Κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος
Δεν υπάρχει «παράνομη ανθρώπινη ύπαρξη», λαθραία είναι η αδιαφορία και η μισανθρωπιά - Ο εξαιρετικός κρητικός γιατρός Μανώλης Φραγκάκης μοιράζεται τις σκέψεις του
Λέξεις: Μανώλης Φραγκάκης / Εικόνα: Γιάννης Αγγελάκης, Eurokinissi
Κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος.
Λένε κάποιοι πως αφού υπάρχει ο λαθρεπιβάτης, γιατί να μη λέμε και λαθρομετανάστης.
Κι εδώ αρχίζει η βία.
Όχι σωματική, αλλά γλωσσική και υπόγεια, βία ύπουλη:
η βία που σε μαθαίνει να βλέπεις τον άλλον όχι ως άνθρωπο, αλλά ως απειλή.
Η έννοια «λαθρομετανάστης» δεν είναι απλώς γλωσσικά προβληματική — είναι βαθιά πολιτικά και ηθικά φορτισμένη, γιατί μετατρέπει την υπόσταση του ανθρώπου σε παρανομία.
Κι αυτό, όσο «ουδέτερα» κι αν προσπαθεί να το ντύσει κάποιος, δεν στέκει.
Η λέξη «λαθρο-» δεν περιγράφει πράξη, περιγράφει οντότητα.
Ο λαθρεπιβάτης είναι κάποιος που κάνει μια πράξη παράνομη (μπαίνει κρυφά σε μεταφορικό μέσο).
Όμως ο όρος λαθρομετανάστης μεταφέρει το πρόθεμα στον άνθρωπο ολόκληρο, σαν ο ίδιος να είναι παράνομος από τη φύση του — και όχι η πράξη ή η διαδικασία του.
Σε νομικό επίπεδο δεν υπάρχει «παράνομος άνθρωπος», υπάρχουν μόνο παράνομες πράξεις.
Το διεθνές δίκαιο δεν αναγνωρίζει τον όρο, ο ΟΗΕ, η Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων απορρίπτουν ρητά τον όρο «illegal immigrant».
Και ο λόγος είναι απλός:
οι άνθρωποι δεν είναι «παράνομοι».
Οι νόμοι τους αγγίζουν, δεν τους ορίζουν.
Να θυμόμαστε πως η γλώσσα δημιουργεί αντίληψη – και η λέξη «λαθρο-» φτιάχνει εχθρό.
Οι λέξεις έχουν δύναμη διαμόρφωσης συνείδησης.
Είναι όπως αν λέγαμε:
«λαθροπωλητής » για κάποιον χωρίς άδεια ή «λαθροασθενής» για κάποιον χωρίς ΑΜΚΑ.
Και πολύ με γαργαλάει να σκεφτω με τον τρόπο σκέψης τους για λίγο και να δώσω χαρακτηριστικά στην επίπλαστη λέξη «λαθροέλληνας»- μα δεν θα το κάνω γιατί δεν με αφήνει ο Φώτης δίπλα μου και έχει και δίκιο.
Ο όρος «λαθρομετανάστης» φυσικά δεν είναι τωρινός.
Δεν υπάρχει σε επίσημα νομικά κείμενα, ούτε στο Σύνταγμα, ούτε σε διεθνείς συνθήκες.
Είναι επινόηση (μαλλον) μεταπολιτευτικής ρητορικής με στόχο τον στιγματισμό, κυρίως από ακροδεξιά και εθνικιστικά σχήματα.
Ένας μετανάστης χωρίς έγγραφα μπορεί να είναι θύμα πολιτικης εκμετάλλευσης (οπως οι άνθρωποι απο το Σουδάν που έρχονται αυτη την στιγμή κατα κύματα) θύμα εμπορίας, μπορεί να είναι πρόσφυγας που δεν πρόλαβε να καταγραφεί, μπορεί να είναι παιδί.
Δεν είναι ούτε ένοχος, ούτε εγκληματίας. Είναι άνθρωπος σε ανάγκη.
Και αυτή είναι πάντα η πρώτη ταυτότητα.
Ο άνθρωπος μπορεί να είναι ανασφάλιστος, άστεγος, άρρωστος ή χωρίς χαρτιά.
Αλλά ποτέ — ποτέ — δεν είναι «λαθραίος».
Δεν υπάρχει «παράνομη ανθρώπινη ύπαρξη».
Υπάρχουν μόνο κοινωνίες που παρανομούν όταν ξεχνούν την ανθρωπιά τους.
Για μένα, κάθε φορά που ειπώνεται το «λαθρο-», είναι μια μικρή παραίτηση από την ανθρωπιά μας.
Κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος.
Λαθραία είναι η αδιαφορία και η μισανθρωπιά.
Και ναι, ο όρος «λαθρομετανάστης», είναι βαθιά ρατσιστικός.
*Ο Μανώλης Φραγκάκης είναι γιατρός
