Η παρακμή στο κάστρο του Windsor

Λέξεις: Μάνος Λαμπράκης

Στο Κάστρο του Windsor, εκεί όπου κάποτε επινοήθηκε η θεατρική ενοχή του αποικιοκράτη, σήμερα ξαναπαίζεται η ίδια παράσταση με άλλα πρόσωπα, ίδιες κουρτίνες, και πιο σάπια υποκείμενα. Ο Ντόναλντ Τραμπ, αυτό το συμπύκνωμα φασιστικής λαϊκής χολής, αυτό το ρατσιστικό ρετάλι του Ψυχρού Πολέμου ντυμένο με γραβάτα, καλέστηκε ως επίσημος προσκεκλημένος σε ένα βασιλικό συμπόσιο από το βασιλικό κουφάρι του Καρόλου και την αισθητικώς προγονολαγνική καμαριέρα του, τη λεγόμενη Βασίλισσα. Το τραπέζι που στρώθηκε, λοιπόν, δεν ήταν δείπνο. Ήταν βεβήλωση. Ήταν ένα μακάβριο θέαμα εγκεκριμένης παρακμής.

Δεν χρειάζεται να γνωρίζει κανείς πολλά για την πολιτική, για να καταλάβει ότι όταν ένας τέτοιος άνθρωπος κάθεται ως ίσος ανάμεσα σε βασιλείς, το πολιτικό σώμα έχει πεθάνει. Όχι απλώς έχει καταρρεύσει· έχει αποσυντεθεί και προσφέρεται σερβιρισμένο, γαρνιρισμένο με καπνιστό κάρδαμο από το Hampshire, σε πιάτα πορσελάνης βαμμένα με αίμα αποικιών. Η πολιτική μετατρέπεται σε κουζίνα. Κι εκεί, αντί για τροφή, σερβίρεται εξουσία, νοθευμένη με ζάχαρη και γεμάτη κάμερες. Αυτό το τραπέζι είναι ένας ρυθμιστής νομιμοποίησης του κακού.

Γιατί κακό είναι, να υποδέχεσαι τον Τραμπ ως πολιτισμικό ισοδύναμο. Κακό είναι να του προσφέρεις cognac του 1912, χρονιά γέννησης της μητέρας του, ως αναγνώριση τιμής, όταν ο ίδιος έχει τσαλακώσει την έννοια της μητρότητας, της πατρίδας, της ιστορικής μνήμης. Η σιωπή αυτού του δείπνου είναι πιο ηχηρή από τις σειρήνες πολέμου. Οι πιανίστες παίζουν Μότσαρτ για έναν κόσμο που σφαδάζει στην οργή και το αίμα.

Η μονάρχες δεν τρώνε πια για να επιβιώσουν. Τρώνε για να θυμίσουν πως επιβιώνουν ενώ οι άλλοι πεθαίνουν. Είναι μια μορφή μεταμοντέρνας μαγείας: τρως, για να επιβεβαιώσεις ότι η ζωή σου αξίζει περισσότερο από των άλλων. Το τραπέζι είναι το πεδίο όπου ο θάνατος των πολλών μετασχηματίζεται σε θεατρική όψη της σταθερότητας. Είναι η ζωντανή μεταφορά του τί σημαίνει «καθεστώς»: να σερβίρεις sorbet βατόμουρου με ποσέ δαμάσκηνα ενώ στη Γάζα οι δαμασκηνιές καίγονται με λευκό φώσφορο. Ο Κάρολος δεν ξέρει τι σημαίνει ενοίκιο. Ο Τραμπ δεν ξέρει τι σημαίνει αλήθεια. Η Καμίλα δεν ξέρει τι σημαίνει μητρότητα του έθνους. Όλοι μαζί δεν ξέρουν τι σημαίνει Ιστορία. Νομίζουν πως είναι κληρονομικότητα. Πως η Ιστορία είναι ένα παλαιό σερβίτσιο που κληρονομείς μαζί με τη χολή σου. Όμως η Ιστορία βράζει. Και θα χυθεί. Γιατί αυτός ο κόσμος δεν είναι μια σειρά τραπεζομάντηλα από λινό, αλλά ένα πεδίο σπαραγμού, όπου τα έθνη, τα φύλα, οι τάξεις, ξαναγράφουν τη θέση τους με αίμα και οργή.

Αυτό που ζήσαμε στο Windsor είναι μια τελετή αυτοκατάργησης της πολιτικής αξιοπρέπειας της Δύσης. Ένα φάντασμα αυλής, ένας ψευδο-πατριάρχης, ένας τηλεοπτικός μακιαβελικός νάρκισσος —και όλα αυτά κάτω από χρυσαφένια φώτα, μπροστά σε media που καταγράφουν, όχι για να μιλήσουν, αλλά για να δώσουν άδεια ύπαρξης σ’ αυτή τη νέα τάξη της παρακμής. Είναι μια νέα εικόνα εξουσίας χωρίς νόημα, χωρίς ρίζα, χωρίς δικαίωμα.

Αυτό που διακυβεύεται εδώ δεν είναι το πολιτικό γούστο, αλλά η ίδια η θεμελιώδης αρχή της σύμβασης. Το ότι κάποιοι άνθρωποι εξακολουθούν να οργανώνουν λαμπρές δεξιώσεις την ώρα που η κοινωνία σαπίζει σημαίνει ότι δεν πρόκειται για απλή αμέλεια πολιτικής ηθικής. Πρόκειται για εκ προμελέτης απόσυρση από την πραγματικότητα.

Ο Χάμπερμας κάποτε έλεγε ότι η δημόσια σφαίρα οικοδομείται πάνω στην επικοινωνιακή λογική. Εδώ δεν έχουμε λογική. Έχουμε ένα μετανεωτερικό όργιο παχυσαρκίας εξουσίας. Ένα συμπόσιο του τεχνητού. Ο Μπάουμαν θα το έλεγε «υγρό συμπόσιο της ευτέλειας». Εμείς, συμπόσιο νεκρών θεών. Ένα θέαμα χωρίς αξία χρήσης. Μόνο θέαμα. Θέαμα που νομιμοποιεί την αναλγησία. Η Ευρώπη δεν χρειάζεται πια βασιλείς. Δεν χρειάζεται Τραμπ. Χρειάζεται επανάσταση. Όχι σαν λέξη. Σαν οργή. Σαν μαχαίρι στο πιάτο που κόβει τη σιωπή.

Και την επόμενη φορά που ένας βασιλιάς θα θελήσει να σερβίρει κοτόπουλο με θυμάρι σε έναν υποψήφιο δικτάτορα, ίσως βρεθεί κάποιος μέσα στην κουζίνα που θα ρίξει την κατσαρόλα στο πάτωμα και θα φωνάξει: «Όχι άλλο αίμα για τούτο το πανηγύρι των νεκρών».

*Ο Μάνος Λαμπράκης είναι θεατρικός συγγραφέας, δραματουργός και μεταφραστής.