Όταν παίρνεις κάτι από το πλαίσιο και το κάνεις θέαμα, τότε θα κριθεί ως θέαμα

Λέξεις: Χάρης Χεϊζάνογλου

Η κουβέντα που γίνεται για τον δείπνο κλπ είναι συνολικά λάθος. Αρχικά το θέμα για εμένα δεν είναι αν έθιξε ή όχι. Δεδομένα θα έθιγε και το ξέρουμε καλά όλοι, ανεξάρτητα από το αν συμφωνούμε ή όχι με τα αντανακλαστικά των κοινωνιών που συνδέονται με τη θρησκεία, ανεξάρτητα από το αν μας άρεσε το ότι έθιξε.

Δεδομένα επίσης ήταν μέσα στις προθέσεις του δημιουργού το να “προκαλέσει” και να “θίξει”, ανεξάρτητα από το τί λέγεται εκ των υστέρων, ανεξάρτητα από το αν μας άρεσε, και ανεξάρτητα από το αν η πραγματική αναφορά του είναι ο Μυστικός Δείπνος ή κάτι άλλο. Όταν είσαι δημιουργός και κάνεις κάτι σημειολογικά φορτισμένο, ξέρεις πολύ καλά πώς θα το δει ο κόσμος, ή τουλάχιστον μπορείς πολύ εύκολα να προβλέψεις ποια θα είναι τα βασικά που θα δει και με τί θα το συνδέσει. Αν δεν το ξέρεις είσαι κακός στη δουλειά σου.

Το ερώτημα λοιπόν είναι, εφόσον είσαι δημιουργός και το ξέρεις, κρίνεις ότι αυτό χρειάζεται; Είναι η στιγμή αυτή μια στιγμή που ανάμεσα στα πολλά άλλα που έχεις να πεις και να κάνεις, είναι αυτό το καλύτερο που μπορείς να σκεφτείς να πεις; Και οκ, αν αυτό θες να πεις και θεωρείς ότι είναι το σημαντικότερο, είναι αυτός ο καλύτερος τρόπος για να το κάνεις;

Πάμε λίγο στα βασικά: Σε κάθε δημιουργική πράξη υπάρχουν τρεις βασικοί πυλώνες που θεμελιώνουν το νόημά της αλλά και τις αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται η όποια κριτική. Αυτοί είναι το ΤΙ κάνεις, το ΓΙΑΤΙ το κάνεις, και το ΠΩΣ το κάνεις, πώς δηλαδή συνδέεις το ΓΙΑΤΙ με το ΤΙ. Για την οικονομία της συζήτησης ας πούμε ότι το ΤΙ κάνεις και το ΓΙΑΤΙ το κάνεις δεν κρίνονται. Ας θεωρήσουμε δηλαδή ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να κρίνουμε ούτε το κίνητρο ούτε την τελική φόρμα, γιατί αυτά είναι απολύτως υποκειμενικά. Τον μηχανισμό όμως που τα παράγει και τα επικοινωνεί αυτά μπορούμε να τον κρίνουμε και μπορούμε να καταλάβουμε, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, αν το ΤΙ, αυτό δηλαδή που κάνεις, υπηρετεί το ΓΙΑΤΙ το κάνεις. Αν αυτό το οποίο θεωρείς ότι πρέπει να μιλάει για συμπερίληψη το κάνει επιτυχώς.

Το κάνει ή τελικά υπερισχύει σε τέτοιο βαθμό το τρολάρισμα και ο χαβαλές που τελικά χάνεται το μήνυμα της συμπερίληψης; Επιπλέον, όταν το κάνεις τόσο bold, αυτό που επικοινωνείς αφήνει τη γεύση ενός μηνύματος συμπερίληψης ή μοιάζει περισσότερο με ένα μήνυμα επικοινωνιακής επικράτησης; Και τελικά, αυτή η επικοινωνιακή επικράτηση είναι και κοινωνική επικράτηση, ή έστω μπορεί να διεκδικήσει κάτι τέτοιο με αυτόν τον τρόπο; Εγώ προσωπικά δεν το πιστεύω.

Για εμένα έχει πολύ μεγάλη σημασία το μέσο, το πλαίσιο, ο χρόνος, ο τρόπος που επιλέγουμε για να πούμε αυτό που θέλουμε να πούμε. Καταλαβαίνω την πρόθεση της τελετής, καταλαβαίνω την ανάγκη, αλλά δεν καταλαβαίνω τον τρόπο και τον θεωρώ λάθος. Και επειδή δυστυχώς πλέον το μέσο είναι το μήνυμα, νομίζω ότι είναι μια καλή αφορμή να το ξανασκεφτούμε όλοι μαζί, όχι για να αλλάξουν οι προθέσεις ή για να αλλάξει ο στόχος, αλλά για να βρεθούν καλύτερα εργαλεία να επικοινωνηθούν καλύτερα και αποτελεσματικότερα όλα αυτά που πρέπει να επικοινωνηθούν και να κερδηθούν.

Αυτό που σκέφτομαι είναι το πώς θα μπορούσε να ειπωθούν τα ίδια πράγματα, να περάσει το ίδιο μήνυμα, αυτό της συμπερίληψης, με μια υλοποίηση-κωδικοποίηση που δεν θα ήταν αυτή, και που θα άφηνε το περιθώριο της ερμηνείας στον θεατή. Το γεγονός ότι αυτό που είδαμε εκεί έμοιαζε χαλβατζίδικο νομίζω ότι όχι μόνο δεν βοήθησε, αλλά ότι έκανε και κακό. Νομίζω επίσης ότι ο τρόπος υπάρχει, και αυτός είναι ο ρεαλισμός

Όταν παίρνεις κάτι από το πλαίσιο μέσα στο οποίο υπάρχει, το αποσπάς από την καταγωγή του, από τη βιωμένη του μορφή και τις πραγματικές του διαστάσεις, και το κάνεις θέαμα και μάλιστα με αυτόν τον τρόπο που είναι καρικατούρα, χωρίς καμία άμεση αναφορά στο πίσω από το θέαμα, τότε ο κόσμος θα το κρίνει ως θέαμα. Αντίθετα, αν το παρουσιάσεις ως πραγματικότητα, γυμνή, καθαρή, συχνά ωμή όπως είναι, τότε θα έχεις δώσει περισσότερες ευκαιρίες στους άλλους να το καταλάβουν.

*Ο Χάρης Χεϊζάνογλου είναι αρχιτέκτονας