Μπορεί ένας δήμαρχος να αλλάξει μια πόλη;

Λέξεις: Σπύρος Πέγκας

Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας η συγκυριακή εκλογή τεχνοκρατών ή απολιτίκ προσωπικοτήτων ως δημάρχων έκανε πιο έντονη την εντύπωση μιας θεμιτής απο-ιδεολογικοποιημένης διαχείρισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επιχειρηματίες και διευθυντές εταιρειών, αλλά και «νταήδες» του αθλητικού χώρου βρέθηκαν μέσα από τη στήριξη πολιτικών ή επιχειρηματικών πατρώνων να αναλαμβάνουν σημαντικούς δήμους κάνοντας τη «δουλειά έτσι όπως πρέπει».

Χωρίς πολλή συζήτηση, δηλαδή, χωρίς διαβούλευση, χωρίς ανοχή στις διαφορετικές μειοψηφικές ίσως γνώμες, με θεσμικό (ελέω νόμου Θεοδωρικάκου) τσαμπουκά και εξαγορασμένα τοπικά μέσα, με εξωθεσμκούς υπαλλήλους.

Οι συνδικαλιστικές φωνές σιώπησαν, οι δρόμοι καθάρισαν, τα παρτέρια κουρεύτηκαν, τα μικρά έργα αστικής ανάπλασης ολοκληρώθηκαν. Η (μικρό-) αστική ελληνική καθημερινότητα μπήκε σε μια σειρά. Τι πειράζει που εξυπηρετούνται και μερικά μικρά ή μεγάλα ιδιοτελή συμφέροντα; Και οι πολιτικοί όλοι διεφθαρμένοι δεν είναι, όπως λέει το λαϊκίστικο αφήγημα των τελευταίων ετών;

Οι οκταετίες των δημαρχιών Καμίνη και Μπουτάρη επέτειναν, μάλιστα, αυτήν την αίσθηση μιας απο-ιδεολογοκοποιημένης αστικής διαχείρισης. Στην πραγματικότητα, όμως, αποτελούσαν μη κομματικά ελεγχόμενες διοικήσεις και όχι διαχειρίσεις χωρίς ιδεολογική ταυτότητα/πρόσημο. 

Ειδικότερα, στη Θεσσαλονίκη η επιμονή του Γιάννη Μπουτάρη να αναφέρει τον εαυτό του ως επιχειρηματία έδωσε την εντύπωση της απουσίας ενός ιδεολογικού προσανατολισμού. Μια εντύπωση που διασκεδάζεται, όμως, από τον προσεκτικό αναγνώστη του βιβλίου του Γιάννη Μπουτάρη, 60 Χρόνια Τρύγος, όπου διαφαίνεται καθαρά η βαθιά ιδεολογική κατεύθυνση του πρώην δημάρχου. Αποτέλεσμα αυτής της εντύπωσης που δόθηκε είναι να νομίζουν επίδοξοι απολιτίκ επίγονοι ή φιλόδοξοι οπορτουνιστές επιχειρηματίες, ότι είναι ικανοί να διαχειριστούν την πόλη και να δώσουν λύσεις στα σημαντικά προβλήματά της. Δεν μπορούν.

Οι δήμοι, οι πόλεις δεν είναι επιχειρήσεις και εταιρείες ούτε club και ποδοσφαιρικά σωματεία. Είναι ζωντανοί οργανισμοί με κοινωνικά και πολιτισμικά ζητήματα, με διαφορετικών επιπέδων και μορφών λειτουργίες. Ένα πεδίο πολλαπλών αντικρουόμενων συμφερόντων. 

Η δήμαρχος της Βαρκελώνης, Αντα Κολάου σε μια -δυναμική, σχεδόν militant- ομιλία της πρόσφατα στη Βαρκελώνη παρουσίασε την πόλη και την έννοια της αστικής ανάπτυξης με έναν εναλλακτικό τρόπο. Για εκείνην οι «παλιές» πόλεις είναι γκρίζες, βρώμικες, μολυσμένες, γεμάτες κοινωνικές ανισορροπίες, καταπατημένες από τα συμφέροντα μεγάλων εταιρειών και εργολάβων.

Οι «νέες» πόλεις, που εκείνη οραματίζεται και για τις οποίες εκείνη παλεύει, είναι πράσινες, με ήπια μετακίνηση, με ελεύθερο δημόσιο χώρο, με σπίτια κτισμένα μέσα από κοινοπρακτικές, συνεταιριστικές πρακτικές, που καλλιεργούν τη δημιουργική συμβίωση, την αλληλεγγύη και τις κοινωφελείς δράσεις. 

Τις σύγχρονες πόλεις τις παρομοίασε με ένα πεδίο πολέμου και μαχών μεταξύ συμφερόντων, μεταξύ ιδιοτελών, σκληρά καπιταλιστικών συμφερόντων ενάντια κοινωφελών πράξεων, έναντι του ευ ζειν των δημοτών-πολιτών.

Από τη μία πλευρά οι developers-εργολάβοι, τα funds, οι τράπεζες και τα κάθε είδους «γεράκια» που αποσκοπούν στο κέρδος. 

Από την άλλη οι κάτοικοι, οι δημότες, οι οικογένειες, οι εργαζόμενοι, οι κοινοπρακτικές τακτικές, οι συνεταιρισμοί. 

Και η δημοτική αρχή στη μέση να προσπαθεί να ισορροπήσει τα συμφέροντα, να αναχαιτίσει τις ορέξεις των κερδοσκόπων και να στρέψει την εξέλιξη και ανάπτυξη της πόλης προς όφελος των ευάλωτων ομάδων και των λιγότερο ισχυρών και προνομιούχων δημοτών, για τις οικογένειες, τα παιδιά και το μέλλον.

Τα μοντέλα διακυβέρνησης τύπου «επιτελικού κράτους» ή οι φαντασιώσεις περί «ελέγχου των αρμών της εξουσίας» αποδεικνύουν, ότι η επιθυμία για συγκεντρωτική, μη δημοκρατική άσκηση εξουσίας δεν απαντάται μόνο σε τοπικό επίπεδο πολιτευτών. 

Οι θετικές οικονομικές αποδόσεις απολυταρχικών συστημάτων εξουσίας έχουν παράσχει μια λαϊκή ανοχή απέναντι σε σχετικά καθεστώτα. Καθεστώτα που καθώς τρέφονται από τη γιγάντωση της εξουσίας γίνονται όλο και πιο απολυταρχικά φτάνοντας όμως αργά ή γρήγορα σε (οικονομικά/πολεμικά/υγειονομικά) αδιέξοδα.

Η αντίληψη που λέει ότι ο δήμαρχος είναι για να μαζεύει τα σκουπίδια είναι μικρόπνοη και ξεπερασμένη. Σήμερα περισσότερο από ποτέ οι πόλεις έχουν ανάγκη να ξαναγεννιούνται, να αναπτύσσονται και να προσαρμόζονται στις σύγχρονες απαιτήσεις.

Χωρίς ξεκάθαρο ιδεολογικό στίγμα, προοδευτική κατεύθυνση και όραμα δεν μπορεί μια πόλη να ξεπεράσει τα όρια της και να αναπτυχθεί. Για αυτό οι πόλεις που ξεχωρίζουν παγκοσμίως είναι αυτές που διαθέτουν ηγεσία οραματική, με ιδεολογικό πρόσημο και πολιτική εν συναίσθηση και ευαισθησία. Αυτοί οι δήμαρχοι σε αυτές τις πόλεις αλλάζουν τον κόσμο.

* Ο Σπύρος Πέγκας είναι πρώην αντιδήμαρχος του Δήμου Θεσσαλονίκης και Founder and CEO/ WISE RAM S.A.