Η Βενεζουέλα στο σημείο βρασμού

του Γιάννη Κουζηνού

3,5 χρόνια ζωής στην Βενεζουέλα. Η τύχη το ήθελε και μάλλον βρέθηκα στην χώρα σε μια περίοδο όπου μου επέτρεψε να ζήσω ιδιαίτερες αν όχι ιστορικές στιγμές. Πρόλαβα τη διακυβέρνηση από τον Ούγκο Τσάβες πριν ακόμα προσβληθεί από τον καρκίνο, να ζήσω τον προεκλογικό αγώνα του όταν πια ήταν φανερά άρρωστος και τη νίκη του με 11%. Είδα με τα μάτια μου τον Τσάβες σε εθνικό δίκτυο να χρήζει σαν διάδοχο του τον τωρινό Πρόεδρο της χώρας Νικολάς Μαδούρο πριν φύγει για την Κούβα για να συνεχίσει την θεραπεία του στην καλπάζουσα μορφή καρκίνου που τον είχε προσβάλει. Έζησα τον θάνατο του Τσάβες, και από την μια την προσωπολατρία και σχεδόν αγιοποίηση του από πλήθος κόσμου την ημέρα τις κηδείας του, και από την άλλη όλα τα θλιβερά ευτράπελα του καθεστώτος αφού η πραγματική ημερομηνία θανάτου του στην Κούβα κρατήθηκε κρυφή έως που μεταφέρθηκε πίσω στο Καράκας (δήθεν ακόμη ζωντανός) και να ανακοινωθεί πλέον επίσημα ο θάνατος του κοντά ένα μήνα μετά. Έζησα τον προεκλογικό αγώνα ανάμεσα στον Μαδούρο και τον Καπρίλες, τις πρώτες εκλογές της “επανάστασης” χωρίς τον Τσάβες στο τιμόνι, όπου μέσα σε 3 μήνες το 11% έγινε νίκη του Μαδούρο με 1,5% και οι φωνές της αντιπολίτευσης για επανακαταμέτρηση δεν έγιναν πράξη ποτέ, και από τότε ζω την διακυβέρνηση της Βενεζουέλας από τον Μαδούρο. Ανάμεσα σε όλα αυτά τα μεγάλα και ιστορικά γεγονότα, πάνω από όλα έζησα και ζω την καθημερινότητα σαν απλός εργαζόμενος με γυναίκα και παιδί, προσπαθώντας να επιβιώσω σε μια χώρα πανέμορφη, ευλογημένη με φυσική ομορφιά και τεράστιους φυσικούς πόρους σε πετρέλαιο, σίδηρο, αλουμίνιο, αλλά και μια χώρα καταραμένη για τους ίδιους λόγους να κυβερνάται από κάθε λογής τσαρλατάνους, σφετεριστές, δικτάτορες και δικτατορίσκους στα μόλις 200 χρόνια της ιστορίας της.

Γράφω αυτόν τον πρόλογο διότι θεωρώ αδιανόητο και αφελές να διαχωρίζει κάποιος την διακυβέρνηση της χώρας από τον Τσάβες από την διακυβέρνηση της χώρας από τον Μαδούρο προσπαθώντας να ρίξει όλες τις ευθύνες της κατάστασης αυτήν τη στιγμή στην χώρα αποκλειστικά στην πτώση της τιμής του πετρελαίου και τις λάθος επιλογές του διαδόχου του Τσάβες. Οι ευθύνες είναι κοινές και οι επιπτώσεις που ζει σήμερα η χώρα έχουν την βάση τους στον τρόπο που διαχειρίστηκε ο τεράστιος φυσικός πλούτος, τα τεράστια εύφορα εδάφη αλλά και το ανθρώπινο δυναμικό στην Βενεζουέλα. Διαφθορά, απαλλοτριώσεις κτιρίων-γραφείων που με την ευλογία του καθεστώτος γίνονται βορά σε εισβολείς, που αφού πρώτα πουλήσουν και κλέψουν ότι αξίζει στην συνέχεια τα μετατρέπουν σε “κατοικίες” ουσιαστικά γκέτο σε όλα τα σημεία της πόλης. Κάποια στιγμή θέλω να γράψω ένα κείμενο για την πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία δύο κτιρίων εδώ στο Καράκας που βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από το σπίτι μου. Το Tower of David και το εμπορικό κέντρο Smbil. Εργοστάσια και εδάφη απαλλοτριώθηκαν και στην συνέχεια τα εδάφη έμειναν εντελώς ανεκμετάλλευτα και τα εργοστάσια έκλεισαν. Με άλλα λόγια μηδενική επένδυση στο μέλλον και στην παραγωγική διαδικασία έφεραν σήμερα την Βενεζουέλα στο χείλος της χρεοκοπίας.

Από τις πρώτες μέρες που βρέθηκα στην Βενεζουέλα, ερχόμενος εδώ μετά από μια απόφαση που εκ των υστέρων αποδείχθηκε λάθος και παρά τις έντονες αντιρρήσεις της Βενεζολάνας γυναίκας μου, μου έγινε οδυνηρά φανερό ότι για να βρεις τα βασικά προϊόντα που κάθε άνθρωπος χρειάζεται για την επιβίωσή του δεν ήταν η συνηθισμένη υπόθεση που γνώριζα στην μέχρι τώρα ζωή μου (κείμενο μου για την γενικότερη κατάσταση και καθημερινότητα φιλοξενήθηκε στην Parallaxi ένα χρόνο περίπου πριν). Ζάχαρη, λάδι, γάλα, χαρτί υγείας, καφές, αλεύρι, ρύζι, μαργαρίνη, κοτόπουλο και κρέας, απορρυπαντικό πλυντηρίου, υγρά πατώματος, χλωρίνη. Αυτά τα συγκεκριμένα προϊόντα τελούν κάτω από τον έλεγχο της κυβέρνησης και κυκλοφορούν με ελεγχόμενες τιμές σχεδόν αποκλειστικά και μόνο σε κρατικά super markets (πρώην ιδιωτικές αλυσίδες που κρατικοποιήθηκαν). Δυστυχώς όμως η παρουσία αυτών των προϊόντων γινόταν από πάντα με το σταγονόμετρο δημιουργώντας μεγάλες ουρές καθημερινά έξω από τα κρατικά supermarket. Την μια μέρα ίσως να έβρισκες γάλα, την άλλη μέρα ίσως να έβρισκες κοτόπουλο και πάει λέγοντας. Η Βενεζουέλα εισάγει σχεδόν το 90% αυτών τον προϊόντων, αφού η επένδυση σε παραγωγικές διαδικασίες και η εκπαίδευση ανθρώπινου δυναμικού στην παραγωγή είναι μηδενική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο καφές, που στην δεκαετία του ’70 Κολομβία και Βενεζουέλα μάχονταν για την παγκόσμια πρωτιά σε ποσότητα και ποιότητα παραγωγής και σήμερα η Βενεζουέλα δεν καλύπτει μακράν ούτε τις ανάγκες της.

Το πρόβλημα γινόταν πάντα εντονότερο αμέσως μετά τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Στη διάρκεια τον εορτών η χώρα μπαίνει στον αυτόματο αφού εκτός από τις επίσημες αργίες για κάποιο ανεξήγητο λόγο ο καθένας εργάζεται αν το θέλει και όποτε θέλει, μηδενίζοντας τον ήδη πενιχρό ανεφοδιασμό τον καταστημάτων. Αυτά λοιπόν συνέβαιναν από τις πρώτες μέρες και χρονιές μου στην Βενεζουέλα και έρχομαι στην κατάσταση που επικρατεί σήμερα τον Ιανουάριο του 2015 στην χώρα της 15χρονης διακυβέρνησης από την “επανάσταση”.

Ο επίσημος πληθωρισμός να τρέχει στο 64%, και ανεπίσημα κοντά στο 90%, αφού εδώ και πολλούς μήνες η κυβέρνηση δεν δίνει νούμερα. Οι τιμές όλων τον προϊόντων να έχουν φτάσει πλέον σε δυσθεώρητα και απλησίαστα ύψη για τον βασικό μισθό τον 4500 bs, ακόμα και των βασικών προϊόντων που έγραψα παραπάνω και που υποτίθεται ότι ελέγχονται από την κυβέρνηση. Αλλά ακόμα χειρότερα, οι ελλείψεις είναι πλέον μακράν οι μεγαλύτερες που έχω δει στα χρόνια που ζω εδώ. Οι ουρές που βλέπω καθημερινά και είμαι αναγκασμένος να ακολουθώ αν θέλω εγώ και η οικογένεια μου να ζήσουμε έχουν φτάσει σε επίπεδα απελπισίας. Χιλιόμετρα ανθρώπων κάτω από τον καυτό ήλιο ή από την βροχή με την ελπίδα να βρούμε, όταν πια φτάσουμε, κάποιο από τα ακριβοθώρητα προϊόντα. Σε πολλές περιοχές σε πολλά super marketς ο στρατός “μαρκάρει” με ανεξίτηλο μαρκαδόρο με νούμερο τα χέρια τον ανθρώπων που περιμένουν στην ουρά. Ναι ο στρατός. Με προεδρική εντολή όλα τα κρατικά super markets φυλάσσονται από τον στρατό για την αποφυγή όπως λένε καβγάδων αλλά και για την αποτροπή λήψης φωτογραφιών και video αφού… ναι στην Βενεζουέλα του 2015 απαγορεύεται να βγάζεις φωτό και video τα άδεια ράφια και τις ουρές. Το συναίσθημα να βγαίνεις από το σπίτι σου και να αντικρίζεις εδώ και εκεί στρατό παραταγμένο πλήρως εξοπλισμένο είναι ένα συναίσθημα που πραγματικά μας δημιουργεί περισσότερο φόβο, ανασφάλεια και φυσικά την βεβαιότητα ότι δεν ζούμε σε μια χώρα όπου η δημοκρατία λειτουργεί ή ότι καν υπάρχει.

Ο πρόεδρος Μαδούρο μόλις επέστρεψε από μια περιοδεία για αναζήτηση ρευστού από την Κίνα, την Ρωσία και το Κατάρ. Οι δύο πρώτες αρνήθηκαν αφού έχουν ήδη δανείσει πολλά εκατομμύρια δολάρια στην Βενεζουέλα (καλά που δεν είναι στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) αλλά όπως σχεδόν μας ενημέρωσε ο πρόεδρος, το Κατάρ υποσχέθηκε σε ενίσχυση της Βενεζουέλας με… πολλά εκατομμύρια δολάρια. Έτσι ακριβώς το είπε ο πρόεδρος… πολλά εκατομμύρια, χωρίς να διευκρινίσει πότε και πόσα ακριβώς.

Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης Ενρίκε Καπρίλες, σε διάγγελμα του προς τους πολίτες, αφού είπε ότι το παραμύθι τελείωσε, το όνειρο τελείωσε, κάλεσε τον κόσμο σε κινητοποιήσεις και ειρηνικό αγώνα. Με την δημοφιλία του Μαδούρο να βρίσκεται στο 22%, χαμηλότερο ποσοστό προέδρου εδώ και 2 δεκαετίες, οι δρόμοι, η καθημερινότητα μας μυρίζει πραγματικά μπαρούτι. Η ανεπίσημη παράδοση θέλει τις όποιες εξεγέρσεις και τον όποιο λαϊκό ξεσηκωμό να γίνονται πάντα μετά τις γιορτές, συνήθως τον Φεβρουάριο. Και όταν λέω λαϊκό ξεσηκωμό δεν εννοώ βέβαια μόνο τις πορείες και τις διαδηλώσεις τον φοιτητών και της μεσαίας τάξης όπως έγινε μερικούς μήνες πριν. Εννοώ τον βαθιά φτωχό κόσμο. Τα εκατομμύρια που ακόμα, μετά από 15 χρόνια “επανάστασης”, ζουν στις παραγκουπόλεις και που έως τώρα ήταν η βάση του καθεστώτος. Οι παραγκουπόλεις βράζουν και όταν εκραγούν οι διαδηλώσεις της μεσαίας τάξης θα μοιάζουν με παιδική χαρά. Οι παραγκουπόλεις δεν διαδηλώνουν, επαναστατούν, ακόμα και ενάντια στην επανάσταση.