό στυλ ηγεσίας. Έπρεπε να παρέχω σαφή κατεύθυνση και να θέσω προτεραιότητες. Στάθηκα μπροστά τους και είπα:

“Είναι σημαντικό να βοηθήσουμε αυτές τις γυναίκες να σταθούν στα πόδια τους. Η πρώτη μας προτεραιότητα είναι να κατανοήσουμε τις ανάγκες τους μέσω έρευνας. Χρειαζόμαστε δεδομένα, αριθμούς, ηλικίες, επαγγέλματα, όχι υποθέσεις. Μέχρι την επόμενη εβδομάδα, θέλω να έχουμε μια ολοκληρωμένη αναφορά με το προφίλ των γυναικών.”

Οι σαφείς οδηγίες που έδωσα βοήθησε την ομάδα να ευθυγραμμιστεί. Μέσα σε λίγες μέρες είχαμε τα πρώτα δεδομένα και ήμασταν έτοιμοι να προχωρήσουμε.

Καθώς ξεκινήσαμε τα εκπαιδευτικά προγράμματα, ήρθαμε αντιμέτωποι με μια άλλη πρόκληση: την πολιτισμική ποικιλομορφία. Οι γυναίκες που συμμετείχαν προέρχονταν από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικές γλώσσες, διαφορετικές θρησκείες, διαφορετικές αξίες και διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας.

Σε αυτή τη φάση, υιοθέτησα το συνεργατικό στυλ ηγεσίας. Οργάνωσα μια συνάντηση με τις γυναίκες και την ομάδα μου, όπου ζήτησα να μοιραστούν τις εμπειρίες και τις προσδοκίες τους. Θυμάμαι μια γυναίκα, τη Ζαχρά, που είπε:

“Θέλω να εργαστώ σαν μοδίστρα, αυτή ήταν η δουλειά μου στην πατρίδα μου, ξέρω καλό ράψιμο. Αλλά δεν ξέρω πώς να μιλήσω στους άλλους εδώ.”

Κατάλαβα ότι η λύση δεν μπορούσε να είναι “ένα μέγεθος για όλους”. Δημιουργήσαμε μικρότερες ομάδες με βάση τις κοινές δεξιότητες και ανάγκες. Με τη βοήθεια διερμηνέων και πολιτισμικών συμβούλων, το έργο μας άρχισε να αποκτά μορφή.

Και μόλις είχαμε αρχίσει να βρίσκουμε ρυθμό, προέκυψε μια σοβαρότατη κρίση. Ένας από τους βασικούς χρηματοδότες μας απέσυρε τη στήριξή του λόγω αλλαγής στρατηγικής. Ήταν η στιγμή που αισθάνθηκα να φεύγει το έδαφος κάτω από τα πόδια μου.

Ένα ολόκληρο βράδυ δεν κοιμήθηκα από την αγωνία, την ανησυχία και το βάρος της ευθύνης που είχα αναλάβει.

Και μέσα στην απελπισία μου, ήρθε στο μυαλό μου κάτι που διάβασα σε ένα βιβλίο του John Maxwell: “Οι ηγέτες βρίσκουν δρόμους εκεί που οι άλλοι βλέπουν τοίχους.”

Και έτσι, υιοθέτησα ένα αναπτυξιακό στυλ ηγεσίας. Συναντήθηκα την άλλη μέρα με την ομάδα μου και ζήτησα από τον καθένα φρέσκιες ιδέες. Ο Μιχάλης πρότεινε να οργανώσουμε μια καμπάνια crowdfunding και να αναζητήσουμε νέους συνεργάτες.

Η καμπάνια ήταν μια πρόκληση, αλλά έφερε απρόσμενα αποτελέσματα. Μια μικρή κοινότητα από την Ολλανδία, που είχε ακούσει για το έργο μας, προσφέρθηκε να καλύψει μέρος των εξόδων. Αυτό μου δίδαξε ότι η υποστήριξη μπορεί να έρθει από εκεί που δεν το περιμένεις, κάτι σαν τον από μηχανής Θεό της αρχαίας Ελλάδας.

Και καθώς πλησιάζαμε στο τέλος του έργου, παρατήρησα ότι η ομάδα μου ήταν εξαντλημένη. Οι πολλαπλές ευθύνες και η ένταση είχαν επηρεάσει τη διάθεση και την αποδοτικότητά τους.

Εκεί ήταν που υιοθέτησα ένα υποστηρικτικό στυλ ηγεσίας. Συναντήθηκα ξεχωριστά με κάθε μέλος της ομάδας για να καταλάβω τι τους πίεζε και πώς θα μπορούσα να τους βοηθήσω. Προσέφερα ευελιξία στο ωράριο και φρόντισα να οργανώσω ένα δείπνο για να γιορτάσουμε τα ενδιάμεσα επιτεύγματά μας.

Μια από τις πιο δυνατές στιγμές ήταν όταν η Άννα, μια από τις πιο σκληρά εργαζόμενες συνεργάτες, μου είπε:

“Εκτίμησα το ότι αφιέρωσες χρόνο να μας ακούσεις. Με έκανε να νιώσω ότι η δουλειά μου έχει αξία.” Η Μαρία, μια από τις ψυχολόγους μας, μου είπε: “Ευχαριστώ που μας δίνεις την ευκαιρία να αναπτυχθούμε. Νιώθω ξανά ενθουσιασμό για τη δουλειά μου.” Και εκεί μου ήρθαν τα λόγια του John Adams, “Αν οι πράξεις σου εμπνέουν άλλους να ονειρεύονται περισσότερο, να μαθαίνουν περισσότερο, να κάνουν περισσότερο και να γίνονται περισσότερο, τότε είσαι ηγέτης”

Όταν ολοκληρώσαμε το έργο, το πρόγραμμα είχε βοηθήσει πάνω από 100 γυναίκες να αποκτήσουν δεξιότητες και αυτοπεποίθηση. Η επιτυχία δεν ήταν μόνο στο αποτέλεσμα, αλλά και στο γεγονός ότι είχαμε μάθει να προσαρμοζόμαστε σε κάθε κατάσταση.

Τι έμαθα από αυτό το ταξίδι:

Η ηγεσία δεν είναι στατική: Χρειάζεται να προσαρμόζεσαι ανάλογα με τις ανάγκες και τις συνθήκες. Η συνεργασία είναι δύναμη: Όταν δίνεις φωνή στους άλλους, δημιουργείς λύσεις που δεν θα είχες σκεφτεί μόνος σου. Η υποστήριξη είναι αναγκαία: Οι άνθρωποι αποδίδουν καλύτερα όταν νιώθουν ότι τους νοιάζεσαι.

Και κλείνοντας θα ήθελα να αναφέρω ότι η ηγεσία είναι σαν να είσαι καπετάνιος σε ένα πλοίο. Μερικές φορές χρειάζεται να πάρεις το τιμόνι και να κατευθύνεις αποφασιστικά. Άλλες φορές, πρέπει να αφήσεις την ομάδα σου να χαράξει τη διαδρομή. Και πάντα, πρέπει να είσαι εκεί για να τους στηρίξεις στις φουρτούνες.

Σας ευχαριστώ που μου δώσατε την ευκαιρία να μοιραστώ αυτή την ιστορία. Την επόμενη φορά που θα κληθείτε να ηγηθείτε, τι είδους καπετάνιος ή μαέστρος θα θέλατε να είστε;