Η Σαβίνα και τα τραγούδια της Θεσσαλονίκης

Συνέντευξη: Κύα Τζήμου

Τη Σαβίνα Γιαννάτου και την μελωδική φωνή της την αγάπησα από τη Λιλιπούπολη, όπως πολλοί από σας φαντάζομαι. Αγαπημένο μου άλμπουμ παραμένει το “Σαμποτάζ”, η συνεργασία της με τη Λένα Πλάτωνος, το 1981. Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι της μουσικής της καριέρας, χρόνια στα οποία η Σαβίνα επιμένει να ακολουθεί το δρόμο που διάλεξε χωρίς εκπτώσεις. Συνεπής, διακριτική, μακριά από τα κενά φώτα της δημοσιότητας αυτοπροσδιορίζεται σαν “έθνικ-world music ερμηνεύτρια” με συνεχείς αναζητήσεις στο παγκόσμιο μουσικό χωριό. Εμπνέεται από τη τζαζ, την αναγεννησιακή μουσική, την φολκ, την ethnic και τώρα “σκαλίζει” τα ακούσματα της σεφαραδίτικης παράδοσης.

Αφορμή για αυτήν τη συνέντευξη είναι η συναυλία, στις 7 Μαρτίου στο Μέγαρο, στην οποία παρουσιάζεται για πρώτη φορά το τέταρτο άλμπουμ της Σαβίνας Γιαννάτου και των Primavera en Salonico, “Songs of Thessaloniki”, μια αναφορά στη Θεσσαλονίκη που διεισδύει στην πλούσια και σύνθετη ιστορία της. Τραγούδια των Οθωμανών, των Σεφαραδιτών, των Αρμενίων και των προσφύγων από την Ανατολική Ρωμυλία και τη Μικρά Ασία συνυπάρχουν με την τοπική ελληνική παράδοση, τους σκοπούς των βαλκανικών εθνοτήτων και τις κοσμοπολίτικες απηχήσεις της ευρωπαϊκής Μπελ Επόκ.

Η μουσική σας γεννιέται από υλικό που συλλέγετε από άλλες κουλτούρες, όπως τώρα με τα σεφαραδίτικα. Τι σας ενέπνευσε σ΄αυτά;

Στο κάθε τραγούδι σε εμπνέει κάτι άλλο. Είναι πολύ διαφορετικά έτσι κι αλλιώς μεταξύ τους. Συνήθως όμως αυτό που σε εμπνέει είναι η μελωδία ενός τραγουδιού και το πως φαντάζεσαι ότι αυτή η μελωδία μπορεί να ακουστεί μέσα σ’ ένα διαφορετικό ηχητικό περιβάλλον. Αυτό το περιβάλλον το φαντάζεσαι ήδη όταν πρωτακούς το τραγούδι. Αν δεν μπορείς να το φανταστείς, συνήθως δεν το διαλέγεις. Εδώ επίσης είναι το θέμα που μας υποβάλλει εικόνες. Στο πώς ήταν η πόλη σε μιαν άλλη εποχή. Και προχωράς διαισθητικά. Στο εισαγωγικό σημείωμα του cd, αναφερόμαστε στα τραγούδια σαν παλιές καρτ-ποστάλ που κρατάμε κάτι από το περίγραμμα, άλλες τις επιχρωματίζουμε, άλλες τις συμπληρώνουμε. Αυτό σε εμπνέει. Η δυνατότητα της δημιουργίας μέσα από αυτά.

Μέχρι πού είστε διατεθειμένη να “μεταλλάξετε” ένα τραγούδι που ανήκει στην παράδοση ώστε να το κάνετε δικό σας; Τι είναι αυτό που σας οδηγεί στο να κρατάτε ή να αφήνετε κάτι από τα τραγούδια του κόσμου;

Κάποια μένουν περίπου όπως είναι, κάποια άλλα μπορεί να αλλάξουν πολύ. Αυτό το αποφασίζουμε κάπως όλοι μαζί. Ο καθένας μας, όμως, θα το άλλαζε με άλλο τρόπο αν η “δουλειά” ήταν δική του, προσωπική. Αυτό είναι σίγουρο. Οι δικές μου επεμβάσεις θα ήταν τελείως διαφορετικές από του Μιχάλη Σιγανίδη ας πούμε, ή από του Χάρη Λαμπράκη, σ’ έναν προσωπικό δίσκο. Συνήθως με το γκρουπ είμαστε όλοι πιο “μετριοπαθείς” στις επεμβάσεις μας, και ακούμε τον άλλον.

Έχετε μια πολύ διακριτική παρουσία στο χώρο της μουσικής συγκριτικά με τη δουλειά σας και εδώ και στο εξωτερικό. Τι πιστεύετε ότι έχετε χάσει και τι έχετε κερδίσει μένοντας εκτός παιχνιδιού όσον αφορά τα media και το παιχνίδι της φήμης;

Δεν το ήξερα ότι έχω μείνει εκτός παιχνιδιού… Ώστε έτσι εξηγούνται όλα… Για να σοβαρολογήσω τώρα, δεν ξέρω τι έχω χάσει. Σίγουρα έχω κερδίσει την ησυχία μου, (μην το κάνετε τίτλο αυτό γιατί δεν με συμφέρει, επειδή η ησυχία δεν είναι και τόσο ζητούμενο σ’ αυτή τη δουλειά). Ας πούμε ότι μπορείς να σκεφτείς λίγο πιο καθαρά, όταν δεν γίνεται πολύ φασαρία γύρω απ’ το όνομά σου. Πάντα όμως θεωρώ ότι το είδος ή μάλλον τα είδη της μουσικής που ασχολούμαι, δεν σηκώνουν άλλου “τύπου” διαφήμιση και σχέση με τα media.

Νέοι Έλληνες μουσικοί. Βρίσκετε ενδιαφέροντες μερικούς από αυτούς; Ικανούς να ορίσουν ένα δικό τους στίγμα και όχι μόνο για εσωτερική κατανάλωση.

Δυστυχώς δεν πληροφορούμαι πολύ καλά για το τι συμβαίνει συνθετικά στο χώρο μας. Γιατί πολύ καλοί νέοι μουσικοί υπάρχουν ερμηνευτικά. Έχω χάσει όμως την επαφή μου με το τι κάνουν τα νέα παιδιά σαν δημιουργοί στη μουσική. Και σε ποια είδη.

Πόσο δύσκολο είναι να είσαι μουσικός στην Ελλάδα του σήμερα;

Είναι πολύ πιο δύσκολο απ’ ότι παλιότερα. Πάντα το θεωρούσα δύσκολο και τυχαίο το να μπορέσει ένας μουσικός να προχωρήσει επαγγελματικά, αν μιλάμε για νέους. Τώρα για τους ήδη επαγγελματίες, αν μιλάμε για την κρίση, τα πράγματα δεν είναι καθόλου καλά. Υπάρχουν εξαιρετικοί μουσικοί που δεν μπορούν να δουλέψουν καθόλου αυτήν τη εποχή. Και αν δουλέψουν μπορεί να μην πληρωθούν, ή να πληρωθούν ίσως κάποτε… Ό,τι ισχύει στα άλλα επαγγέλματα ισχύει και σε μας. Ο καθένας ότι μπορεί κάνει, αλλά τα πλαίσια είναι πολύ στενά.

Διαδίκτυο και τεχνολογία. Τι θέση έχουν στη ζωή σας;

Τελευταία εξοικειώνομαι περισσότερο. Παλιότερα ούτε τα μέιλ μου δεν κοίταζα. Τώρα ενημερώνομαι αρκετά από το διαδίκτυο. Είναι πάρα πολύ βοηθητικό και για τη δουλειά μου. Μπορείς να βρεις ίσως τα πάντα, αν θες. Ε, καμιά φορά μπορεί και να αποβλακωθείς, να σε πιάσει η μέση σου γιατί ξεχνάς να σηκωθείς κλπ κλπ. Θέλει μέτρο. Τώρα όσον αφορά γενικά την τεχνολογία, μας έχει αλλάξει τα πάντα, στο πώς δουλεύουμε στη μουσική. Το κομπιούτερ είναι σαν να έχεις ένα στούντιο αποθηκευμένο σ’ ένα μικρό κουτάκι. Το παίρνεις μαζί σου, μπαίνεις στο τραίνο για παράδειγμα και δουλεύεις εκεί. Στην εξοχή, στο καφέ, όπου σου’ ρθει. Κόβεις, ράβεις μελωδίες, ήχους, προσθέτεις, αφαιρείς, ότι θες. Δοκιμάζεις. Αν αλλάξεις γνώμη, τα επαναφέρεις. Αυτό επίσης. Ότι το λάθος δεν είναι καθοριστικό με την τεχνολογία. Επιστρέφεις και επαναφέρεις τα πράγματα εκεί που νομίζεις. Ούτε καταστροφή, ούτε συγγνώμη.

Πώς αντιμετωπίζετε σαν μουσικός το θέμα της διάδοσης της μουσικής μέσα από το διαδίκτυο;

Είναι καλό όταν πληροφορείσαι, όταν ακούς καινούργια πράγματα που χωρίς το διαδίκτυο πιθανότατα δεν θα ήξερες ότι υπήρχαν, και βέβαια είναι κακό όταν είναι η αιτία που χάνει κανείς χρήματα όταν δεν μπορούν να αποδοθούν δικαιώματα. Μας αρέσει η ελευθερία του ίντερνετ. Κακά τα ψέμματα. Προφανώς πρέπει να φτιάξουμε μία καινούργια δεοντολογία πού να αφορά το τι μας επιτρέπεται και τι όχι όσον αφορά τα πνευματικά δικαιώματα. Εγώ όμως μέχρι τώρα εστιάζω στα οφέλη από την δυνατότητα που μου δίνει το να έχω πρόσβαση σε τόσες πληροφορίες. Κάπου κερδίζεις, κάπου χάνεις.

Μια στιγμή στην καριέρα σας που θέλετε να ξεχάσετε;

Δεν θυμάμαι τίποτα ιδιαίτερα οδυνηρό πλέον. Κάτι εφιάλτες έχω με τη δουλειά μου που και που… Ε, όλο και κάτι θα έχει φταίξει… Όλο τον πρώτο καιρό που δουλεύεις φαντάζεσαι ότι δεν είσαι επαρκής. Λίγο σαν τις εξετάσεις στο σχολείο. Πολλοί συνάδελφοι έχουν παρόμοιους εφιάλτες με μένα. ΄Έχει πλάκα να ακούσει κανείς τις παραλλαγές.

Και κάτι που δεν έχετε κάνει ακόμη και το ονειρεύεστε;

Να γίνονται χαλαρά τα πράγματα και να μην υπάρχει πάντα αυτή η αίσθηση της χρησιμότητας και της σκοπιμότητας σε ό,τι κάνουμε στη δουλειά μας. Να είναι η μουσική για τη μουσική. Πολλά θέλω μάλλον.

*Το Σάββατο 7 Μαρτίου, η Σαβίνα Γιαννάτου θα πραγματοποιήσει μια συναυλία με τους Primavera en Salonico για την Θεσσαλονίκη. Μάθετε τις λεπτομέρειες εδώ.