Κάν’το τουλάχιστον όπως το Ελσίνκι

Πρόσφατα επισκέφτηκα το site του Δήμου Θεσσαλονίκης (https://thessaloniki2023.gr/) και είδα τον χάρτη πάνω στον οποίον σημειώνονται τα έργα που πραγματοποίησε ο Δήμος στην τετραετία που πέρασε και τα έργα που είναι σε φάση υλοποίησης (αλλά και τα έργα που έχουν εξαγγελθεί)

Καταρχήν θεωρώ πολύ χρήσιμο να υπάρχει μια τέτοια χαρτογραφική παρουσίαση των έργων καθώς μας δίνει να καταλάβουμε και να αξιολογήσουμε το τι έχει γίνει.

Έτσι λοιπόν μπορούν όλοι οι δημότες να μιλούν με επιχειρήματα για το τι έγινε και τι όχι.

Στον χάρτη αυτόν, προκαλούν ωστόσο εντύπωση:

(α) το πόσα έργα χαμηλού κόστους (ηλεκτρολογικά, μονώσεις, επισκευές-μερεμέτια, κτλ) έχουν μπει ως ολοκληρωμένα έργα

(β) το γεγονός ότι πάνω από το 50% των ολοκληρωμένων έργων είναι ασφαλτοστρώσεις, έργα συντήρησης κτιρίων και έργα φωτισμού,

(γ) το ότι δεν παρουσιάζεται καθόλου το κόστος των έργων, οι ημερομηνίες έναρξης και ολοκλήρωσής τους, ο φορέας χρηματοδότησης, και πολλά άλλα…

Συνεπώς η πληροφορία που δίνει το συγκεκριμένο εργαλείο έχει περιορισμένη χρησιμότητα άλλα μπορεί τουλάχιστον να θεωρηθεί ως μια πρώιμη εκδοχή μιας βάσης ενημέρωσης, διαφάνειας (;) και αξιολόγησης μιας δημοτικής αρχής.

Αυτό που θα πρέπει ωστόσο να οραματιζόμαστε ως πολίτες της Θεσσαλονίκης (και που θα περιμέναμε να ακούσουμε στην τρέχουσα προεκλογική περίοδο από υποψήφιους δημάρχους) είναι το υπόδειγμα της δεύτερης εικόνας, το οποίο εφαρμόζεται σε πολλές πόλεις του κόσμου (το συγκεκριμένο παράδειγμα αφορά το Ελσίνκι). Τι μας δείχνει λοιπόν αυτή η εικόνα;

Η εικόνα αυτή απεικονίζει το πώς η πόλη του Ελσίνκι εφαρμόζει τον συμμετοχικό προϋπολογισμό και ξοδεύει 9 περίπου εκατομμύρια ευρώ ανά έτος για την υλοποίηση ιδεών που προτείνουν οι κάτοικοι της πόλης.

Οι ιδέες αυτές υποβάλλονται από τους κατοίκους και εμφανίζονται αναλυτικά στον ιστότοπο του Δήμου (πρόγραμμα OmaStadi). Πρόκειται δηλαδή για ένα συλλογικό brainstorming, όπου κάθε κάτοικος μπορεί να υποβάλει προτάσεις για έργα που θα βελτιώσουν το αστικό περιβάλλον και την ποιότητα ζωής.

Κατά την επόμενη φάση, στο στάδιο της συν-δημιουργίας, (co-creation), οι ιδέες μετατρέπονται μέσω συνεργασίας των πολιτών και των φορέων σε βιώσιμες προτάσεις που πληρούν τα κριτήρια σχεδιασμού (μπορούν να εφαρμοστούν σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο) και οποίες κοστολογούνται από τον Δήμο (ώστε να ακολουθούν διάφορους κανόνες: π.χ. ως προς το ανώτερο και κατώτερο κόστος υλοποίησής τους, ως προς το συνολικό ποσό των έργων σε κάθε δημοτική ενότητα, κτλ.).

Στη συνέχεια, όλοι οι κάτοικοι της πόλης που έχουν συμπληρώσει το 12ο(!) έτος (δηλαδή τα παιδιά έχουν λόγο!) θα ψηφίσουν τις προτάσεις που προτιμούν και ο Δήμος θα εφαρμόσει εκείνες τις προτάσεις που θα λάβουν τις περισσότερες ψήφους (όλη η διαδικασία εμφανίζεται στην παρακάτω εικόνα που αφορά την περίοδο 2020-2021 ενώ αντίστοιχα τώρα υλοποιείται στο Ελσίνκι το ίδιο πρόγραμμα για τη χρονική περίοδο 2023-24).

Με ένα τέτοιο μοντέλο συμμετοχικού προϋπολογισμού, ο πολίτης δεν θα έβλεπε μόνο αυτό που επιθυμεί να πραγματοποιήσει και αυτό που τελικά πραγματοποιεί η εκάστοτε δημοτική αρχή (όπως συμβαίνει αυτή τη στιγμή). Αντίθετα, θα μπορούσε να διαμορφώσει ένα σημαντικό μέρος του budget και να συναποφασίσει για τα έργα και τις παρεμβάσεις που θα υλοποιηθούν στο άμεσο μέλλον.

Κάπως έτσι ένας πολίτης αντιλαμβάνεται σιγά σιγά το ρόλο του στην κοινωνία, έναν ρόλο που δεν περιορίζεται στο αξιολογεί θετικά ή αρνητικά ένα δήμαρχο άλλα επεκτείνεται στο να συμβάλει ο ίδιος (και να έχει ευθύνη) στη διακυβέρνηση του τόπου του (της πόλης του). Και φυσικά με ένα τέτοιο σύστημα οι πολίτες έχουν πολύ πιο άμεσο λόγο και ρόλο και στα μεγάλα έργα του Δήμου καθώς και στη συνολική στρατηγική που αυτός καλείται να χαράξει στην πράξη.