Μια κάτοικος του κέντρου γράφει για την ανάπλαση της πλατείας Αριστοτέλους

Λέξεις: Όρλυ Μπαρζίβ

Με μεγάλη έκπληξη και δυσπιστία είδα χθες το αρχιτεκτονικό σχέδιο για την ανάπλαση του άξονα της Αριστοτέλους που κέρδισε το πρώτο βραβείο. Κατοικώ στο πάνω όριο του άξονα και περπατάω την Αριστοτέλους σε καθημερινή βάση και το μπαλκόνι μου είναι απέναντι από τα λιγοστά εναπομείναντα δέντρα της πλατείας της Εγνατίας. Αυτό με αναγκάζει να σκέφτομαι πολλάκις καθημερινά τα προβλήματα και τις ανάγκες του άξονα και πιθανές λύσεις τους. Εντυπωσιάστηκα λοιπόν όταν είδα ότι η συγκεκριμένη πρόταση ανάπλασης δεν απευθύνεται σε αυτές τις ανάγκες και δεν προτείνει λύση σε κανένα από τα προβλήματα.

Ας τα δούμε πιο συγκεκριμένα.

Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η βρωμιά που χαλαρά θα μπορούσε να χαρακτηρίσει την πάνω πλατεία της Αριστοτέλους (στην Εγνατία, πάνω από το άγαλμα του Βενιζέλου), την πιο βρώμικη πλατεία των Βαλκανίων και της Ευρώπης. Με ένα μόνιμο χαλί από κουτσουλιές περιστεριών με μόνιμους κάτοικους άμοιρους ναρκομανείς να σέρνονται, να ντιλάρουν, να μαλώνουν και να κατουράνε στις γύρω πολυκατοικίες, με τα λιγοστά δέντρα να μην αντικαθίστανται εάν πέσουν ή κοπούν, που δεν μπορείς να την διασχίσεις όταν έχει ζέστη λόγω έλλειψης σκιάς, με τα γύρω πεζοδρόμια να είναι σπασμένα ώστε να μην μπορείς να πατήσεις πουθενά ειδικά όταν βρέχει, η πλατεία αποπνέει μία θλιβερή αύρα εγκατάλειψης και έλλειψης σεβασμού στο μεγαλόπρεπο παρελθόν της.

Με την Παναγία Χαλκέων στο νοτιοδυτικό άκρο, ένα από τα σημαντικότερα Βυζαντινά μνημεία της πόλης, τα Λουτρά ο Παράδεισος (Μπέη Χαμάμ) στο νοτιοανατολικό άκρο, ένα από τα σημαντικότερα Οθωμανικά μνημεία της πόλης, στο Βόρειο άκρο την Ρωμαϊκή αγορά, ένα από τα σημαντικότερα Ελληνορωμαϊκά μνημεία της πόλης, στο κέντρο θαμμένα τα θεμέλια των Μαγεμένων (Las Encantadas), ένα από τα σημαντικότερα (κλεμμένα) αρχαιοελληνικά μνημεία της πόλης που εκτίθενται στο Λούβρο, αντίγραφα των οποίων δεσπόζουν στην αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης και τέλος με την θαμμένη-χαμένη πολυπολιτισμική ιστορία της περιοχής (Εβραϊκη συνοικία Los Rojos, καθώς και ένα από το Εβραϊκα γκέτο το 1942-43 λίγο πριν τον διωγμό της Εβραϊκής κοινότητας τηε Θεσσαλονικης, η πλατεία αξίζει πολύ περισσότερη προσοχή και σεβασμό από αυτόν που της δίνεται.

Η περιοχή μεταξύ Ερμού και Εγνατίας περπατιέται με δυσκολία λόγω των κάδων που βρίσκονται στη γωνία με το Καπάνι οι οποίοι είναι πάντα ξεχειλισμένοι από σκουπίδια και της δυσωδίας που εκπέμπουν, σε συνδυασμό με το θέαμα των εγκατελειμένων από τον κρατικό μηχανισμό άστεγων που ουρούν εδώ κι εκεί, καθώς και των μαυραγοριτών που σε κάθε βήμα σου προσφέρουν “τσιγάρακαπνό”, ενώ πασχίζεις σε αυτό το βήμα να μην πατήσεις κουτσουλιά, ένας άθλος σχεδόν αδύνατος. Για πράσινο και σκιά ούτε λόγος, αλλά και τον χειμώνα που θέλεις τη ζέστη και τον ήλιο ψάχνεις ανεπιτυχώς μια καθαρή γωνίτσα στα εγκατελειμμένα στη βρωμιά παγκάκια. Τα εκατέρωθεν κτήρια που είναι στον σχεδιασμό τους μεγαλοπρεπή και είχαν σκοπό να παραπέμπουν σε Ευρωπαϊκή μεγαλούπολη από τον Εμπράρ, χρήζουν στοιχειώδους συντήρησης, ένα βάψιμο κι ένα καθάρισμα τουλάχιστον, και μία λύση για τα περιστέρια που είναι ο εφιάλτης κάτω από τις καμάρες που θα ντροπίαζαν και τα πουλιά του Χίτσκοκ. Και τα μάρμαρα – ωραίο υλικό δε λέω – αλλά όταν χιονίζει ή έστω χύνεται η πορτοκαλάδα ή η μουστάρδα από τα γυράδικα που ευδοκιμούν δίπλα, ρισκάρεις την σωματική σου ακεραιότητα με κάθε σου βήμα. Μια θλιβερή εικόνα μαρασμού δηλαδή χωρίς αξιοπρέπεια.

Η πλατεία Αριστοτέλους, αυτή η αγαπημένη γεμάτη αναμνήσεις πλατεία, το κέντρο του κέντρου της ιστορικής μας πόλης, τα παλιά Λεμονάδικα, με τον καλύτερο κινηματογράφο και κέντρο πολιτισμού στη μία πλευρα και ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία στην άλλη, με εξαφανισμένη πια την μνήμη του Alliance Israelite Universelle, του πιο φημισμένου Γαλλο –  Εβραϊκού σχολείου, ένα θεμέλιο πολιτισμού της προπολεμικής Θεσσαλονίκης, είναι μια ασφαλτοστρωμένη ανοιχτωσιά στρωμένη με κουτσουλιές δίχως ίσκιο, με θλιβερό γκαζόν και τραπεζοκαθίσματα και τέντες-ομπρέλλες αντί για δέντρα γύρω γύρω.

Αναρωτιέμαι λοιπόν, ποια προβλήματα λύνει η εν λόγω ανάπλαση; Τα σκουπίδια; Τις κουτσουλιές; Τη βρώμα; Την έλλειψη σκιάς και πρασίνου; Τους άστεγους και τους υπόλοιπους εγκατελειμένους – περιθωριοποιημένους της κοινωνίας μας; Την ιστορική κληρονομιά (αν και έχει κάποιες αναφορές στην ιστορία η πρόταση); Τα κατεστραμμένα πεζοδρόμια και τα νερά που πέφτουν από τα μπαλκόνια που δεν έχουν λούκια αποχέτευσης; Εξυπηρετεί έστω αισθητικά το χρώμα της πόλης με την επιπεδότητα να μην πω ισοπέδωσή του; Ένας άδειος χώρος με πέντε-έξι δεντράκια που δεν ανήκουν;

Έχω και κάποια άλλα ερωτήματα που με τρομάζουν. Πόσα χρόνια θα γίνει γιαπί η Αριστοτέλους και θα κάνει τη ζωή των κατοίκων της ακόμα πιο ανυπόφορη; Πόσα δέντρα θα κοπούν από τα ελάχιστα που απέμειναν για να φυτευτούν σε δέκα χρόνια φοίνικες που δεν προσφέρουν τίποτα ούτε αισθητικά ούτε πρακτικά; Εάν και εφόσον ολοκληρωθεί το έργο πόσες εβδομάδες θα πάρει μέχρι να δημιουργηθεί η ίδια κατάσταση αφού τα περιστέρια θα κουτσουλάνε ακόμη και τα σκουπίδια από την αγορά θα συνεχίζουν να μην χωράνε στους υπάρχοντες κάδους. Πόσο καιρό θα πάρει μέχρι να έρθουν οι επίδοξοι τραγουδιστές σκυλάδες από την παραλία με τους ενισχυτές τους στη διαπασών που χρόνια τώρα επιβάλλουν με θράσος τον εκκωφαντικό θόρυβό τους σε όλους εμάς που δεν πηγαίνουμε στα μπουζούκια και ακόμα και αν πηγαίνουμε δε θέλουμε να τα έχουμε κάθε βράδυ μπροστά από το έργο του Ζογγολόπουλου και το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο κέντρο της νέας παραλίας να διαλαλούν τον “πολιτισμό” ποιανού; Όχι του δικού μου σίγουρα.

Δεν μας λείπουν τα θλιβερά παραδείγματα στην πόλη από μεγαλόπνοα έργα που έγιναν και εγκαταλήφθηκαν στην μοίρα τους (βλέπε Νέα Παραλία με τις πισινούλες της γεμάτες σκουπίδια και μουτζούρες, τις τσίκνες από τα σουβλάκια, τους σκυλάδες και τα παράνομα σταντ με τις γεννήτριες από την βιομηχανική εποχή), άλλα που κόλλησαν στην αρχή τους (βλέπε πλατεία Ελευθερίας που μετά από τόση προσπάθεια για να αναδειχθεί η ιστορική της αξία απέμεινε ένα θλιβερό λαμαρινένιο θέαμα), ή που ξεκίνησαν και μας ταλαιπωρούν δεκαετίες με την κακοδιαχείριση και τα σκάνδαλά τους (βλέπε μετρό).

Με αυτά τα δεδομένα και βλέποντας μία αρχιτεκτονική πρόταση που δεν απευθύνεται στις πραγματικές ανάγκες του χώρου, μόνο απαισιοδοξία, θλίψη και θυμό μπορώ να νοιώθω διαβάζοντας τα σχετικά άρθρα και βλέποντας τα βίντεο και τις φωτογραφίες της βραβευμένης πρότασης.

Και μία σημαντική παρατήρηση: τα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εκφράζουν σχεδόν όλα την ίδια απογοήτευση για την εν λόγω πρόταση, γεγονός που δείχνει με κραυγαλέο τρόπο ότι αυτό το έργο βραβεύτηκε για άλλους λόγους, σίγουρα όχι για να βελτιώσει την ζωή των κατοίκων της Θεσσαλονίκης.

Ο λόγος που μοιράζομαι αυτές τις σκέψεις είναι ότι καιρό τώρα με απασχολούν καθημερινά και δεν θέλω να μείνω στην θλίψη και την απογοήτευση. Ας μην επιτρέψουμε να πέσει η Θεσσαλονίκη θύμα οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων για ακόμα μία φορά. Ας κινητοποιηθούμε όλοι οι πολίτες που νοιαζόμαστε για να απαιτήσουμε βελτιώσεις που να ανταποκρίνονται στα προβλήματα και τις ανάγκες μας και όχι σε στείρες αλλαγές εντυπωσιασμού. Γράφω αυτά τα λόγια σαν μία απελπισμένη αλλά και αισιόδοξη έκκληση για να πετύχουμε κάποιες βελτιώσεις στο ιστορικό κέντρο της πόλης που μας μεγάλωσε, το σπίτι μας.

*Η Όρλυ Μπαρζίβ, γεννήθηκε, ζει, εργάζεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και είναι ελεύθερος επαγγελματίας.