Μια πρόταση σχεδιασμού για το ρέμα Δόξης

Λέξεις: Μαρία Παπαχριστοδούλου

Η αξία των αστικών ρεμάτων ως υπαίθριων χώρων συλλογικής και κοινωνικής δραστηριότητας και ως τόπων απόλαυσης της φύσης δύσκολα αναγνωρίζεται και δεν εντάσσεται στο σχεδιασμό του χώρου της πόλης. 

Τα ρέματα ως φυσικοί σχηματισμοί συγκεντρώνουν τα νερά της βροχής και τα οδηγούν στη θάλασσα. 

Παράλληλα αποτελούν πράσινες διαδρομές- συνέχειες της φύσης μέσα στην πόλη με αξιόλογους οικότοπους έμβιων όντων, φυτών και ζώων.

  Ο αστικός ιστός της Θεσσαλονίκης διατρέχεται από ρέματα που συνδέουν τον ορεινό όγκο που υψώνεται πίσω από την πόλη με το παραλιακό της μέτωπο. 

Ένα τέτοια αστικό ρέμα είναι και το ρέμα Δόξης. 

 Παρακάτω παρουσιάζεται μια σύνοψη της πρότασης σχεδιασμού του, στο πλαίσιο ενός μεταπτυχιακού μαθήματος στην Αρχιτεκτονική Τοπίου ΑΠΘ (εργαστήρι σχεδιασμού τοπίου και αστικών υπαίθριων χώρων, διδάσκουσες Μ. Ανανιάδου Τζημοπούλου και Α. Παπαδοπούλου, 2018).

Η περίληψη της πρότασης:

“Το ρέμα Δόξης ως ιδιότυπος αστικός υπαίθριος χώρος καθώς και οι ελεύθεροι υπαίθριοι χώροι που βρίσκονται σε άμεση σχέση με αυτό στην εργασία αυτή, προσεγγίστηκαν, αναγνώστηκαν και ερμηνεύτηκαν κοινωνικά, οικολογικά και αντιληπτικά, ώστε με το σχεδιασμό τους να αποτελούν μια ενότητα χώρων απόλαυσης, καθημερινής, συλλογικής και κοινωνικής δραστηριότητας για τους κατοίκους της πόλης. Βασική πρόθεση σχεδιασμού είναι η αποκατάσταση και ενίσχυση των συνεχειών- χωρικών, οικολογικών, πραγματικών ή νοητών- που έχουν διαταραχθεί με την έντονη αστικοποίηση. 

Η ανάκτηση της φυσικότητας μέσα από λιτούς σχεδιαστικούς χειρισμούς είναι το ζητούμενο. Στην κατεύθυνση αυτή επαναπροσδιορίζονται και ενοποιούνται τα όρια της κοίτης του ρέματος μέχρι τα μέτωπα των πολυκατοικιών και τους ακάλυπτους, ενώ παράλληλα επιχειρείται η διατήρηση του έντονου ανάγλυφου και της υφιστάμενης βλάστησης, μαζί με τα ίχνη των κτισμάτων εντός της κοίτης του ρέματος.

Σχεδιάζεται ένα δίκτυο περιπατητικών διαδρομών και στάσεων ανάδειξης της φυσικότητας του ρέματος, που αρθρώνεται στα ίχνη- υπολείμματα των κατοικιών εντός της κοίτης του- μετατρέποντάς τα σε μικροτοπία-τόπους απόλαυσης της φυσικότητας του ρέματος. Τα μικροτοπία, οι υπαίθριες διαμορφώσεις- είναι χώροι στάσης καθιστικών μικρής κλίμακας με ιδιαίτερες φυτεύσεις οπορωφόρων και αρωματικών ειδών, παρόμοιων με αυτές των κήπων και των αυλών των μονοκατοικιών εντός του ρέματος.

Η ενοποίηση του ρέματος με τα παρακείμενα σε αυτό οικοδομικά τετράγωνα, γίνεται με τη χρήση ενός ενιαίου υλικού δαπεδόστρωσης το οποίο φτάνει μέχρι τα όρια της κοίτης. Το όριο της κοίτης άλλοτε διαπερατό και άλλοτε όχι, διαμορφώνεται είτε με χαμηλό στηθαίο, είτε με στηθαίο- καθιστικό, είτε με ξύλινα πλατώματα- χώροι στάσης που επιτρέπουν την προσέγγιση της κοίτης. Το βασικό υλικό των πλατωμάτων και των διαδρομών εντός του ρέματος είναι το ξύλο.

Ανακλητές κατασκευές διαδρομών και στάσεων, υδατοπερατά δάπεδα, βιοκλιματικός χειρισμός της βλάστησης και χρήση φυτικών ειδών προσαρμοσμένων στις τοπικές οικολογικές απαιτήσεις είναι χειρισμοί που μακροπρόθεσμα αποσκοπούν στην αποκατάσταση της διαταραγμένης οικολογικής ισορροπίας και στην δημιουργία μιας νέας φυσικής κατάστασης.”

Στην παραπάνω πρόταση το ρέμα Δόξης αντιμετωπίζεται ως ένας αστικός υπαίθριος χώρος, ως ένα μεγάλο πάρκο, ως ένας κοινωνικός και συλλογικός χώρος με σημαντικές οικολογικές ιδιαιτερότητες που αξίζει να αναδειχθούν και όχι ως ένας υπολειμματικός χώρος, εστία δυσάρεστων καταστάσεων για τους κατοίκους της γειτονιάς του ρέματος και της πόλης γενικότερα.

Με δεδομένο ότι η αρχιτεκτονική αποκαλύπτει ή κατασκευάζει ένα νόημα που προϋπάρχει, το νόημα της υλικής και άυλης χωρικής πραγματικότητας του τόπου και του τοπίου της πόλης, ο σχεδιασμός των αστικών υπαίθριων χώρων και συγκεκριμένα των ρεμάτων, είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα που θα έπρεπε να τεθεί όχι ως θέμα συζήτησης- αλλά ως προτεραιότητα άμεσα υλοποιήσιμη στην ατζέντα οργάνωσης του χώρου της πόλης.

*Η Μαρία Παπαχριστοδούλου είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός, MLA Αρχιτέκτων Τοπίου