Οι άνθρωποι κουράστηκαν να παραμένουν

Λέξεις: Μάνος Λαμπράκης

Οι άνθρωποι κουράστηκαν να παραμένουν.

Κουράστηκαν να αντέχουν εκείνες τις σχέσεις που απαιτούν περισσότερη υποταγή απ’ όσο γενναιοδωρία.

Όσο περνούν τα χρόνια, διαπιστώνω πως το πιο πολιτικό γεγονός δεν είναι οι διακηρύξεις. Είναι ο τρόπος που στεκόμαστε — ή δεν στεκόμαστε — απέναντι στους άλλους.

Η πιο βαθιά πράξη αντίστασης είναι να αρνηθείς τον εκβιασμό της οικειότητας, την υποχρέωση να συνεχίσεις κάτι που έχει ήδη τελειώσει. Είναι μια μικρή επανάσταση μέσα στον ιδιωτικό χώρο, η οποία όμως αλλάζει αθόρυβα ολόκληρη τη δημόσια μας ζωή.

Αυτό δεν είναι απλή συναισθηματική ωριμότητα, είναι πολιτισμική απόφαση.

Ζούμε σε μια κοινωνία που μας ζητά να μένουμε δεμένοι, να αποδεικνύουμε την αξία μας μέσω της αντοχής, να συγχέουμε την αγάπη με την ανοχή και την παραμονή. Να υπομένουμε. Να σώζουμε ό,τι δεν σώζεται. Να κλείνουμε πόρτες γιατί φοβόμαστε το ρεύμα του καινούργιου.

Και κάθε φορά που επιμένουμε σε μια σχέση που μας μικραίνει, γινόμαστε συνένοχοι σε μια νοοτροπία που ακυρώνει την ελευθερία μας. Γινόμαστε οι ελεγκτές του ίδιου μας του βίου.

Αντίθετα, το να αφήνεις την πόρτα ανοιχτή —να μη βαραίνεις τον άλλον με τις δικές σου προσδοκίες— είναι μια πολιτική χειρονομία που φανερώνει πως δεν επιθυμείς να κυβερνάς κανέναν, ούτε καν τον εαυτό σου με τη βία της ανάγκης.

Το να μην κρατάς κανένα με το ζόρι είναι η πιο εξελιγμένη μορφή συνύπαρξης. Και το να φεύγεις όταν κάτι δεν σε προχωρά, όχι με οργή αλλά με έναν ήσυχο, σχεδόν τελετουργικό σεβασμό, είναι ένα είδος αξιοπρέπειας που σπάνια συναντά κανείς.

Ο άνθρωπος που ξέρει να φεύγει, ξέρει και να μένει. Γιατί η παραμονή του είναι επιλογή, όχι υποχρέωση.

Συχνά σκέφτομαι πως οι σχέσεις που διαλύονται δεν εγκαταλείπονται την ώρα της ρήξης, αλλά πολύ νωρίτερα, όταν κάποιος από τους δύο έπαψε να αναπνέει μέσα τους. Η στιγμή του αποχωρισμού απλώς αποκαλύπτει αυτό που είχε ήδη συμβεί.

Κι εδώ βρίσκεται η παράξενη παρηγοριά: τίποτα που τελειώνει δεν τελειώνει αιφνίδια. Απλώς συναντά, επιτέλους, το όριό του.

Η ζωή μάς διδάσκει με τον πιο διακριτικό τρόπο πως υπάρχουν άνθρωποι που φεύγουν για να μην ξαναφτάσουν ποτέ, και άνθρωποι που μένουν χωρίς να χρειαστεί να δεσμευτούν. Ο χρόνος κάνει πάντα την πιο αθόρυβη, αλλά και την πιο ακριβή επιλογή.

Μη φοβάσαι να αφήνεις χώρο.

Η δύναμη δεν βρίσκεται στην κατοχή, αλλά στην αναγνώριση ότι δεν έχουμε κανέναν στα χέρια μας. Η παρουσία είναι τρωτή, εύθραυστη, και ακριβώς επειδή είναι τρωτή μπορεί να γίνει αληθινή.

Όταν κάποιος δεν θέλει να σταθεί δίπλα σου, μη σπαταλάς λέξεις. Ο αναστεναγμός που κρατάς μέσα σου είναι πιο ειλικρινής από χίλιες επιχειρηματολογίες. Και όταν εσύ είσαι αυτός που χρειάζεται να φύγει, να το κάνεις χωρίς να ζητάς άδειες — η ελευθερία δεν εξηγείται. Ασκείται.

Αυτός είναι ο μικρός νόμος της ζωής που όλοι μαθαίνουμε αργά:

ό,τι ήταν να συμβεί, έχει ήδη συμβεί μέσα μας πριν πάρει μορφή έξω μας.

Και όταν το δούμε καθαρά, δεν θυμώνουμε, δεν καταριόμαστε, δεν ζητάμε δικαιοσύνη. Απλώς αφήνουμε το νερό να χαράξει τη δική του κοίτη. Η ωριμότητα κρύβεται σε αυτό: στην ικανότητα να μην παραβιάζεις το ρεύμα.

Κι έτσι η ανοιχτή πόρτα δεν είναι ένδειξη απώλειας. Είναι η απόφαση να μην εγκαταλείψουμε τον σεβασμό απέναντι στον άλλο και στον ίδιο μας τον εαυτό. Αν υπάρχει κάτι που μπορεί να σταθεί, θα σταθεί. Αν όχι, ας αποχωρήσει με την ίδια σιωπή που κάποτε εμφανίστηκε.

Κι εμείς, ας συνεχίσουμε να προχωρούμε, χωρίς ηττοπάθεια, αλλά με εκείνη τη λεπτή, σχεδόν αόρατη αξιοπρέπεια που σπάνια τη βλέπεις στους ανθρώπους αλλά πάντα τη θυμάσαι όταν τη συναντήσεις.

Με την ευχή να μη φοβηθείς ποτέ το άδειο κατώφλι που αφήνεις πίσω σου, και με την πίστη ότι ο κόσμος αλλάζει από τον τρόπο που αποχωρούμε, όχι από τον τρόπο που μένουμε.

*Ο Μάνος Λαμπράκης είναι θεατρικός συγγραφέας, δραματουργός και μεταφραστής