Λίγο Summerhill στα Βρασνά

Λέξεις: Γεωργία Τριανταφυλλίδου

Τι δουλειά είχε, άραγε, ο εγγονός του Α.Σ Νηλ , λίγες μέρες πριν ανοίξουν τα σχολεία, σ’ ένα ημιορεινό χωριό στα ανατολικά του νομού Θεσσαλονίκης; Ναι, ο εγγονός και υποδιευθυντής του ιδρυτή του θρυλικού Summerhill βρέθηκε για ολιγοήμερη επίσκεψη στην Βόρεια Ελλάδα. Όλα ξεκίνησαν όταν η Αννυ Καλλίνικου, νηπιαγωγός από την Πάτρα, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Εδιμβούργο, υπέβαλε την παραίτησή της ως διορισμένη δασκάλα σε αγγλικό σχολείο για να αναλάβει συντονίστρια μιας μη κερδοσκοπικής εταιρείας του Summerhill για τη δημιουργία διεθνούς δικτύου ερευνητών, παιδαγωγών, σχολείων που με αφορμή το κοινό ενδιαφέρον για την αντιαυταρχική εκπαίδευση που στοχεύει στην μεταξύ τους επικοινωνία, έρευνα, εφαρμογή αλλά και επιμόρφωση εκπαιδευτικών και γονέων.

Η Αννυ Καλλινίκου, κατά τη διάρκεια των σπουδών της γνώρισε το έργο του Μichel Lobrot διαβάζοντας βιβλία και άρθρα του Κώστα Μπακιρτζή, Ψυχοπαιδαγωγού-Ψυχοκοινωνιολόγου– πρ. Αναπληρωτή καθηγητή της Παιδαγωγικής σχολής του Α.Π.Θ. και συνιδρυτή του Ινστιτούτου «ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ – ΝDI» στη Θεσσαλονίκη το 2017. Όταν η Αννυ άρχισε να εργάζεται στο Summerhill, διαπίστωσε μαζί με τη διευθύντρια και κόρη του Neil, τη Zoe, τον γιό της Henry Redhead και άλλα στελέχη, ότι η θεωρία και μεθοδολογία της NDI (Non Directivité Intervenante – Παρεμβαίνουσα μη Κατευθυντικότητα του Μichel Lobrot) κινείται παράλληλα με αυτήν του Summerhill. Aπό κει και πέρα ήταν θέμα χρόνου να εντοπίσουν τη διεύθυνση του Κώστα Μπακιρτζή και το Ινστιτούτο.

Το Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου διοργανώθηκε ημερίδα με εξήντα καλεσμένους στην αυλή της θερινής κατοικίας του Κ.Μ. Ο Ηenry Redhead, υποδιευθυντής και εγγονός του Νeil, ο οποίος ταξιδεύει συχνά ανά τον κόσμο για την προαγωγή των ιδεών του σχολείου του παππού του, ήταν ανάμεσά μας.

Ήμουν στην τελευταία τάξη του γυμνασίου μιας μικρής επαρχιακής πόλης όταν έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του Α.Σ. Νηλ, περίπου δέκα χρόνια μετά την πρώτη ου έκδοση. Θυμάμαι ακόμη και τώρα την ισχυρή εντύπωση που μου προκάλεσε. Στα σχολειά της εφηβείας μου δεν υπήρχαν «δύσκολα» παιδιά. Υπήρχαν μόνον κακοί μαθητές. Δεν πρόκειται εδώ να μιλήσω για τον Νηλ, ούτε τις παιδαγωγικές του μεθόδους. Αυτά είναι, άλλωστε γνωστά, στους περισσότερους και εύκολα μπορεί κανείς να τα πληροφορηθεί ύστερα από μια σχετική περιήγηση στο διαδίκτυο.

Το Summerhill και ο A.S.Neil δέχτηκαν πολλές επικρίσεις από ερευνητές διαφόρων θεωρητικών και ιδεολογικών προσανατολισμών, όμως παραμένει γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι μέχρι σήμερα το εκπαιδευτήριο που ίδρυσε το 1921, εμφανίζεται ως σχολείο /αναφορά σε όλες τις έρευνες και τα συγγράμματα παρουσίασης και μελέτης της σύγχρονης παιδαγωγικής. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει παιδαγωγική μελέτη των παιδαγωγικών αρχών και μεθόδων δίχως αναφορές και σε αυτό.

Ο Ηenry Redhead μίλησε από καρδιάς στους παρισταμένους για ένα σχολείο που επιθυμεί να συνομιλήσει, πρώτα απ’ όλα με την καρδιά των μαθητών. Αναφέρθηκε στον κυρίαρχο ρόλο του παιχνιδιού επαναλαμβάνοντας απανωτά τη λέξη “play” , για δέκα συνεχόμενες φορές, μέχρι να γίνει εικόνα τοποθετημένη στις φιλόξενες εγκαταστάσεις του αγγλικού σχολείου. Ο ίδιος έμοιαζε φερμένος κατευθείαν από αυτόν τον παιχνιδότοπο. Απλός, ειλικρινής, εκφραστικός, χρησιμοποίησε τη γλώσσα του σώματος για να επικοινωνήσει στους ακροατές την βασική «παιχνιδοαρχή». Δεν δίστασε, μάλιστα, να μιμηθεί τις κινήσεις ανθρώπου, ανεβασμένου στο τραμπολίνο της αυλής, όταν χρειάστηκε να δώσει ένα παράδειγμα για τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία του Summerhill.

Ο μεγαλύτερος μύθος γύρω από το Summerhill είναι η απουσία κανονισμών, είπε και έσπευσε να αναφερθεί στον τρόπο με τον οποίο η σχολική κοινότητα όρισε από κοινού τον κανόνα χρήσης του τραμπολίνο για να διευθετηθεί το θέμα του χρόνου και το δίκαιο μοίρασμα του παιχνιδιού ανάμεσα σε ενηλίκους και παιδιά. Ο Henry Redhead διατύπωσε εκείνες τις «μεγαλοστομίες» που κλέβουν την καρδιά επειδή, ακριβώς, η βαρύνουσα σημασία τους έγκειται στο πολύ απλό τους μήνυμα: «To Summerhill φυσικά και αναγνωρίζει ότι δεν ξέρει τι είναι καλό για τα παιδιά, ξέρει όμως ότι το παιδί είναι το καλύτερο πράγμα που συμβαίνει στον κόσμο μας.» «στο Summerhill δεν κάνουμε πράγματα. Επιτρέπουμε, όμως, στα παιδιά να κάνουν τα δικά τους.» «Το σχολείο ενδιαφέρεται για την ελευθερία , όχι για τη δημοκρατία. Η δημοκρατία δεν είναι ο στόχος , είναι το εργαλείο».

Την ομιλία του Henry ακολούθησαν δραστηριότητες-παιχνίδια γνωριμίας και συζητήσεις σε μικρές ομάδες. Την γνωριμία και επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων, όπως και με τους ξένους φιλοξενούμενους εμψύχωσαν και διευκόλυναν τα μέλη του Ινστιτούτου Κώστας Μπακιρτζής, Ιωάννα Γκιουλέ, Γιώργος Σλαυκίδης καθώς και ειδικά εκπαιδευθέντες συνεργάτες τους.

Τι γύρευε, λοιπόν, ο Ηenry Redhead, εγγονός του Α.S.Neil και υποδιευθυντής του Summerhill, λίγες μέρες πριν το άνοιγμα των σχολείων, σε μια φιλόξενη αυλή των Βρασνών Θεσσαλονίκης; Την απάντηση την έδωσε ο ίδιος αφού άκουσε προσεκτικά τις εμπειρίες των παρισταμένων από τη μαθητεία τους στη βιωματική προσέγγιση. «Η σύνδεση ανάμεσα στο Summerhill και το Ινστιτούτο της πόλης σας είναι όλοι, αυτοί οι άνθρωποι, δηλαδή εσείς που μας ανοίξατε την καρδιά σας». Στη συνάντηση θίχτηκαν ζητήματα όπως η «αυταρχικότητα της αντιαυταρχικότητας», ο κίνδυνος μήπως από την πολλή παρεχόμενη ελευθερία καταλήξουμε σε μια μορφή ιδρυματισμού των όσων αυτή μας υπόσχεται. Υπάρχουν ορισμένοι που πιστεύουν ότι το Summerhill είναι παρελθόν.

Παρακολουθώντας όμως τον τελευταίο καιρό τις εξελίξεις στα θέματα της σεξουαλικής αγωγής και της θρησκευτικής κατήχησης στα ελληνικά σχολεία, τη θύελλα αντιδράσεων από  γονείς και εκκλησιαστικές οργανώσεις, καταλαβαίνει κανείς ότι το Summerhill υπάρχει επειδή εξακολουθεί να διατρανώνει την πίστη του στις βασικές αρχές του Διαφωτισμού και της Βιωματικής εκπαίδευσης («μαθαίνω μόνο ότι με συγκινεί»).

* Η Γεωργία Τριανταφυλλίδου είναι ποιήτρια.

Διαβάστε επίσης: