Όταν η γη καίγεται από τη λήθη και την αμέλεια

Λέξεις: Μάνος Λαμπράκης

Η πυρκαγιά στην ελληνική ύπαιθρο δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα εμπρησμών από γκαζάκια ή οργανωμένες πράξεις καταστροφής για εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Είναι, ίσως πρωτίστως, το σύμπτωμα μιας βραδείας, αθόρυβης αποσύνθεσης της σχέσης μας με τον τόπο, μιας εγκατάλειψης που λειτουργεί ως διαρκής προσάναμμα. Τα «καθαρίσματα» των χωραφιών, η φροντίδα των ελαιώνων και των αμπελιών, η εποχική συντήρηση της γης – πράξεις κάποτε αυτονόητες, σχεδόν τελετουργικές – έχουν υποχωρήσει στην αδράνεια, σαν να έχουν καταχωρηθεί σε μια συλλογική λήθη.

Η οκνηρία των ιδιοκτητών δεν είναι μόνο ατομική αμέλεια, είναι σύμπτωμα μιας ευρύτερης κοινωνικής και πολιτισμικής μετατόπισης. Η γη, που για αιώνες αποτελούσε το κέντρο της βιοτικής και πνευματικής μας οργάνωσης, έχει υποβιβαστεί σε ακίνητο περιουσιακό στοιχείο, συχνά «ξεχασμένο» ανάμεσα σε διαθήκες, κληρονομιές και ανοιχτές υποθέσεις στο υποθηκοφυλακείο. Οι γενιές που φεύγουν αφήνουν πίσω τους χωράφια που σιωπούν, οι γενιές που έρχονται δεν εμφανίζονται ποτέ, έγκλειστες στις πόλεις, εγκλωβισμένες σε έναν τρόπο ζωής που βλέπει την ύπαιθρο όχι ως προέκταση του εαυτού, αλλά ως εικόνα σε καρτ-ποστάλ.

Το αποτέλεσμα είναι διπλό: αφενός, η γη γίνεται εύφλεκτη ύλη, αφετέρου, χάνεται το ήθος της φροντίδας, το οποίο ήταν ο αληθινός θεματοφύλακας απέναντι στις φλόγες. Ο αγρός δεν είναι απλώς εργασία. Είναι μια μορφή επιμέλειας, μια πράξη καθημερινής συνάντησης με το παρελθόν και το μέλλον. Η παραμέλησή του σημαίνει παραμέληση του ίδιου του πολιτισμικού μας ιστού.

Η στάχτη, λοιπόν, δεν είναι μόνο υλική. Είναι και μνημονική. Καίγονται δέντρα που φυτεύτηκαν από χέρια που δεν ζουν πια, χάνεται η συνέχεια των χειρονομιών που τα φρόντιζαν. Και μαζί, καίγεται η αίσθηση ότι το έδαφος κάτω από τα πόδια μας είναι κάτι που μας δεσμεύει. Η κοινωνία μας, εγκλωβισμένη σε ένα μοντέλο κατανάλωσης που εκλαμβάνει τα προϊόντα ως ουδέτερες εμπορικές αξίες, έχει ξεχάσει την αργή, κυκλική οικονομία της γης, όπου κάθε στάδιο είναι ευθύνη και όχι μόνο κέρδος.

Η οκνηρία, στο βάθος, δεν είναι απλώς τεμπελιά. Είναι η μεταφυσική της αποσύνδεσης. Είναι το αποτέλεσμα ενός πολιτισμού που βλέπει το τοπίο σαν φόντο, όχι σαν τόπο. Όσο αυτή η αποσύνδεση παραμένει, κάθε καλοκαίρι θα είναι και μια υπόμνηση: οι φωτιές δεν ξεκινούν μόνο από σπίθες. Ξεκινούν από την αμέλεια, από τη λήθη, από την αργή εγκατάλειψη της ίδιας της ζωτικής μας ρίζας. Και τότε, η στάχτη που μένει είναι το μόνο τοπίο που μας αξίζει.

*Ο Μάνος Λαμπράκης είναι θεατρικός συγγραφέας, δραματουργός και μεταφραστής.