Μια ορχήστρα που δεν το βάζει κάτω

της Κύας Τζήμου

Μια σπουδαία ορχήστρα που απογειώθηκε τα τελευταία χρόνια. Με πρωτοβουλίες εξαιρετικές στην πόλη, σπουδαίους μουσικούς, συνεργασίες με μεγάλα ονόματα και εμφανίσεις σε αναπάντεχους χώρους, στα εργοτάξια του Μετρό, στην Πλατεία Αριστοτέλους, στα Μουσεία, σε σχολεία των Δυτικών συνοικιών. Η Κ.Ο.Θ. πραγματοποιεί εδώ και χρόνια συναυλίες σε ολόκληρη την Ελλάδα. Κάθε χρόνο το πρόγραμμά της περιλαμβάνει περιοδείες και εμφανίσεις στην περιφέρεια και στα μεγάλα αστικά κέντρα, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει ταξιδέψει και στο εξωτερικό, πραγματοποιώντας συναυλίες σε Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Τσεχία, Κύπρο και Κίνα στο πλαίσιο μουσικών φεστιβάλ. Εκτός από τις τακτικές συναυλίες της, κάθε Παρασκευή στην αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου,η ορχήστρα έχει επενδύσει και σε αξιόλογα και πρωτότυπα προγράμματα, που συνδυάζουν περισσότερες από μια τέχνες ή είδη μουσικής, όπως την συνοδεία ταινιών βωβού κινηματογράφου, παραγωγές όπερας και μπαλέτου και συναυλίες συμφωνικού ροκ. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και συναυλίες κοινωνικού χαρακτήρα για ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, εμφανίσεις σε φυλακές, νοσοκομεία και σε διάφορα κοινωνικά ιδρύματα. Επίσης, σαν συνέχεια της εκπαιδευτικής της παράδοσης, πραγματοποιούνται κάθε χρόνο προγράμματα, που στόχο έχουν την διάδοση της κλασικής μουσικής στις νεότερες γενιές. Ένα από αυτά είναι η πολιτική της «ανοιχτής πρόβας», όπου σχολεία από όλη την πόλη και την περιφέρεια έχουν την δυνατότητα να παρακολουθήσουν πρόβες των συναυλιών, να συνομιλήσουν με τους μουσικούς και να γνωρίσουν από κοντά τα όργανα της ορχήστρας. Το 2014 παρακολούθησαν τις ανοιχτές πρόβες 3.500 μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας επίσης και της ανάδειξης νέων ταλέντων, προχώρησε σε διαγωνισμούς νέων καλλιτεχνών, στους οποίους προσφέρεται η δυνατότητα σύμπραξης με την ορχήστρα στα πρώτα βήματα της καλλιτεχνικής τους πορείας. Η Κ.Ο.Θ. πραγματοποίησε το 2014 ακροάσεις νέων μουσικών στις οποίες συμμετείχαν μαθητές ωδείων και μουσικών σχολών από τη Θεσσαλονίκη, την Κέρκυρα, τη Λάρισα, το Βόλο, την Πτολεμαΐδα, την Κοζάνη, την Καβάλα, τη Βέροια, τη Δράμα κ.α. αλλά και μια μεγάλη συναυλία στο Μέγαρο όπου επαγγελματίες μουσικοί της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης και 80 νέοι από 8 έως 20 ετών έδωσαν μια ξεχωριστή συναυλία. Κι αυτά όλα είναι μερικά μόνο από τα επιτεύγματα αυτής της Ορχήστρας, που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, κυρίως τα τελευταία χρόνια.

Η ΚΟΘ εν μέσω κρίσης περνάει μια περίοδο αβεβαιότητας και οικονομικής δυσχέρειας, αφού ο πολιτισμός στην Ελλάδα, ως είδος πολυτελείας για πολλούς (και προπαντός για την προηγούμενη κυβέρνηση που επέδειξε ανεπανάληπτη αδιαφορία), γνώρισε την μεγαλύτερη οικονομική στενότητα των τελευταίων δεκαετιών. Ως γνωστό αρκετοί φορείς πολιτισμού στην Ελλάδα πια επιβιώνουν χάρις στην αυταπάρνηση των εργαζομένων τους. Το ίδιο φυσικά συνέβη και με όλες τις κρατικές ορχήστρες της χώρας που είδαν τον προϋπολογισμό τους να συρρικνώνεται μέχρι και το 75%, όπως συνέβη στην ΚΟΘ. Στην Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης το 2009 δόθηκε επιχορήγηση ύψους 1.753.000 ευρώ και το 2010 1.390.000 ευρώ. Στη συνέχεια οι κρατικές επιδοτήσεις μειώθηκαν κι άλλο και το 2014 έφτασε στα χαμηλότερα επίπεδα και στις 500.000 ευρώ. Αντιστρόφως ανάλογα, την ίδια στιγμή η ΚΟΘ κατάφερε να αυξήσει τον αριθμό των συναυλιών της αλλά και το κοινό που την παρακολουθεί πιστά αφού σε σχέση με το 2009 που πραγματοποιήθηκαν σαράντα εννέα συναυλίες, το 2013 η ΚΟΘ διοργάνωσε πενήντα επτά. Παράλληλα οι θεατές των συναυλιών αυξήθηκαν από 40.221 το 2009 σε 52.457 το 2014, ενώ τις παρακολούθησαν 5.000 φοιτητές του ΑΠΘ, κάνοντας χρήση του δικαιώματος σε μηδενικό εισιτήριο που τους παρέχει η ορχήστρα.

Tα τελευταία πενήντα χρόνια η Κ.Ο.Θ. κατάφερε να εξελιχθεί σε ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά, εξαγώγιμα προϊόντα της πόλης και ένα από τα δύο σημαντικότερα συμφωνικά σχήματα της χώρας, κατά πολλούς το πιο αξιόλογο.

Σήμερα η Κ.Ο.Θ. αριθμεί 104 μουσικούς, με καλλιτεχνικό διευθυντή το μαέστρο Γιώργο Βράνο, τον άνθρωπο που έφερε νέο άνεμο σύμπνοιας στην ορχήστρα και συνέχισε την πορεία της εξωστρέφειας και την προσπάθεια να γίνει η κλασική μουσική κομμάτι της καθημερινότητας της πόλης. Ο κ. Βράνος είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας από το 2010, με γνωστικό αντικείμενο τη διεύθυνση ορχήστρας. Με Δίπλωμα Διεύθυνσης Ορχήστρας της Ανώτατης Μουσικής Σχολής του Μονάχου (Γερμανία 1994) και Μεταπτυχιακές σπουδές Διεύθυνσης Ορχήστρας (Fortbildungsklasse) στην Ανώτατη Μουσική Σχολή Μονάχου 1995 (Γερμανία) και μεγάλη εμπειρία διδακτική.

Οι 36 κενές θέσεις που έχουν δημιουργηθεί λόγω συνταξιοδότησης δεν υπάρχει δυνατότητα να καλυφθούν και η Ορχήστρα αναγκάζεται να προσλάβει έκτακτους μουσικούς, ενώ τα μέλη της υπερβαίνουν εαυτόν, συχνά ενορχηστρώνοντας εκ νέου συμφωνίες προσαρμόζοντάς τον ήχο για μικρότερο αριθμό οργάνων. Μην ξεχνάμε, ακόμη, ότι οι μουσικοί των Ορχηστρών είναι οι μόνοι δημόσιοι υπάλληλοι που εργάζονται με εργαλείο την προσωπική τους περιουσία, αφού τα όργανα και η συντήρησή τους ανήκουν στους ίδιους. Για το λόγο αυτό και (ευτυχώς) διατήρησαν το επίδομα που λαμβάνουν παρά τις κρατικές περικοπές των επιδομάτων, αφού διαφορετικά θα έπρεπε να βάζουν το χέρι στην τσέπη για την συντήρηση των οργάνων, που είναι ιδιαίτερα ακριβή.

Ένα από τα μεγάλα προβλήματα της ΚΟΘ είναι φυσικά η έλλειψη στέγης. Χωρίς μόνιμη έδρα, η Ορχήστρα δαπανά περίπου 100.000 ευρώ τον χρόνο σε ενοίκια γραφείων και αίθουσας δοκιμων (περιλαμβάνονται και οι πάγιοι λογαριασμοί κοινοχρήστων, ΟΤΕ και ΔΕΗ) καταβάλλει επίσης στο Μέγαρο ανά συναυλία για την αίθουσα Μ1, 4.500 € +23% ΦΠΑ δηλαδή 5.535€. Η Αίθουσα Τελετών του Α.Π.Θ. παραχωρείται δωρεάν αλλά υπάρχουν κάποια λειτουργικά έξοδα που επίσης ανεβάζουν τον λογαριασμό.

Στην πρόσφατη συνέντευξη τύπου που δόθηκε για την παρουσίαση του προγράμματος της ΚΟΘ, ο ο διευθυντής της, Γεώργιος Βράνος, άφησε μια νότα αισιοδοξίας, πιστεύοντας ότι με την αλλαγή της Κυβέρνησης ο πολιτισμός θα δει καλύτερες μέρες. «Φαίνεται ότι η νέα ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι πρόθυμη να συνεργαστεί και χαιρόμαστε γι’ αυτό, αφού την χρονιά που έκλεισε ήμασταν από τους φορείς που δεν έλαβαν την έκτακτη επιχορήγηση ενώ είχαν γίνει όλες οι απαιτούμενες διαδικασίες.» Να σημειώσουμε ότι η ΚΟΑ, έλαβε αυτήν την επιχορήγηση κι αυτό είναι ένα ακόμη δείγμα της πριμοδότησης της πρωτεύουσας σε σχέση με τη Θεσσαλονίκη.

Την ίδια ώρα που οι κρατικές Ορχήστρες θα έπρεπε να θεωρούνται (και είναι) μέρος της μεγάλης πολιτιστικής περιουσίας της χώρας, άξιες επαίνου αφού καταφέρνουν να μεγαλουργούν χάρις στην «ψυχή» των μελών της, η ΚΟΘ αδυνατεί να πληρώσει τον λογαριασμό για ένα πολύ αξιόλογο πρόγραμμα που θέλει (και πρέπει) να απευθύνεται σε όλους, κρατώντας ένα πολύ χαμηλό εισιτήριο. Θα μπορούσε φυσικά να ταξιδεύει και να διακρίνεται και στο εξωτερικό αλλά το κόστος δεν φαίνεται διατεθειμένος να το αναλάβει κανείς (στα Φεστιβάλ του εξωτερικού που έλαβε μέρος τα έξοδα της καλύφθηκαν από τον προϋπολογισμό των Φεστιβάλ). Η ΚΟΘ είναι εξαγώγιμο πολιτιστικό προϊόν και το έχει αποδείξει ήδη. Ανήκει σίγουρα στον σύγχρονο πολιτισμό για τον οποίο ο Υφυπουργός Πολιτισμού, κ. Ξυδάκης στις προγραμματικές του δηλώσεις ανέφερε ότι θα εφαρμόστεί ειδική στρατηγική εξωστρέφειας. Στρατηγική που η ΚΟΘ εφαρμόζει εδώ και πολλά χρόνια: “Ο σύγχρονος πλούτος που παράγεται στην Ελλάδα, πρέπει να γίνει γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο”, είπε ο κ. Ξυδάκης και έχει απόλυτο δίκιο.

Προς το παρόν η ΚΟΘ στρέφεται προς τους ιδιώτες για περαιτέρω οικονομική ενίσχυση προσπαθώντας να μην κάνει εκπτώσεις στο πρόγραμμά της και να συνεχίσει να ανεβάζει την ποιότητα που τα τελευταία 20 χρόνια την έκανε γνωστή σε διεθνές επίπεδο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι Χορηγός των τακτικών συναυλιών της Κ.Ο.Θ. για τη σεζόν 2014 – 2015 είναι η ΟΤΕ – COSMOTE, ενώ Χορηγός Φιλοξενίας για όλους τους καλεσμένους καλλιτέχνες της ορχήστρας είναι το ξενοδοχείο Mediterranean Palace. Επίσης κατόπιν δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος θα πραγματοποιηθούν δεκαπέντε συναυλίες σε ιδρύματα και σχολεία της Θεσσαλονίκης, ενώ παράλληλα υλοποιείται το Πρόγραμμα Ψηφιακής Σύγκλισης, που χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ και περιλαμβάνει ψηφιοποίηση του αρχείου της ΚΟΘ, δημιουργία portal και έκδοση ηλεκτρονικού εισιτηρίου. Ας ελπίσουμε ότι στις προθέσεις του νέου Υπουργείου Πολιτισμού θα είναι και η υποστήριξη αυτής της Ορχήστρας που κάνει την πόλη περήφανη.

*Δείτε το πρόγραμμα της ΚΟΘ από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούνιο εδώ