Μελέτη Παραλιακού Μετώπου: Πλήθος τα ανεπίλυτα περιβαλλοντικά και πολεοδομικά ζητήματα

Η πολιτική μηχανικός, Γεωργία Κοτίδου, κατέθεσε στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας τις απόψεις της στο πλαίσιο της Διαβούλευσης για τη μελέτη του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου του παραθαλάσσιου μετώπου του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, με βάση τα στοιχεία που αναρτήθηκαν στον ιστότοπο της ΠΚΜ.

Α. ΓΕΝΙΚΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΕΠΣ

1. Ο τίτλος και όπου στο σώμα του κειμένου αναφέρεται το ΕΧΣ, απαιτεί αλλαγή, αφού με την ισχύουσα νομοθεσία, ήδη από τον 8ο /2020 αναφερόμαστε σε ΕΠΣ και όχι σε ΕΧΣ.

2. Η συντριπτική έκταση του κειμένου (σε ποσοστό άνω του 70%) αφορά παράθεση υπαρχόντων δεδομένων (ΓΠΣ Δήμων, οδηγίες/κείμενα Ε.Ε., πλαίσια Χωροταξικού σχεδιασμού κλπ), χωρίς να γίνεται κατ΄ ουσία αξιολόγησή τους και χωρίς εντέλει να λαμβάνονται υπόψη στη διαμόρφωση της πρότασης. Δεν υπάρχει ουδεμία τεκμηρίωση ότι οι στόχοι και υποχρεώσεις που πηγάζουν από διεθνείς, κοινοτικές και εθνικές πολιτικές ακολουθούνται στη μελέτη. Τα αναφερόμενα πλαίσια, σχέδια και προγράμματα στο Κεφ.3 της ΣΜΠΕ δεν απασχολούν την μελέτη.

3. Το όλο θέμα αντιμετωπίζεται μόνο ως χωροταξικό, ενώ πρόκειται για διαχείριση παράκτιας ζώνης, πρέπει επομένως να μελετηθεί και με βάση το πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιων Ζωνών.

4. Δεν προσδιορίζεται ούτε ποιο είναι το αναπτυξιακό μοντέλο για την ευρύτερη περιοχή, ούτε με ποιο τρόπο η συγκεκριμένη μελέτη συμβάλλει σ΄ αυτό.

5. Η κλιματική αλλαγή είναι απούσα ως παράμετρος χωροταξικού σχεδιασμού στην συγκεκριμένη μελέτη. Είναι όμως γνωστό ότι η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί απλά ένα περιβαλλοντικό ή επιστημονικού ενδιαφέροντος θέμα, αλλά πολυπαραμετρικό θέμα διαχείρισης, με ιδιαίτερα πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό χαρακτήρα.

Η προσαρμογή των παραγωγικών τομέων της οικονομίας στα νέα κλιματικά δεδομένα, η υλοποίηση των κατάλληλων έργων υποδομής για να είναι δυνατή αυτή η προσαρμογή, η αποφυγή επενδύσεων σε περιοχές που εκτιμάται ότι θα υποστούν σοβαρές επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, η προστασία ακτών και παράκτιων περιοχών, ο σχεδιασμός έργων με παραμέτρους κλιματικής αλλαγής, είναι κάποια μόνο από τα θέματα που καθιστούν επιτακτική την ανάγκη να συμπεριλάβει η μελέτη την παράμετρο της κλιματικής αλλαγής.

6. Η μελέτη του ΕΠΣ δεν αντιμετωπίζει, ως οφείλει, τις απαιτήσεις που προκύπτουν από το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Κεντρικής Μακεδονίας, (ΦΕΚ 2368Β/2018) , οι Ζώνες Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας του οποίου περιλαμβάνουν την χαμηλή ζώνη λεκανών της περιφερειακής Τάφρου Τ66, των ποταμών Λουδία, Αξιού, Γαλλικού, τη χαμηλή ζώνη του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης και του ρέματος Ανθεμούντα, επομένως η συντριπτική περιοχή μελέτης περιλαμβάνεται στις ΖΔΥΚΠ. Επομένως δεν υπάρχει πρόβλεψη αντιμετώπισης των αναγνωρισμένων προβλημάτων πλημμυρικών φαινομένων

7. Η μελέτη του ΕΠΣ δεν αντιμετωπίζει, ως οφείλει, τις απαιτήσεις Προσαρμογής στην άνοδο στάθμης θαλάσσης, παρ΄ ότι στο ίδιο ως άνω Σχέδιο περιλαμβάνονται και οι κίνδυνοι πλημμύρας από την ανύψωση της στάθμης της θάλασσας, που επιφέρει προφανώς δυσμενέστερα αποτελέσματα με τον συνυπολογισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής

8. Οι ακτές του Θερμαϊκού χαρακτηρίζονται σε ήδη αναγνωρισμένες περιοχές από διάβρωση των ακτών, φαινόμενο που αναμένεται να ενταθεί μελλοντικά , λόγω κλιματικής αλλαγής. Το ζήτημα δεν συμπεριλαμβάνεται στους σχεδιασμούς της μελέτης.

9. Το ΕΠΣ δεν λαμβάνει ουσιαστικά υπόψη την ήδη επιβαρυμένη κατάσταση του Θερμαϊκού κόλπου, στην οποία προσθέτει ή επιτρέπει να ισχύουν οι χωροθετημένες χρήσεις πλήθους!! παράκτιων τεχνικών έργων. Μαρίνες, Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, Αλιευτικό Καταφύγιο Κρήνης, είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικές λειτουργίες, που αθροιστικά θα λειτουργήσουν αρνητικά στην ποιότητα νερών και στην ποιοτικά χαρακτηριστικά του παράκτιου χώρου. Είναι προφανές ότι η όποια παρέμβαση που επηρεάζει το Θερμαϊκό οφείλει να έχει ως στόχο την βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των υδάτων και του παράκτιου χώρου.

10. Το ΕΠΣ δεν συμβαδίζει με τις απαιτήσεις του αναθεωρημένου ΠΠΧΣΑΑ Κεν. Μακεδονίας, ειδικότερα με το αρθ.16: «Στρατηγικός ανασχεδιασμός του θαλάσσιου μετώπου, από την περιοχή του Εθνικού Πάρκου έως και την Επανομή, με σκοπό την προστασία του, την αποκατάσταση και ανάδειξή του, την εξασφάλιση της συνέχειας και προσβασιμότητάς του, και με μέριμνα για τη μη διατάραξη της φυσικής ακτογραμμής. Προώθηση επιμέρους πολεοδομικού χαρακτήρα παρεμβάσεων (ανάπλασης ή/ και αναμόρφωσης) μεταξύ Καλαμαριάς και περιοχής αεροδρομίου για τη δημιουργία ζώνης πρασίνου και ήπιας αναψυχής. Μέριμνα για τη διατήρηση ναυταθλητικών δραστηριοτήτων ή/και σχετικών οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως η ναυπηγοεπισκευή αλιευτικών σκαφών και σκαφών αναψυχής, στη χερσαία ή θαλάσσια ζώνη, με σεβασμό στο οικοσύστημα του Θερμαϊκού κόλπου», αφού:

-δεν περιλαμβάνει στον ενιαίο σχεδιασμό την προσδιοριζόμενη περιοχή του θαλάσσιου μετώπου -διαταράσσει το σύνολο της φυσικής ακτογραμμής -δεν περιλαμβάνει παρεμβάσεις ήπιας αναψυχής, αλλά σκληρά τεχνικά έργα -δεν λαμβάνει πρόνοια για το οικοσύστημα του Θερμαϊκού

11. Η γεωλογική μελέτη, προφανώς λόγω της έκτασης της μελετώμενης περιοχής, σε συνδυασμό με την εξαρχής υποτίμησή της (προεκτίμηση αμοιβής 4.405,59 ευρώ πλέον ΦΠΑ) φαίνεται (από τα αναφερόμενα στο ΕΠΣ, καθόσον δεν είναι ανηρτημένη στον ιστότοπο της ΠΚΜ) να περιορίζεται πρακτικά στη συλλογή και παράθεση σχετικών στοιχείων και σε γενική εκτίμηση, στοιχεία που μάλλον δεν επαρκούν, εφόσον πρόκειται για περιοχές με ιδιαίτερο χαρακτήρα (παράκτια ζώνη, διάβρωση κλπ).

12. Η ΣΜΠΕ (προεκτιμώμενης αμοιβής μόλις 10.354,05 ευρώ, πλέον ΦΠΑ) επιχειρεί να αναφερθεί στα βασικότερα των προβλημάτων που προκύπτουν από τις προτάσεις του ΕΠΣ, παραπέμποντας κυρίως σε απαιτούμενες μελλοντικές μελέτες κυκλοφοριακές, ακτομηχανικές και βέβαια περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που θα εκπονηθούν στο πλαίσιο υλοποίησης κάθε έργου.

Το μείζον πρόβλημα, το οποίο και πρέπει να απαντηθεί ήδη από το στάδιο αυτό έγκειται στο εάν είναι δυνατόν οι προτάσεις/μέτρα της ΣΜΠΕ να ενσωματωθούν στο ΕΠΣ και με ποιο τρόπο, κυρίως όταν θίγουν τον ίδιο τον πυρήνα της πρότασης του ΕΠΣ, όπως π.χ. η δυνατότητα δημιουργίας κολυμβητικών δεξαμενών στην Πυλαία.

Η εικόνα που δημιουργείται είναι ότι ΕΠΣ και ΣΜΠΕ δεν υλοποιηθήκαν παράλληλα και αλληλοσυμπληρούμενα, με αποτέλεσμα να προκύπτει μια ΣΜΠΕ που έστω «ευγενώς» θίγει ζητήματα προς επίλυση και ένα ΕΠΣ που δεν τα έχει λάβει υπόψη του, με κίνδυνο ανατροπής των προτάσεών του! Έτσι, διαβάζοντας το ΕΠΣ είναι ως εάν λύση για όλα τα αναφερόμενα ζητήματα/προβλήματα, να αποτελεί ο ποδηλατόδρομος!!

13. Οι τιθέμενοι σκοπός και στόχοι της μελέτης (π.χ. σ. 11, 12) είναι ταυτόχρονα αόριστοι, αλλά και πενιχροί για εγχείρημα αυτού του βεληνεκούς, εξαντλούμενοι τελικά στην δημιουργία ποδηλατόδρομου/πεζόδρομου, ως ενοποιητικού στοιχείου του παραθαλάσσιου μετώπου και στην διευθέτηση επί μέρους ζητημάτων των ΓΠΣ των Δήμων, σε αντικατάσταση της ειδικής μελετητικής τεκμηρίωσης που τα ΓΠΣ προέβλεπαν.

14. Δεν υπάρχει κριτήριο καθορισμού της περιοχής επέμβασης. Αντιθέτως αναφέρεται ότι προσδιορίστηκε ως προϊόν συνεργασίας με τους Δήμους για την κάλυψη των αναγκών τους!! Έτσι προκύπτει κυμαινόμενο πλάτος, ανάλογα με την προεπιλεγείσα διευθέτηση. Αντί δηλ. να υπακούει η περιοχή επέμβασης σε ένα συνολικό, συνεκτικό σχέδιο, εν τέλει οι επί μέρους απαιτήσεις διευθέτησης ζητημάτων, είναι αυτές που προσδιόρισαν την «περιοχή επέμβασης». Είναι όμως προφανές, ότι το άθροισμα των επιμέρους τμημάτων ΔΕΝ μπορεί ποτέ να αντικαταστήσει το συνολικό σχεδιασμό και στόχευση.

15. Αλλά και ως προς το μήκος της επιλεγείσας διαδρομής, θα μπορούσε βασίμως κάποιος να αποφανθεί ότι περιορίζεται στα όρια της «ανεμπόδιστης/ταχείας διευθέτησης». Γιατί επί παραδείγματι δεν περιλαμβάνεται στην περιοχή μελέτης και η περιοχή Αγγελοχωρίου, ως άμεση φυσική συνέχεια της Αγ. Τριάδας, όταν υπάρχει χωροθετημένο αλιευτικό καταφύγιο και κυρίως προστατευόμενη περιοχή, αυτή της λιμνοθάλασσας, που αποτελεί τοπίο άξιο ανάδειξης; Εξάλλου και για το δυτικό όριο, επελέγη ως παρέμβαση «λύση προσδοκώμενης βεβαιότητας», όπως εξάλλου ομολογείται (π.χ. σελ.188) «Ουσιαστικά η περιοχή παρέμβασης στο σημείο αυτό ταυτίζεται με το όριο της περιοχής μελέτης «αποκατάστασης και διατήρησης λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου» που έχει εκπονηθεί από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) για τη συγκεκριμένη παράκτια ζώνη».

16. Η μελέτη δεν διαπνέεται από τις σύγχρονες αντιλήψεις ως προς την ανάπτυξη και το περιβάλλον, κύρια σε ό,τι αφορά τον παράκτιο χώρο. Η ανάπτυξη και η αντιμετώπιση προβλημάτων σε παράκτιες πόλεις απασχολεί εδώ και χρόνια την παγκόσμια κοινότητα, έχουν χρηματοδοτηθεί πολλά προγράμματα και έχουν υλοποιηθεί έργα, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν παραδείγματα καλών πρακτικών. Αντ΄ αυτών, η μελέτη κινείται στη λογική: ανάπτυξη=κατασκευή τεχνικού έργου και στην παρωχημένη, αντιπεριβαλλοντική και αποφευκτέα λογική των «εμπλησμών»!

Μη σύγχρονη αντίληψη, ενάντια στην πολιτική της βιώσιμης ανάπτυξης, είναι ακόμα η πριμοδότηση της χρήσης του ιδιωτικού μεταφορικού μέσου, αντί της ενίσχυσης των μέσων μαζικής μεταφοράς, στοιχείο που απαντάται στην πρόταση της μελέτης για εμπλησμό στην περιοχή Μ. Κάλλας και κατασκευή οδικής αρτηρίας παράλληλα με την υπό κατασκευή γραμμή του ΜΕΤΡΟ για ενίσχυση της χρήσης του αυτοκινήτου

17. Η Βιβλιογραφία περιορίζεται στα υπάρχοντα Σχέδια, ΓΠΣ και εθνικά και ενωσιακά Πλαίσια, τα οποία εξάλλου αφορούν ούτως ή άλλως κάθε μελέτη της ευρύτερης περιοχής. Ακόμα όμως και στο πλαίσιο αυτό, διαπιστώνεται ότι δεν είναι ενημερωμένη, π.χ. αναφέρεται:

– «7. Μελέτη αξιολόγησης, αναθεώρησης και εξειδίκευσης του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Κεντρικής Μακεδονίας, Εισηγητική Έκθεση και Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης, ΦΑΣΗ Β’ – ΣΤΑΔΙΟ Β.1. v4», όταν έχει ήδη νομοθετηθεί από τον 8ο /2020 (ΦΕΚ 485Δ/ 20-8-2020), -«19. Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης 2014-2020 (Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης – Ε.Σ.Π.Α. 2014-2020), Μάιος 2014», όταν ήδη βρισκόμαστε στο Πλαίσιο 2021-2027.

18. Το ΕΠΣ φαίνεται ότι έχει ελλείψεις ως προς τις απαιτήσεις των Τεχνικών Προδιαγραφών για τις μελέτες του είδους, όπως αναφέρονται στην σχετική Υ.Α. (ΦΕΚ 1976Β/7-6-2017), όπως στα υπόβαθρα, στην οριοθέτηση ρεμάτων, στον καθορισμό γραμμής αιγιαλού, στην ανάλυση ιδιοκτησιακού καθεστώτος κλπ.

19. Το ΕΠΣ δεν εμφανίζει με σαφήνεια, ούτε στο σώμα κειμένου, ούτε σε κάποιο χάρτη, το σύνολο των παρεμβάσεων που τελικά προτείνονται και επιτρέπονται στην περιοχή μελέτης του παράκτιου χώρου. Έτσι, δεν είναι άμεσα κατανοητό στον αναγνώστη, παρά μόνο με κοπιώδη συνθετική ανάγνωση, το πραγματικό πλήθος και μέγεθος τεχνικού έργου που χωροθετείται στην περιοχή μελέτης του Θερμαϊκού. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται η περιγραφή και απεικόνιση του συνόλου των επιτρεπομένων παρεμβάσεων.

20. Σε συνέχεια του παραπάνω, αναφέρονται οι υπάρχουσες, προτεινόμενες και επιτρεπόμενες παρεμβάσεις εντός του Θερμαϊκού, με την επιφύλαξη ότι μπορεί να επιτρέπονται και επί πλέον των αναφερομένων χρήσεις:

Αλιευτικό καταφύγιο στο Καλοχώρι, εγκαταστάσεις Οργανισμού Λιμένα Θεσσαλονίκης, εμπλησμός και ναυταθλητικές εγκαταστάσεις ΙΟΘ και ΟΦΘ, χωροθετημένο καταφύγιο τουριστικών σκαφών στη θέση Ποσειδώνιο, με παραχώρηση στον Ναυταθλητικό όμιλο Ανοιχτής Θάλασσας (100 θέσεις ελλιμενισμού), κολυμβητικές δεξαμενές στην περιοχή Ποσειδωνίου, εμπλησμός μεγάλης έκτασης στο Μέγαρο Μουσικής, εμπλησμός στην Μ. Κάλλας-εμπλησμός στον Κελάριο Όρμο, επέκταση Ναυταθλητικών εγκαταστάσεων Ομίλου Θαλασσίων Αθλημάτων, λιμενικές εγκαταστάσεις ναυταθλητισμού και στάθμευσης τουριστικού στόλου στον Ναυτικό όμιλο Θεσσαλονίκης, εγκαταστάσεις Ιστιοπλοϊκού Ομίλου Καλαμαριάς, εμπλησμός σε βάθος 30 μ. και κατασκευή κολυμβητικών δεξαμενών στην Αρετσού, μαρίνα Αρετσούς, αλιευτικό καταφύγιο Κρήνης, καταφύγιο τουριστικών σκαφών στην περιοχή της Μίκρας (πρόβλεψη ΓΠΣ Καλαμαριάς), κολυμβητική τεχνητή δεξαμενή Πυλαίας, μαρίνα Πυλαίας (ΓΠΣ Πυλαίας), Αεροδρόμιο ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, δύο αγκυροβόλια σκαφών στην Αγ. Τριάδα, ένα στην Περαία, μαρίνα Ν. Επιβατών, εμπλησμός όλου του θαλάσσιου μετώπου και δημιουργία χερσαίας ζώνης στο Δ. Θερμαϊκού!!!

Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν έξη στάσεις θαλάσσιας συγκοινωνίας (πλ. Ελευθερίας, Δημαρχείο, Μέγαρο Μουσικής, μαρίνα Αρετσού, Αεροδρόμιο, Ν. Επιβάτες), μία επιπλέον στάση προτεινόμενη από το ΕΠΣ στο Καλοχώρι και προφανώς ένα σύνολο έργων προστασίας ακτών από διάβρωση (κυματοθραύστες κλπ). Ειδικά για τον Δ. Θερμαϊκού, από την εγκεκριμένη μελέτη προκύπτει η απαίτηση κατασκευής προβόλων και κυματοθραυστών, ενώ επελέγη η παρέμβαση αναπλήρωσης της παραλίας, ως σύγχρονης περιβαλλοντικής μορφής έργου. Σε σχέση με την θαλάσσια συγκοινωνία, κάθε στάση περιλαμβάνει νησίδα 700 τ.μ., γεφύρωμα πρόσβασης για τη σύνδεση της νησίδας με το παραλιακό μέτωπο και πλωτό κυματοθραύστη.

Στην πραγματικότητα, αυτό που τελικά διαμορφώνεται είναι η ενοποίηση του παραλιακού μετώπου, μέσω της συνέχειας λιμενικών και παράκτιων έργων ή η δημιουργία μετώπου λιμενικών και παράκτιων έργων!!

21. Η κατάσταση που δημιουργείται με το σύνολο των παραπάνω παρεμβάσεων, επιδρά εξαιρετικά:

-στη σχέση πόλης και πολιτών με την θάλασσα. – στο θαλάσσιο περιβάλλον, ήδη επιβαρυμένο, του Θερμαϊκού. Η μελέτη δεν αντιμετωπίζει ουσιαστικά τις επιπτώσεις, αλλά παραπέμπει σε μελλοντικές μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων στη φάση κατασκευής των επί μέρους έργων

Β. ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Αναφέρονται σε συντομία κάποια από τα θέματα που προκύπτουν με τις προτεινόμενες παρεμβάσεις:

1. Προτείνεται ποδηλατόδρομος στην μετά το Καλοχώρι περιοχή, χωρίς να συνυπολογιστεί ότι πρόκειται για περιοχή υψηλής επικινδυνότητας (διυλιστήρια και λοιπές εγκαταστάσεις πετρελαίου), όπου προφανώς δεν είναι δυνατόν να υπάρχει ανεξέλεγκτη διέλευση πεζών και ποδηλάτων. Επομένως πρόκειται για πρακτικά ανεφάρμοστη διαδρομή ή άλλως θα πρέπει να τύχει πληρέστερης αντιμετώπισης.

2. Πέραν του παραπάνω, δεν αντιμετωπίζονται στην ποδηλατική διαδρομή πραγματικά υφιστάμενα εμπόδια, όπως ο τεραστίων διαστάσεων σωλήνας/αγωγός στην περιοχή δυτικά των εκβολών του Δενδροποτάμου

3. Εξαιρείται των παρεμβάσεων, η οδός Θ. Σοφούλη, από το όριο με το Δήμο Θεσσαλονίκης και έως το Κυβερνείο, με την δικαιολογία ότι εκπονείται πολεοδομική μελέτη για τη συγκεκριμένη περιοχή, όταν σε αντίστοιχες περιπτώσεις (ΓΠΣ Δ. Θεσσαλονίκης) δεν ακολουθείται η ίδια τακτική. Η περιοχή είναι εξαιρετικά σημαντική και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, λαμβάνοντας υπόψη τις προτάσεις της εκπονούμενης μελέτης.

4. Η ναυταθλητική δραστηριότητα των διαφόρων Ομίλων θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με το πρίσμα των εξής αξόνων:

-συγκέντρωση σε έως δύο σημεία -ενασχόληση στην μελετώμενη περιοχή του παράκτιου χώρου, αποκλειστικά με την άθληση, χωρίς απαιτήσεις ανάπτυξης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που επιβαρύνουν το δομημένο περιβάλλον -απαγόρευση εμπλησμών -ανάπτυξη εγκαταστάσεων στην απαιτούμενη κλίμακα και φιλικών προς το περιβάλλον.

5. Προβλέπεται εμπλησμός σε όλο το μήκος του παραθαλάσσιου μετώπου του Δ. Θερμαϊκού, για τη δημιουργία χερσαίας ζώνης. Δεν διευκρινίζεται ποιες ανάγκες καλύπτει αυτή η νέα χερσαία ζώνη, πως και πότε προέκυψαν αυτές οι ανάγκες.

Το κυριότερο βέβαια με το τμήμα αυτό της παράκτιας ζώνης είναι ότι εμφανίζει έντονα στοιχεία διάβρωσης. Για την περιοχή συντάχθηκε μελέτη και υπάρχει θετική γνωμοδότηση της Μητροπολιτικής Επιτροπής Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης (ΑΔΑ: 72ΘΠ7ΛΛ-1ΣΔ) επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου «Αποτίμηση και αντιμετώπιση της διάβρωσης της ακτής Θερμαϊκού», που αφορά επεμβάσεις στην ακτή Αγ. Τριάδας, στην ακτή Ν. Επιβατών και στην ακτή νοτιοδυτικά του Αερολιμένα Θεσσαλονίκης (περιοχή «Κάππα»).

Είναι προφανές ότι η πρόταση εμπλησμού του ΕΠΣ δεν συνάδει με τα συγκεκριμένα έργα αντιμετώπισης της διάβρωσης. Επίσης το ΕΠΣ κινείται χωρίς καν να θεωρεί ως παράμετρο σχεδιασμού την διάβρωση και την απαίτηση προστασίας των ακτών. Και φυσικά, τα έργα δεν απεικονίζονται στους σχετικούς χάρτες

Θα πρέπει επομένως αφενός να εξηγηθεί η αναγκαιότητα εμπλησμού, αφετέρου, και μόνο εφόσον είναι απόλυτα αναγκαία μια τέτοια παρέμβαση, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και η παράμετρος της διάβρωσης.

6. Η περιοχή Ποσειδωνίου-Μεγάρου Μουσικής σύμφωνα με την πρόταση είναι υπερφορτωμένη:

α) ως προς την επιτρεπόμενη δόμηση. Τα 36.000 τ.μ που προτείνονται για το νέο Ποσειδώνιο, Ναυταθλητικό όμιλο, Ενυδρείο και τουριστικές εγκαταστάσεις, είναι εξαιρετικά μεγαλύτερο σε σχέση με τα 5.000 τ.μ. που καταλαμβάνει σήμερα το Ποσειδώνιο,

β) ως προς τις χρήσεις, οι οποίες ταυτόχρονα είναι ασύνδετες μεταξύ τους, χωρίς να δίνουν στίγμα σε μια περιοχή που θα μπορούσε να αναδειχθεί σε εμβληματική: χώροι εκπαίδευσης, κτίρια Μεγάρου, πλατεία, νέο μεγαλύτερων διαστάσεων Ποσειδώνιο αθλητικό κέντρο, ανάπτυξη ναυταθλητικών δραστηριοτήτων, Ενυδρείο ως τοπόσημο, κολυμβητικές δεξαμενές, εγκαταστάσεις τουριστικής υποδομής, στάση θαλάσσιας συγκοινωνίας….

Η πρόταση εμφανίζεται να εξυπηρετεί συγκεκριμένο στόχο, για την υλοποίηση του οποίου θα χρησιμοποιηθεί η διαδικασία των ΣΔΙΤ. Δεν γνωστοποιεί όμως ποιο είναι το σενάριο αξιοποίησης, τι θα υλοποιήσει και τι θα εκμεταλλευτεί ο ιδιωτικός φορέας. Δεν προσδιορίζεται επίσης, τι αφορούν οι εγκαταστάσεις τουριστικής υποδομής, ποιο το μέγεθος των εγκαταστάσεων του ΝΟΑΘ, πού θα κατασκευαστούν οι κολυμβητικές δεξαμενές, τι ισχύει για το χωροθετημένο καταφύγιο τουριστικών σκαφών.

7. Ο εμπλησμός στον Κελάριο κόλπο, προκειμένου να κατασκευαστεί οδικό έργο, είναι μια λανθασμένη επιλογή, όχι απλά λόγω του αρχαιολογικού χαρακτήρα της περιοχής, αλλά γιατί:

-δεν υπάρχει κυκλοφοριακή συμφόρηση στην Μ. Κάλλας, τέτοια που να απαιτεί αυτού του επιπέδου παρέμβαση, απλά παρουσιάζεται κάποιες ώρες αυξημένη κίνηση. Αντίθετα Ανθέων και Θ. Σοφούλη είναι οδοί με πολύ μεγαλύτερη κίνηση και «μποτιλιάρισμα», για τις οποίες δεν λαμβάνεται κάποια μέριμνα

– αντίκειται στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης η ενίσχυση της κίνησης των Ι.Χ. αυτοκινήτων, σε διαδρομή που διέρχεται Μέσο μαζικής μεταφοράς (η κίνηση από Κάλλας οδηγεί μέσω Καπ. Γκώνη στην Πόντου, απ’ όπου διέρχεται το ΜΕΤΡΟ)

-προκαλεί αναίτια αλλοίωση της φυσικής ακτογραμμής, όταν η περιβαλλοντική διαχείριση επιβάλλει την διατήρησή της, ενώ σε παρόμοιες περιπτώσεις επιλέγεται η φυσική αναπλήρωση της παραλίας

-η συγκέντρωση σκουπιδιών από την θάλασσα στην ακτή, δεν μπορεί να αποτελεί λόγο για την τεκμηρίωση μιας επιλογής σκληρού τεχνικού έργου. Αντιθέτως σκληρή πρέπει να είναι η κριτική προς αυτούς που ενώ έχουν την ευθύνη, επιτρέπουν αυτήν την προσβλητική στο χώρο κατάσταση, όταν η αντιμετώπισή της είναι πολύ εύκολη .

8. Ο εμπλησμός σε βάθος 30 μ. και η κατασκευή κολυμβητικών δεξαμενών στην Αρετσού, πέραν των προβλημάτων που δημιουργεί το έργο του εμπλησμού, θέτει και πρόσθετα ερωτήματα σε ό,τι αφορά τα κολυμβητικά ύδατα: σημαίνει ότι ή τα ύδατα δεν προσφέρονται ούτε σήμερα για κολύμβηση, ή οι προβλεπόμενες επεμβάσεις κατασκευής Μαρίνας στον όμορο χώρο έχουν ως αποτέλεσμα την μετατροπή των υδάτων σε ακατάλληλα για κολύμβηση.

9. Σε συνέχεια του παραπάνω, προκύπτει το συμπέρασμα ότι η κατασκευή της Μαρίνας έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα των θαλασσίων υδάτων, γεγονός που αποκρύπτεται.

10. Ορίζονται χρήσεις ασύνδετες μεταξύ τους, ενίοτε και αντιφατικές, όπως π.χ. μαρίνα Πυλαίας – υγρότοπος Α.Π.Θ.- Αεροδρόμιο- ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη- Τεχνολογικό Πάρκο. Είναι προφανές ότι ο μόνος στόχος που υπακούει η συγκεκριμένη χωροθέτηση είναι η ικανοποίηση επιμέρους επιθυμιών, χωρίς να υπάρχει κεντρικός οικονομική/αναπτυξιακή, περιβαλλοντική, κοινωνική στόχευση.

Έτσι:

α) Η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη χωροθετείται σε έκταση χαρακτηρισμένη ως περιοχή προστασίας και οικοανάπτυξης, όπως ορίζεται στην θεσμοθετημένη ΖΟΕ της Δ.Ε. Μίκρας

β) επιβάλλεται δημιουργία τεχνητού υγροτόπου στο παράκτιο τμήμα του Αγροκτήματος Α.Π.Θ., την ίδια ώρα που ακριβώς δίπλα από το χώρο αυτό και μπροστά από το ακίνητο ιδιοκτησίας Α.Π.Θ. είναι χωροθετημένη η Μαρίνα της Πυλαίας, ενώ από την άλλη πλευρά υπάρχει το Αεροδρόμιο και δίπλα η ΝΑ-ΖΩ!

γ) όσο για την συνάφεια Τεχνολογικού Πάρκου και ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης, παραμένει μάλλον αναπάντητη.

11. Το ΕΠΣ έχει μεν ως στόχο την ενοποίηση κατά μήκος, δεν απαντάει όμως πώς συνδέεται η ζώνη επέμβασης με τις πέραν του ορίου και προς το εσωτερικό χρήσεις.

Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το Αγρόκτημα του Α.Π.Θ. στην Θέρμη, ο Τομέας Γ του οποίου περιλαμβάνεται στην περιοχή μελέτης. Το Αγρόκτημα, με τοπικό ρυμοτομικό που το αντιμετώπιζε ενιαία, τυγχάνει δύο διαφορετικών αντιμετωπίσεων: κατά τμήμα ρυθμίζεται από το ΕΠΣ (τομέας Γ) και κατά το υπόλοιπο παραμένει στο ισχύον καθεστώς του (τομείς Α και Β). Προφανώς και μάλιστα σε μεγαλύτερη έκταση, το ίδιο συμβαίνει σε πολλές περιοχές, οπότε ενώ κατά μήκος επιχειρείται ενοποίηση, κατά πλάτος επέρχεται διάσπαση.

12. Ως προς το Αγρόκτημα Α.Π.Θ. σημειώνονται επιπρόσθετα τα εξής:

-έκταση χαρακτηρισμένη ως χώρος Εκπαίδευσης μετατρέπεται σε ΠΕΠΕΔ, όταν είναι ευρέως γνωστό ότι υπάρχει έλλειψη γης για στέγαση χώρων εκπαίδευσης κάθε βαθμίδας

-δημιουργείται τεχνητός υγρότοπος, χωρίς από καμία τεκμηρίωση να προκύπτει η ύπαρξη δεδομένων για την πρόταση αυτή. Ποια είναι η οριοθέτηση του υγρότοπου και πως προέκυψε;

Είναι τουλάχιστον αντιφατικό να ορίζεται τεχνητός υγρότοπος σε μέρος του παράκτιου τμήματος του Αγροκτήματος, ενώ ακριβώς δίπλα υπάρχει χωροθετημένη η Μαρίνα Πυλαίας!

-δημιουργείται Ανατολικό Μητροπολιτικό Πάρκο-Βοτανικός Κήπος, σε μια ιδιωτική έκταση, άρα επιβάλλεται η κοινή χρήση μιας ιδιοκτησίας!

-αναφέρεται ως ενισχυτικό της πρότασης, η εκπόνηση μελέτης στο πλαίσιο του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Αρχιτεκτονικής τοπίου, χωρίς να αναφέρονται ούτε οι συγγραφείς, ούτε τι ακριβώς περιλαμβάνει η πρόταση, η οποία σε κάθε περίπτωση είναι μια μη εγκεκριμένη, μη θεσμική εργασία, όπως εκατοντάδες, στο πλαίσιο μεταπτυχιακού.

13. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι το ΕΠΣ δεν υπηρετεί το συντονισμό και την ενιαία αντιμετώπιση, αποτελεί η αίφνης χωροθέτηση δύο Ενυδρείων (Δ. Θεσσαλονίκης, περιοχή Ποσειδωνίου και Τεχνολογικό Πάρκο)

14. Μεταξύ των αντιφάσεων της μελέτης αναφέρεται η αφενός διαπίστωση ότι δεν τεκμηριώνεται η σκοπιμότητα ανάπτυξης του θαλάσσιου τουρισμού ιστιοφόρων σκαφών στο Θερμαϊκό (σελ. 64 ΣΜΠΕ), ενώ ταυτόχρονα χωροθετούνται τέσσερεις θέσεις τουριστικών λιμένων!!! (Μέγαρο Μουσικής, Αρετσού, Κρήνη-Μίκρα, Πυλαία)

15. Υπάρχει σειρά θεμάτων στο ΕΠΣ, για τα οποία είτε δεν υπάρχει αναφορά, είτε υπάρχει σύγχυση,όπως:

-που ακριβώς χωροθετείται η κολυμβητική τεχνητή δεξαμενή στην Πυλαία, με ήδη χωροθετημένη την Μαρίνα;;;

-τι ακριβώς χωροθετείται στο τμήμα νότια ακριβώς των κτιρίων του Μεγάρου Μουσικής που προκύπτει από εμπλησμό; Και πως συνάδει με την χωροθετημένη χρήση καταφυγίου τουριστικών σκαφών, παραχωρημένη ήδη στο ΝΟΑΘ;

-ποιες οι παρεμβάσεις στην περιφερειακή τάφρο, με δεδομένη την γενικότερη σημασία της αντιπλημμυρικής κοίτης, ως οικολογικού/πράσινου διαδρόμου;

-πως αντιμετωπίζει τα αγκυροβόλια στο Δ. Θερμαϊκού;;;

-πως αντιμετωπίζει τις εγκαταστάσεις Ομίλων , Ναυτοπροσκόπων κλπ , που βρίσκονται εν σειρά μετά το Κυβερνείο;;;

-πως αντιμετωπίζει την περιοχή του Ιστιοπλοϊκού Ομίλου Καλαμαριάς;

-τι προβλέπει για το καταφύγιο τουριστικών σκαφών στη Μίκρα; (χωροθέτηση με ΓΠΣ Δ. Καλαμαριάς)

16. Στην περιοχή παρέμβασης στο Δήμο Δέλτα προτείνεται η υλοποίηση της μελέτης του ΕΚΒΥ :

αποκατάσταση -διατήρηση της λιμνοθάλασσας Καλοχωρίου. Το ΕΠΣ δεν αναφέρει ποιες είναι οι παρεμβάσεις/έργα που προτείνονται από την μελέτη, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει συνολική θεώρηση της πρότασης

Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

1. Η ενιαία αντιμετώπιση του παράκτιου χώρου είναι βεβαίως μια θετική και επιθυμητή διαδικασία.

2. Το ΕΠΣ, όπως υλοποιείται, κινείται σε παλαιές λογικές ως προς:

-την αντίληψη περί παράκτιου χώρου, θεωρώντας μόνη παράμετρο σχεδιασμού την  χωροταξική, παρά την δεδομένη επιβαρυμένη κατάσταση του Θερμαϊκού

-τις παραμέτρους σχεδιασμού, στις οποίες δεν συμπεριλαμβάνει την κλιματική αλλαγή, τις επιπτώσεις της, τις σύγχρονες απόψεις για ήπιες παρεμβάσεις/έργα, τις απαιτήσεις που πηγάζουν από τα σχέδια διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας, τις απαιτήσεις περιβαλλοντικών επιπτώσεων κλπ

-την ακολουθηθείσα διαδικασία (συζητήσεις με Δημάρχους-προώθηση των επιλογών τους)

-την πρακτική που τελικά ακολουθεί, μετατρέποντας το ΕΠΣ σε άθροισμα επί μέρους προς διευθέτηση ζητημάτων

3.Το ΕΠΣ δεσμεύει το ΣΥΝΟΛΟ της Μητροπολιτικής περιοχής για τα επόμενα χρόνια. Ταυτόχρονα, η διαδικασία που προτείνει το ΕΠΣ είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα, καθώς γεννά την απαίτηση πλήθους μελετών. Το τελικό αποτέλεσμα θα είναι ότι το όλο Συγκρότημα θα είναι ασφυκτικά δεσμευμένο σε πρόχειρες επιλογές του σήμερα, δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί σε ανάγκες που τυχόν γεννηθούν ή παρουσιαστούν (έχουσες σχέση με ανάπτυξη και επενδύσεις) και θα είναι ανεπίκαιρη όταν κάποτε θα φθάσει σε φάση υλοποίησης.

4. Προσφορότερη διαδικασία μπορεί να αποτελέσει η θεώρηση του κειμένου/ προτάσεων του ΕΠΣ, μετά από ουσιαστικό εμπλουτισμό του, ως κειμένου Στρατηγικών κατευθύνσεων, χωρίς τον ανελαστικό μανδύα του νομικού καθεστώτος του Π.Δ. που συνεπάγεται το ΕΠΣ, ώστε να δίνεται στη συνέχεια η δυνατότητα σε κάθε ενδιαφερόμενο να αναπτύξει, στη χωρική περιοχή ευθύνης του, την πρόταση που σε γενικό επίπεδο κατευθύνσεων υπαγορεύεται από το Στρατηγικό Πλαίσιο για την ανάπτυξη του παράκτιου μετώπου

Θεσσαλονίκη, 4-1-2022 Με εκτίμηση Γεωργία Κωτίδου Πολιτικός μηχανικός