Νεκρόπολη Καΐρου: Οι ζώντες και οι νεκροί μαζί

του Γιώργου Τούλα

Ψυχές και ζωντανοί συνομιλούν, συνυπάρχουν, συντροφεύονται καθημερινά. Δεν ενοχλούνται, δεν νιώθουν ότι απειλούνται από μια ξένη παρουσία. Τα παιδιά, που γεννιούνται και μεγαλώνουν εκεί, παίζουν επάνω στις ταφόπλακες, όπως άλλα συνομήλικά τους σε αλάνες. Και βρίσκονται στην καρδιά του Καΐρου.

Υπάρχει µία συνοικία στο πολύβουο και χαοτικό Κάιρο, στην οποία η πόλη λες και απότοµα ησυχάζει. Οι κόρνες των αυτοκινήτων λιγοστεύουν, οι φωνές αποµακρύνονται, το σκηνικό γίνεται ιερό. Τον 12ο αιώνα, οι Μαµελούκοι έχτισαν τους τάφους τους κάτω από την ακρόπολη, στη βόρεια πλευρά της πόλης. Χαλίφηδες και σουλτάνοι, που φρόντισαν για την υστεροφηµία τους, έχτισαν περίβλεπτους ναούς, τάφους-παλάτια. που θα φιλοξενούσαν αυτούς και τις οικογένειές τους στη µεταθανάτια ζωή. Και επειδή το κέντρο της πόλης µετακινούνταν ανά τους αιώνες, οι νέοι τάφοι χτίζονταν πλάι στο νέο κέντρο, µε αποτέλεσµα το γιγαντιαίο υπαίθριο νεκροταφείο να καταλαµβάνει ένα τεράστιο µέρος στην καρδιά της πόλης. Έξω και δεξιά από το Bab-an-Nasr και το Bab-al-Futuh, µέχρι τον Νότο και την Ανατολή. Μια ολόκληρη συνοικία νεκρών, που κόβεται σε πολλά µέρη από την πόλη, η οποία προσφέρει εντός της, µε λεωφορεία να διασχίζουν τµήµατά της, µε σύγχρονες λεωφόρους να την διαπερνούν, ανθρώπους να µπαινοβγαίνουν ή και να κατοικούν στα σπλάχνα της Νεκρόπολης.

Τον αιώνα που τέλειωσε, ο πληθυσµός της αιγυπτιακής πρωτεύουσας αυξήθηκε πολύ, µεγαλώνοντας δραµατικά και τον αριθµό των άστεγων οικογενειών, ενώ η κυβέρνηση σήκωσε τα χέρια ψηλά µπροστά στο τεράστιο οικιστικό πρόβληµα. Τη λύση έδωσαν οι ίδιοι οι κάτοικοι. Κατέλαβαν τη Νεκρόπολη, άτυπα στην αρχή, με την ανοχή της κυβέρνησης στη συνέχεια, που παρείχε νερό και ηλεκτρικό σε αυτό το τεράστιο νεκροταφείο, χτίζοντας τη δική τους ζωή πάνω στα απομεινάρια του θανάτου. Σπίτια προέκυψαν μέσα σε τάφους, σπίτια πολλές φορές ανώτερα και από κείνα που φιλοξενούν τους εξαθλιωμένους Αιγύπτιους στην υπόλοιπη πόλη, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις οι αριστοκρατικοί αυτοί τάφοι είναι κανονικά διαμερίσματα, με αυλή, δωμάτια υποδοχής και αυλές όπου οι ψυχές αναπαύονται. Το παράξενο αυτό θέαμα είναι συνήθως άγνωστο στους τουρίστες, οι οποίοι δύσκολα έχουν πρόσβαση στον δαιδαλώδη και συχνά επικίνδυνο τόπο, που είναι γνωστός στους ταξιδιωτικούς οδηγούς ως City of the dead. Η καθημερινότητα αυτής της παράξενης πόλης δεν διαφέρει και πολύ από τη δική μας. Άνθρωποι ζουν, σπουδάζουν, παντρεύονται, κάνουν παιδιά, γερνούν και πεθαίνουν εντός της. Πίσω από τις τεράστιες διαφημιστικές ταμπέλες, που έχουν αναρτηθεί από την Πολιτεία, για να κρύβεται η περιοχή από τα μάτια του κόσμου, το παιχνίδι της ζωής παίζεται με όλους τους όρους. Υπαίθρια παζάρια, εγκληματικότητα τη νύχτα, ναρκωτικά αλλά και βαθιά ευαισθησία για την ιερότητα του χώρου.

Κανείς δεν ξεχνά ούτε στιγμή πως όλη η περιοχή είναι ένα μεγάλο κοιμητήριο, που απλώς φιλοξενεί την καθημερινότητά τους. Οι συγγενείς των νεκρών που αναπαύονται εκεί, έχουν εξαιρετικές σχέσεις με τους εποικιστές. Νιώθουν τους κατοίκους της Νεκρόπολης σαν φύλακες των σπιτιών των αγαπημένων τους νεκρών. Έρχονται συχνά, για να φέρουν λουλούδια και να προσκυνήσουν, ενώ, τις Παρασκευές και τις αργίες, οργανώνουν πικ-νικ πάνω στους τάφους, στα οποία συµµετέχουν και οι τωρινοί κάτοικοι. Συχνά πυκνά, τους χαρτζιλικώνουν για το καλό, ενώ φέρνουν δώρα ευγνωµοσύνης, για να τους ευχαριστήσουν που κρατούν τους τάφους ζωντανούς. Νέες κηδείες γίνονται µονάχα για όσους διαθέτουν οικογενειακό τάφο εδώ από το παρελθόν.

Αστυνοµικοί δεν µπαίνουν εδώ. Τουρίστες δεν συναντάς εύκολα. Εννοείται ότι τα οργανωµένα γκρουπ δεν θα σεργιανίσουν ποτέ στα σοκάκια αυτής της γειτονιάς. Αν βρεθείς µόνος εκεί, µέρα, και σεβαστείς τους κώδικες, θα διαπιστώσεις πως είναι φιλόξενοι και ανοίγουν στον ξένο τα παράξενα σπίτια τους. Αν φιλοξενηθείς, µάλιστα, σε ένα από αυτά, ξεπερνώντας τις αναστολές σου, πιθανόν να γίνεις µάρτυρας των υπερφυσικών φαινοµένων, που λέγεται πως συµβαίνουν εκεί κατά καιρούς. Θα δεις παιδιά να παίζουν ανέµελα πάνω σε ταφόπλακες, γυναίκες να απλώνουν, άντρες να καπνίζουν και να συζητάνε ξυπόλητοι. Η συµφιλίωση δύο κόσµων, των νεκρών και των ζωντανών, είναι θαυµαστή. Άλλωστε, όλοι πιστεύουν πως κανείς δεν φεύγει στ’ αλήθεια. Οι ψυχές εκεί κοντά φτερουγίζουν. Πιθανότατα χαρούµενες, που δεν βρίσκονται µόνες στον απέραντο αυτό κόσµο.