Οι αλλαγές και η ξαφνική πολιτική ουδετερότητα της Eurovision

Η νίκη του Nemo με το τραγούδι «The code» στον περσινό διαγωνισμό της Eurovision φέρνει φέτος το 69ο Φεστιβάλ τραγουδιού στην Βασιλεία της Ελβετίας από τις 13 Μαΐου με την έναρξη των προκριματικών μέχρι και τον τελικό το Σάββατο 17 Μαΐου 21:00 κεντρικής Ευρώπης (22:00 ώρα Ελλάδος).

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή ο διαγωνισμός μονοπωλεί τα ΜΜΕ για πολλούς και διαφορετικούς λόγους.

Είτε πρόκειται για το ποια χώρα θα είναι το φαβορί, είτε για κάποια ενδυματολογική η σκηνική ιδιαιτερότητα, για τους στοίχους, για τις σχέσεις μεταξύ χωρών που βρίσκονται σε διαμάχη η συμμαχία, για λάθη στις πρόβες, για on camera σχολιασμούς συμμετεχόντων κ.α.

Πολλοί από τους συμμετέχοντες επιλέγουν με την παρουσία τους να περάσουν μεταξύ άλλων πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα. Σημαίες της Παλαιστίνης, δηλώσεις για τη συμμετοχή του Ισραήλ και τον αποκλεισμό της Ρωσίας, σημαίες της Ουκρανίας, ρούχα στα χρώματα του Ουράνιου τόξου και LGBT rainbow flags.

Περίπου 10 χώρες ήταν αυτές που τα τελευταία χρόνια αποχώρησαν για διάφορους – κυρίως οικονομικούς – λόγους από το διαγωνισμό μεταξύ αυτών η Ουγγαρία που εξέφρασε την αντίθεση της στις οικουμενικές αξίες που προβάλλει η Eurovision.

Μάλιστα ο πρόεδρος της Ουγγαρίας και ο Βίκτορ Ορμπάν ψήφησαν πρόσφατα νόμο υπέρ της απαγόρευσης των παρελάσεων υπερηφάνειας – Pride στην χώρα παρά τις σφοδρές αντιδράσεις ανθρωπιστικών οργανώσεων.

Τις επόμενες ημέρες το κοινοβούλιο υπερψήφισε και τον προσωρινό αποκλεισμό έξι βουλευτών της αντιπολίτευσης και την περικοπή των μισθών τους για έξι μήνες, διότι χρησιμοποίησαν πολύχρωμες φωτοβολίδες μέσα στην αίθουσα την ώρα της ψηφοφορίας. Είναι η πρώτη φορά που βουλευτές αποκλείονται από την αίθουσα του κοινοβουλίου της Ουγγαρίας από το 1990.

Επόμενη χώρα που αποχώρησε αρχικά διαμαρτυρόμενη για τον τρόπο ψηφοφορίας είναι η Τουρκία η οποία δεν φαίνεται να επιστρέφει σύντομα μιας και η πολιτική αλλά και η φιλοΛΟΑΤΚΙ στάση του διαγωνισμού δεν βρίσκει σύμφωνη την γείτονα χώρα. Το γεγονός ότι η Eurovision τα προηγούμενα χρόνια στήριζε την διαφορετικότητα, ελευθερία, συμπερίληψη βρήκαν αντίθετες και χώρες όπως η Βόρεια Μακεδονία, Βουλγαρία και Ρουμανία.

Παρ όλα αυτά διοργανωτές και διαγωνιζόμενοι δεν σταμάτησαν να στηρίζουν την απόφαση τους να είναι ανοιχτά συμπεριληπτικοί δίνοντας την δυνατότητα να συμμετέχουν, να προβάλλονται και να κερδίζουν τραγουδίστριες όπως η Dana International και η Drag Performer Conchita Wurst καθώς και non binary, ανοιχτά ομοφυλόφιλοι και ομοφυλόφιλες ερμηνεύτριες και ερμηνευτές. Οι αντιδράσεις στα social media, τα τηλεπαράθυρα και τις τηλεοπτικές εκπομπές ποικίλαν με τις αρνητικές να αυξάνονται με το πέρασμα των χρόνων.

Φέτος, επίκεντρο των συζητήσεων αποτελεί η απόφαση της EBU να καταργήσει τις συνεντεύξεις τύπου και να απαγορέψει (χωρίς να αναφέρει την ποινή σε περίπτωση μη συμμόρφωσης) την χρήση σημαιών που δεν είναι οι εθνικές σημαίες των χωρών που διαγωνίζονται όπως η σημαία του Pride, πολιτικές και κοινωνικές σημαίες (πχ σημαία των τρανς τον non binary και των intersex, σημαία για την Ειρήνη και τον φεμινισμό) αλλά και σημαίες άλλων χωρών όπως πχ η σημαία της Παλαιστίνης.

Στόχος όπως αναφέρει η ανακοίνωση είναι η διατήρηση της ουδετερότητας και της αποπολιτικοποίησης του διαγωνισμού. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που υποδέχτηκαν την είδηση με χαρά, ενθουσιασμό και ανακούφιση αναφέροντας την «επιστροφή στην κανονικότητα».

Μια μερίδα από αυτούς είναι οι παραδοσιακά πολέμιοι της Eurovision, αντίθετοι στην ελεύθερη έκφραση αλλά και στην παραχώρηση δικαιωμάτων στους ΛΟΑΤΚΙ που όπως υποστηρίζουν έχουν αλλοιώσει όχι μόνο τον διαγωνισμό αλλά και την κοινωνία. Υπάρχει και μια άλλη μερίδα αυτών που στο πλαίσιο του political correct θέλουν να βρίσκονται στην πλευρά όσων αναγνωρίζουν το δικαίωμα την ελευθερία έκφρασης αλλά νιώθουν κάπως «άβολα» με την παραχώρηση «υπερβολικής ελευθερίας» όπως υποστηρίζουν.

Κανείς βέβαια δεν υποχρεώνει κανέναν καλλιτέχνη να σηκώσει μια Rainbow flag, να μιλήσει ανοιχτά για την σεξουαλικότητα του, η να φιληθεί επί σκηνής. Οι ΛΟΑΤΚΙ συμμετοχές δεν αυξήθηκαν με σκοπό την «εξαφάνιση» των ετεροφυλόφιλων. Το γεγονός πως δεν εκφράζονταν πιο ανοιχτά παλαιότερα από το φόβο της απόρριψης και του στιγματισμού δεν σημαίνει πως στους καλλιτέχνες προηγούμενων δεκαετιών δεν συμπεριλαμβάνονταν ΛΟΑΤΚΙ.

Πολλά έχουν αλλάξει από το 1956 που ακούστηκε για πρώτη φορά το γνωστό μουσικό σήμα που σημάνει την έναρξη της Eurovision. Ο διαγωνισμός δεν εστιάζει πλέον μόνο στην μουσική όπως θέλουν να μας πείσουν πως πρέπει να γίνεται οι άνθρωποι της EBU, διότι στην εποχή μας η μουσική βιομηχανία έχει εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό που τα φώτα, η εικόνα, τα σκηνικά, τα κοστούμια και τα ειδικά εφέ είναι αναπόσπαστό κομμάτι του θεάματος.

Το μονοκάμερο της δεκαετίας του 196-70 και η λιτή σκηνική παρουσία του 1980 αντικαταστάθηκε από το υπερθέαμα του εντυπωσιασμού λόγο των ολοένα πιο αυξημένων απαιτήσεων του κοινού που ο κορεσμός του, οδηγεί σε ακόμα πιο ευφάνταστες επιλογές από μεριάς των διοργανωτών. Παράλληλα έχει αλλάξει και το οικονομικό μέγεθος του διαγωνισμού που η αποπληρωμή του στηρίζεται μεταξύ άλλων σε μεγάλα και ακριβά διαφημιστικά συμβόλαια με εταιρίες κολοσσούς που η δυσαρέσκεια και οι υποδείξεις τους επηρεάζουν τις αποφάσεις των υπευθύνων ειδικά όταν πρόκειται για πολιτικές δηλώσεις εν μέσω συγκρούσεων μεταξύ κρατών που συμμετέχουν στο διαγωνισμό. Η συζήτηση αυτή αναζωπυρώθηκε μετά τις επιθέσεις του Ισραήλ στην Παλαιστίνη και την συνέχιση της συμμετοχής της χώρας στο διαγωνισμό.

Σε έναν διαγωνισμό που χρόνια τώρα οι χώρες αλληλοψηφίζονται με βάση τις συμμαχίες χωρίς αυτό να ενοχλεί και να προβληματίζει κανέναν, η απόφαση για την απαγόρευση σημαιών για μια πιο απολιτίκ Eurovision μπορεί να επιφέρει τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα κάτι που έχουμε δει να συμβαίνει σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις. Οι θεατές δεν περιορίζονται στο ποιες σημαίες μπορούν θα φέρουν μαζί τους και από αντίδραση μπορεί να γεμίσουν το χώρο με αυτές.

Επίσης εκτός από τη σημαία δεν απαγορεύεται πχ η Rainbow flag η τα χρώματα που μπορεί να παραπέμπουν σε σημαία κράτους να υπάρχουν σε ρούχα, σκηνικά, καρφίτσες στο πέτο, καπέλα, χρώμα μαλλιών. Το πιο πιθανό είναι οι καλλιτέχνες και οι θεατές να αντιδράσουν στην απαγόρευση βρίσκοντας ευφάνταστους τρόπους να περάσουν το μήνυμα τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα που συζητήθηκε η εμφάνιση της Κέιτ Μπλάνσετ στις Κάννες η οποία επέλεξε ένα φόρεμα, που σε συνδυασμό με το κόκκινο χαλί, σχημάτιζε τα χρώματα της σημαίας της Παλαιστίνης.

Η απαγόρευση των ΛΟΑΤΚΙ σημαιών σε μια Ευρώπη που υπήρξε πρωτοπόρα στην διασφάλιση των δικαιωμάτων και της ελευθερίας έκφρασης δεν είναι μια προσπάθεια για ουδετερότητα αλλά λογοκρισίας και έκπτωσης δικαιωμάτων.

Καθόλου τυχαίο που συμπίπτει και παρασύρεται από την ρητορική μίσους της πολιτικής του Τραμπ που είναι ενάντια σε πρόσφυγες, μετανάστες, ΛΟΑΤΚΙ και οτιδήποτε διαφορετικό. Όταν ξεκινά ένας διαγωνισμός μουσικής που θα έπρεπε να προωθεί την ελευθερία έκφρασης με απαγορεύσεις στο τρόπο που θα εκφράζονται οι καλλιτέχνες στο μέλλον μπορεί να συμβούν ακόμα χειρότεροι περιορισμοί.