Μια 10ετής αναδρομή για το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας (ΑΜΦΙΘ)

Λέξεις: Χαρίτων Σαρλ Χιντήρογλου

Χωρίς προεισαγωγικά σημειώματα, έτσι εξελίσσονται τα γεγονότα για το Αριστοτέλειο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Θεσσαλονίκης (ΑΜΦΙΘ).

Χωρίς τη λήθη στις προσπάθειες μισού αιώνα που θεμελίωσαν την αναγκαιότητα της ύπαρξής του, ναι, καλά διαβάσατε, μισός αιώνας πέρασε για να φτάσουμε στο σήμερα του σχεδόν KATI.

Σχεδόν πάντα το εκάστοτε καθεστώς εξουσίας μας αντιμετώπιζε με καχυποψία ίσως και υστεροβουλία. Συχνά, η στάση τους ήταν, ώτα μη ακουόντων και οφθαλμοί ερμητικά κλειστεί. Στις λίγες φορές που μας άκουγαν, δεν είχαν τη δυνατότητα να αντιληφθούν τη σημαντικότητα του εγχειρήματος. Η κομματική αντίληψη μιας ενέργειας ήταν άρρηκτα συνδυασμένη με το πλήθος των ψήφων που θα τους αποφέρει. Η οραματική προσέγγιση για μια κοινωνία των πολιτών και μάλιστα των ενημερωμένων σε ζητήματα κοινωνικής συνοχής, δεν συνιστά πολιτική πελατειακής αντίληψης. Μας φλόμωναν με τα ΘΑ που ποτέ δεν φύτρωναν. Μολαταύτα στον ευρύτερο πολιτισμένο κόσμο συνέβησαν πολλά που αναδεικνύουν τη σημαντικότητα του εγχειρήματος. Η ΕΕ εντάσσει στους κεντρικούς στόχους της, την ενσωμάτωση των Ευρωπαϊκών Συλλογών Φυσικής Ιστορίας στον οδικό χάρτη του Ευρωπαϊκού Στρατηγικού Φόρουμ για τις Υποδομές Έρευνας (ESFRI). Απώτερος σκοπός η ενημέρωση των ευρωπαίων πολιτών για τον ex situ πλούτο της γεω-βιοποικιλότητας. 

Στην παρούσα αναφορά γίνεται προσπάθεια ανάδειξης της προτεραιοποίησης δημιουργίας του ΑΜΦΙΘ στην Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας (ΚΜ). Μιας Περιφέρειας που στερείται ενός τέτοιου τουριστικού προϊόντος, τη στιγμή που στη χερσόνησο του ΑΙΜΟΥ, δραστηριοποιούνται τουλάχιστον 45 ΜΦΙ. Για την Ελλάδα του 2025, διακρίνεται ένα απόλυτος χωροταξικός ρατσισμός. Στην Ελλάδα λειτουργούν έντεκα (11) ΜΦΙ, με τα δύο σημαντικότερα στην Αττική (ΜΦΙ Γουλανδρή και Αμαρουσίου) και το τρίτο, θα έλεγα κορυφαίο, το ΜΦΙ στο Ηράκλειο (Κρήτης). Και ενώ υπάρχουν ΜΦΙ σε μικρότερες πόλεις όπως Βόλο, Ξάνθη, Σέρρες, Αλεξανδρούπολη, Λέσβο, Μετέωρα, Ζάκυνθο, μια ανασκόπηση αποκάλυψε πως στο πολεοδομικό συγκρότημα των 2 εκατομμυρίων κατοίκων απουσιάζει η στοιχειώδης υποδομή ενός ΜΦΙ. 

Και στο σημείο αυτό θα ξετυλίξω την αναγκαία επιχειρηματολογία δημιουργίας του ΑΜΦΙΘ στην ΚΜ, που στηρίζεται στα κοινότητα ερωτήματα μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας. 

1. ΕΡΩΤΗΜΑ: Υπάρχουν κατάλληλες υποδομές για να δημιουργηθεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στην Θεσσαλονίκη (ΜΦΙΘ);  ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΝΑΙ. Οι θητείες του αείμνηστου Δημάρχου, Γιάννη Μπουτάρη και του Πρύτανη του ΑΠΘ κ.κ. Περικλή Μήτκα, υπήρξαν καθοριστικές για ότι έχουμε σήμερα ως κτηριακή υποδομή για το ΜΦΙ της πόλης. Με την απόφαση της Συγκλήτου του ΑΠΘ 2891/22-7-2014 & 2910/28-5-2015, ιδρύεται το «Αριστοτέλειο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Θεσσαλονίκης» (Α.Μ.Φ.Ι.Θ.) Το Α.Μ.Φ.Ι.Θ. συνιστά πρότυπο μουσειακό, ερευνητικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό Κέντρο της Βόρειας Ελλάδας και της χώρας. Περιλαμβάνει δραστηριότητες καταγραφής, έρευνας, μελέτης, προβολής, έκθεσης, διατήρησης και εκπαίδευσης, οι οποίες αντιστοιχούν στα γνωστικά αντικείμενα διαχρονικής και σύγχρονης γεω-βιοποικιλότητας του ελληνικού χώρου. Η έδρα του βρίσκεται στα κτήρια της Ναυτικής Διοίκησης στον ΟΛΘ. 
2. ΕΡΩΤΗΣΗ: Μπορεί η Θεσσαλονίκη να στηρίξει τη δημιουργία ενός Μουσείου Φυσικής Ιστορίας; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΦΥΣΙΚΑ. Μια πόλη στην οποία εδρεύει το ΑΠΘ, με ιστορικό αποτύπωμα ενός αιώνα, η πρόοδος και η βιωσιμότητα του ΜΦΙ είναι εξασφαλισμένη. Αρκεί το ίδρυμα να συνειδητοποιήσει τη σημαντικότητα του εγχειρήματος. 
3. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι τα οφέλη της δημιουργίας ενός Μουσείου Φυσικής Ιστορίας;  ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σύμφωνα με πλήθος βιβλιογραφικών αναφορών τα οφέλη είναι πολλαπλά για όλες τις κλάσεις ηλικίας μιας κοινωνίας. Τα Μ.Φ.Ι. αποβλέπουν στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας σε ζητήματα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Η ενδυνάμωση της γνώσης της κοινωνίας στις έννοιες της βιοποικιλότητας, τη διατήρηση της ανθρώπινης υγείας, την οικονομική σταθερότητα και τη βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής αποτελεί επιταγή χρέους προς τις νέες γενιές. Τα κίνητρα που προσφέρουν οι δράσεις των ΜΦΙ στην ανάπτυξη άυλων αξιών, αλλά και δεξαμενές ιδεών για την οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας ή των τοπικών αυτοδιοικήσεων, συνιστούν θεσμική κοινωνική υποδομή που επιδιώκει στη βιωσιμότητά της. 
4. ΕΡΩΤΗΜΑ: Πως εξασφαλίζεται η οικονομική αυτοδυναμία των ΜΦΙ; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αρχής γενομένης μιας βασικής επένδυσης, τα ΜΦΙ αναζητούν πόρους από τις ακόλουθες πηγές: (1) Θέσπιση συμβολικού και διαβαθμιζόμενου εισιτηρίου εισόδου, (2) Οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων (π.χ. θερινά σχολεία απασχόλησης, επιμορφωτικά προγράμματα μουσειακής εκπαίδευσης, προγράμματα δια βίου μάθησης, κ.ά.), (3) Διεκδικήσει χρηματοδοτήσεων από εθνικούς και ευρωπαϊκού πόρους, (4) Προγράμματα παροχής υπηρεσιών, (5) Ανάπτυξη σημείων πώλησης αναμνηστικών (κ.ά.) Σε κάθε περίπτωση οι δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης και αυτοδυναμίας των ΜΦΙ στηρίζεται στους ανθρώπους που το στελεχώνουν και στις προσδοκίες των δημόσιων αρχών (τοπική αυτοδιοίκηση και υπουργεία). 

Από τα παραπάνω προκύπτει το αναπάντητο ΕΡΩΤΗΜΑ· πως είναι δυνατό η Θεσσαλονίκη να στερείται μιας τέτοιας υποδομής, έχοντας εντός των τειχών της ένα ίδρυμα σαν το ΑΠΘ, που θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη δομή και λειτουργία του.

Εάν η πολιτική απόφαση του Δημάρχου Ι. Μπουτάρη ήταν η ίδρυση του ΑΜΦΙΘ ήταν καθοριστική για το μέλλον του ΑΜΦΙΘ, η στήριξη της δημιουργίας του θα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη για όλους τους συντελεστές πραγματοποίησης του οράματος που ξεπερνά σε διάρκεια τον μισό αιώνα.

Η πόλη θα αποκτήσει τα πλεονεκτήματα που έχουν άλλες γειτονικές περιοχές. Η συνδεσιμότητα των ΜΦΙ της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής θα αποφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη στο σύνολο της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής της ΝΑ Ευρώπης. 

Εδώ είμαστε λοιπόν για να δούμε το πνεύμα της Δημιουργικότητας των Ντόπιων Κέντρων Εξουσίας της πολιτικής, αυτοδιοίκητής και ακαδημαϊκής σκηνής της Κεντρικής Μακεδονίας. 

*Ο Χαρίτων Σαρλ Χιντήρογλου είναι Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ, Μέλος του ΔΣ του ΑΜΦΙΘ