Μνήμη ενός «κατ’ επάγγελμα θαυματοποιού»
Ο Κωστής Μοσκώφ βρίσκεται ανάμεσα στις πιο εμβληματικές και επιδραστικές προσωπικότητες της πόλης μας...
Δέκα χρόνια ακριβώς μετά το θάνατο του Κωστή Μοσκώφ, το 2008, είχαμε ζητήσει από μια από τις πιο στενές του φίλες να μιλήσει για την αβάσταχτη απουσία του. Αποτιμώντας τη Θεσσαλονίκη στην επέτειο των 100 χρόνων από την απελευθέρωσή της, ο Κωστής Μοσκώφ βρίσκεται ανάμεσα στις πιο εμβληματικές και επιδραστικές προσωπικότητες της πόλης μας. Ας ξαναθυμηθούμε τι είχε γραφτεί γι΄αυτόν….
Κωστής Μοσκώφ (15.11. 1939 – 27.6.1998) in memoriam
Δέκα χρόνια πέρασαν κι όλας από την τόσο πρόωρη, ακούσια και οριστική σου αναχώρηση και μας λείπεις όπως τον πρώτο καιρό, ακριβώς το ίδιο, αφού κανένας από τους αγαπημένους φίλους σου δεν έχει αποδεχθεί το αναπότρεπτο, το οριστικό και αμετάκλητο της απουσίας σου. Και τώρα, αυτές οι γραμμές γράφονται ανοιχτά για να θυμηθούν οι επιλήσμονες αλλά και οι χρεώστες, εκτός από τις παρακαταθήκες σου και τις υποχρεώσεις τους απέναντι σου. Τα άφησες όλα πίσω σου, τη μεστή σου σκέψη, ένα πολύτιμο συγγραφικό έργο, μια αδιάλειπτη παρουσία στους κοινωνικούς αγώνες, μια απίστευτα γόνιμη δεκαετία στην Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή.
Καταλαβαίνεις, βέβαια, πως τίποτα πια δεν είναι το ίδιο, πουθενά. Η Θεσσαλονίκη σου, «μεταπρατική» πόλη το πάλαι ποτέ, ρημάζει σε ανάξια χέρια, η Μοδιάνο σου αγνώριστη, τουριστική πλέον και μόνο για διερχόμενους, τα βλέμματα απόμακρα και κουρασμένα, μόνο οι φίλοι σου οι τσιγγάνοι με τις αυτοσχέδιες κομπανίες, «νταούλι, ντέφι, ζουρνάς… μάτια κάρβουνο, κάρβουνο μαλλιά…», πολυδιασπασμένοι κι αυτοί, τριγυρνούν ακόμη στα ταβερνεία τα μεσημέρια του Σαββάτου… Και η Αλεξάνδρεια -«ενσάρκωση του διαλόγου των λαών»-. αλλάζει ραγδαία, σχεδόν πλωτή να τη φαντάζεσαι πια μετά τις αποκαλύψεις του Αμπερέρ για το δίκτυο των εκατό και πλέον δεξαμενών που επικοινωνούν μεταξύ τους κάτω από τα θεμέλια της, μπροστά στο σπίτι σου, όπως και σ’ όλη την πόλη, σκάβουν για καινούργια πεζοδρόμια, πάνε, ξηλώθηκαν τα γρανιτένια κράσπεδα, στο Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού αγωνίζονται μόνοι, με τις φωτογραφίες σου στον τοίχο, υπό την αιγίδα μιας Ελλάδας μητριάς, εκατόν δέκα φέτος οι μαθητές της ελληνικής γλώσσας, το Ατταρίν – «ο κατ’ εξοχήν τόπος των αγγέλων»-, στη θέση του πάντα, σκόνη και απομιμήσεις στα παλιατζίδικα των θησαυρών του παρελθόντος, η κυρία Χριστίνα του Εlite εγκατέλειψε κι αυτή, η Ζουστίν του Ντάρελ, όμως, πίνει ακόμη το ποτό της στο Cecil, και το Μουσείο Καβάφη, απόλυτο δημιούργημά σου, συνεχίζει όπως το άφησες, καλοδιατηρημένο και με πολλούς επισκέπτες, όλοι οι ξένοι το έχουν στο πρόγραμμά τους, αυτό και την Alexandrina, τη νέα μεγάλη Βιβλιοθήκη. Για τα Καβάφεια μη ρωτάς, τελικά αποδείχτηκε αυτό που όλοι εμείς πολύ καλά γνωρίζαμε, το αναντικατάστατο ενός ανθρώπου που γίνεται η ψυχή μιας υπόθεσης και καταθέτει το μεράκι, τη γνώση και την επιμονή του για να πραγματώσει το όνειρό, να γεφυρώσει τις νοοτροπίες και τα χρονικά, ιδεολογικά, θρησκευτικά και κάθε λογής ρήγματα. Κανείς δεν είναι μόνος του «ένα ολόκληρο Ινστιτούτο», όπως εσύ, δεν υπάρχουν πλέον αμετανόητοι κυνηγοί του ανέφικτου, ούτε σταυροφόροι της ελληνικής υπόθεσης στη Μέση Ανατολή, κανένας δεν οραματίζεται τη δημιουργία μιας νέας πολιτιστικής άνοιξης του ελληνισμού στην Αίγυπτο, κανείς δεν μπορεί να κάνει σε δέκα χρόνια αυτά που χρειάζονται μια εκατονταετία για να γίνουν. Μόνο εσύ, ο «κατ’ επάγγελμα θαυματοποιός»!
Και το Κάιρο αλλάζει, πάντα ήταν πολυάνθρωπο, αλλά τώρα κάθε μετακίνηση είναι αληθινή οδύσσεια, πάντως τα στέκια σου αντιστέκονται όλα και πάντα τα προτιμούμε όταν συναντιόμαστε η παρέα σου, στο Φισάουϊ, το καφενείο με τους καθρέφτες, η Ζουμπέιντα έχει καιρό να φανεί, κανείς δεν ψάχνει πια στις παλάμες τη μοίρα μας. Ο Νείλος, πάντως, κυλάει το ίδιο ανέμελος και μαγευτικός, ιδίως τα δειλινά, κι η βόλτα μας με τη φελούκα γίνεται στ’ όνομά σου.
Οι «άγγελοί» σου, οι Αιγύπτιοι και οι άλλοι, όλοι συνεχίζουν ο καθένας στο δικό του δρόμο, λείπει βλέπεις ο συνδετικός κρίκος, τα λέμε κάθε τόσο, και βρισκόμαστε όταν το επιτρέπει ο «Καιρός», σε μνημονεύουμε σαν να είσαι κάπου κοντά, ο καθένας κάτι έχει να διηγηθεί από σένα, χαμόγελα συνοδεύουν τα αναρίθμητα περιστατικά μαζί σου, αναστεναγμοί ξεφεύγουν από τη νοσταλγία σου, σου χρωστάμε όλοι τόσα πολλά… Μας λείπει αφόρητα το γνήσιο πάθος σου για προσφορά και αυταπάρνηση, η αδάμαστη θέλησή σου να κατορθώσεις το ανέφικτο, να κάνεις «το όραμα πράξη», οι πρωτοπόρες επιδιώξεις σου, ο ουμανισμός σου, η αστραφτερή σου προσωπικότητα, το ακατάβλητο πνεύμα σου, η μαχητικότητά σου, οι οδυνηρά ακραίες σου θέσεις, η συγκινητική παρορμητικότητά σου, η γενναιότητα και η αθωότητά σου, η αγάπη για τον «Άλλο».
Σήμερα, 18 χρόνια μετά, η διαθήκη σου Κωστή παραμένει ανεκτέλεστη, η δημιουργία του Κέντρου Καβάφη – Μοσκώφ στην Αλεξάνδρεια, που οραματίστηκες ως τελευταία σου επιθυμία, απλώς αγνοήθηκε, ο διάλογος των λαών της Μέσης Ανατολής για τη «συγκρότηση ενός μετώπου φιλίας», που με πάθος υπηρέτησες, αποτελεί παρελθόν και ουτοπία, το μεταφραστικό σου εγχείρημα διακόπηκε βίαια χωρία καμία συνέχεια, κάτι «Καβάφεια» ως παρωδία έγιναν μια φορά στην Καβάλα, αν θέλουμε την αλήθεια θα λέγαμε πως απλώς καταργήθηκαν, τα αντίστοιχα βραβεία, που γενναιόδωρα θέσπισες «ιδίοις αναλώμασι» για Έλληνες και Άραβες ποιητές δεν υφίστανται, το Μουσείο Τσίρκα δεν δημιουργήθηκε ποτέ, κανένας δεν μιλά πια για την ίδρυση Ελληνικού Πανεπιστημίου στην Αλεξάνδρεια, το εμπνευσμένο έργο σου φθίνει ημιτελές, η συνέχειά του αποδείχτηκε αδύνατη και εσύ, μοναδικός κι αναντικατάστατος όσο κανείς.
Διαβάστε επίσης
