Παπαρούνες, μαργαρίτες, μολόχες… και λίγες σκέψεις για έναν αστικό άγριο κήπο

Λέξεις, εικόνες: Στέργιος Μήτας 

Είναι πλέον πολύ δύσκολο να βρω λίγες παπαρούνες ή άλλα άγρια φυτά μέσα στην πόλη.

Οι ακάλυπτοι χώροι είναι ελάχιστοι και περιοχές με χώμα για να φυτρώσουν λίγα λουλούδια δεν υπάρχουν. Ο αστικός ιστός της πόλης μας, άγρια δομημένος και τσιμενταρισμένος, δεν αφήνει περιθώρια για την επιβίωση των αυτόσπορων φυτών. Το αστικό περιβάλλον όμως δεν είναι μόνο κτήρια, δρόμοι, πεζοδρόμια και τσιμέντο. Αυτό είναι ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον. Η φύση θα πρέπει να έχει την δική της παρουσία στο περιβάλλον της πόλης για να έχουμε μια ανθρώπινη και βιώσιμη πόλη. Είναι γνωστό ότι είμαστε μία από τις χειρότερες πόλεις σε πράσινο ανά κάτοικο. Τα λιγοστά δημόσια μικρά πάρκα φυτεύονται με συστοιχίες καλλωπιστικών φυτών για να δείχνουν όμορφα αλλά δεν έχουν ψυχή και μοιάζουν ψεύτικα. Η αισθητική τους για μένα είναι ξεπερασμένη όπως και η επιλογή των φυτών. Κάποια όμως από τα μικρά πάρκα της πόλης θα μπορούσαν να μεταβούν σε μια άλλη μορφή αστικού κήπου που θα μπορεί να υποστηρίξει την αστική άγρια ζωή.

Αστικός άγριος κήπος

Είναι ένας κήπος που υποστηρίζει την τοπική άγρια ζωή. Εκεί όπου τα αυτοφυή φυτά, τα έντομα, τα πουλιά, αλλά και κάποια μικρά ζωάκια μπορούν να ζήσουν ανάμεσα στο τσιμέντο και τα κτίρια της πόλης. Είναι μικρά καταφύγια για την διατήρηση και επιβίωση διαφόρων ειδών άγριας ζωής που δυσκολεύονται να επιβιώσουν στο αστικό περιβάλλον το οποίο γίνεται κάθε χρόνο και πιο δύσκολο. Η κλιματική αλλαγή μας φέρνει υψηλές θερμοκρασίες με λειψυδρία και απότομες διακυμάνσεις που δυσκολεύουν την επιβίωση και την δική μας και των άγριων φυτών. Φυτά όπως οι παπαρούνες, μαργαρίτες, μολόχες, βότανα και διάφορα άλλα είδη, όπως και πολλά έντομα και πουλιά, θα μπορούσαμε να τα αφήσουμε να επιβιώσουν μέσα στους αστικούς άγριους κήπους και να τα εντάξουμε στο αστικό περιβάλλον. Η αισθητική ομορφιά αυτών των κήπων είναι πολύ διαφορετική σε σχέση με τους γνωστούς ψεύτικους κήπους που βλέπουμε. Θα μαθαίνεις να αναγνωρίζεις άγρια είδη ζωής που ζούνε ανάμεσα μας. Αν κάνεις μια βόλτα σε ένα τέτοιο κήπο θα σε βοηθήσει να συνδεθείς με την φύση και θα έχει θετική επίδραση στην πιεσμένη ψυχική και συναισθηματική μας υγεία. Οι δήμοι μπορούν να αλλάξουν την χρήση κάποιων από τους ήδη υπάρχοντες κήπους τους η κάποια πάρκα και να τα κάνουν αστικούς άγριους κήπους. Τέτοιοι κήποι θα μπορούσαν να ενταχθούν μελλοντικά στον πολεοδομικό σχεδιασμό των πόλεων. Αλλά και οι κάτοικοι, όσοι διαθέτουν κάποιο κήπο, μπορούν να αλλάξουν την χρήση του περνώντας σε μια μορφή πιο άγριου κήπου.

Επειδή όμως ίσως αργήσει ο δήμος σου να κάνει μια τέτοια αλλαγή μέχρι τότε όπου συναντάς άγρια ζωή στην πόλη προστάτεψε την. Πολλά αδόμητα σημεία της πόλης όπως άχτιστα οικόπεδα, λίγο χώμα που έχει απομείνει κάπου, μπορούν να εξελιχθούν σε μικρούς βιότοπους . Σε τέτοιους χώρους αρκετά φυτά αν τα αφήσουμε ήσυχα θα καταφέρουν να προσαρμοστούν και να επιβιώσουν. Μην τα κόβεις και μην φωνάζεις τον δήμο να τα εξαφανίσει γιατί τα θεωρείς αγριόχορτα. Σε ένα τέτοιο ακάλυπτο χωράφι που το ξέρω χρόνια, σε μεγάλο δήμο της ανατολικής Θεσσαλονίκης, συνάντησα αυτά τα φυτά που βλέπεις στις φωτογραφίες. Στο τέλος του μήνα ο χώρος θα έχει γίνει άγονη γη. Ο δήμος θα στείλει όπως κάθε χρόνο μία μπουλντόζα που θα ξυρίσει όλο το έδαφος και δεν θα μείνει τίποτα από τα φυτά , ίσως ούτε οι σπόροι τους για την άλλη χρονιά.

Να σου γνωρίσω μερικά από τα άγρια φυτά που συνάντησα σε αυτό το ακάλυπτο αστικό χωράφι και να σου πω λίγα λόγια για το καθένα.

Παπαρούνα η κοινή

Ίσως το πιο αγαπημένο άγριο αστικό λουλούδι. Είναι αυτοφυές, μονοετές, με πολύ λίγες απαιτήσεις συντήρησης. Τα άνθη της παπαρούνας με το υπέροχο κόκκινο χρώμα είναι πολύ ευαίσθητα και συνήθως διαρκούν για μία μέρα. Μέσα είναι ευτυχώς γεμάτα από πάρα πολλούς μικρούς σπόρους για την αναπαραγωγή του φυτού. Είναι και φαρμακευτικό φυτό με ηρεμιστικές ιδιότητες. Το άνθος της παπαρούνας έχει επίσης πολιτιστική σημασία και παραμένει σύμβολο ιδεών από την αρχαιότητα. Την παπαρούνα την αγάπησαν και την ζωγράφισαν καλλιτέχνες όπως ο Vincent Van Gogh, που τις αγαπούσε πάρα πολύ, ο Claude Monet, η Georgia O’Keeffe, ο Suzuki Kiitsu και άλλοι. Έχει πλέον προβλήματα επιβίωσης και σπανίζει στο αστικό περιβάλλον. Για αυτό την άλλη φορά που ίσως συναντήσεις παπαρούνα στην πόλη μην την κόψεις, δεν αντέχει στο βάζο ούτε μισή μέρα, απλά προστάτεψε την όπως μπορείς.

Μαργαρίτες

Η κομψή μαργαρίτα με τα λευκά πέταλα και το χρυσοκίτρινο κέντρο μας εντυπωσιάζει με την ομορφιά της. Ανθεκτική όπως είναι, μπορεί να επιβιώσει εύκολα στους αστικούς άγριους κήπους. Οι μαργαρίτες είναι και μελισσοκομικό φυτό δίνουν τροφή στις μέλισσες που δυσκολεύονται να βρουν λουλούδια μέσα στην πόλη. Να το ξαναπώ και εδώ, μην τις κόβεις, άφησε τες ήσυχες να μεγαλώσουν και να αναπαραχθούν.

Μολόχα

Η άγρια μολόχα είναι ένα πανέμορφο φυτό που βγάζει τα δικά της αρώματα τα καλοκαιρινά βράδια. Είναι πολυετές ανθεκτικό φυτό και εμφανίζεται και μέσα στην πόλη. Έχει φαρμακευτικές ιδιότητες και χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα. Τα πέταλα των λουλουδιών είναι βρώσιμα άνθη που μπαίνουν σε σαλάτες. Αυτές που θα βρεις μέσα στην πόλη όμως δεν θα τις πειράξεις ούτε θα τις κόψεις.

Vicia

Ο Βίκος είναι ανθεκτικό φυτό που προτιμάει άγονες και βραχώδης περιοχές. Κάνει διακλαδώσεις με τις ευέλικτες έλικες που έχει και αναπτύσσεται μαζί με άλλα άγρια φυτά. Από την μασχάλη της διακλάδωσης βγάζει σαν μικρό τσαμπί, όμορφα μοβ άνθη. Πεταλούδες και άλλα έντομα την επισκέπτονται για την γύρη της. Οι βιολογικοί καλλιεργητές την χρησιμοποιούν σαν προστασία για τις ντομάτες.

Σφονδύλι

Πολυετές φυτό με ύψος έως και δύο μέτρα. Είναι εύκολο στην επιβίωση και χρησιμοποιείται στην ομοιοπαθητική. Μην το πιάνεις μπορεί να σου κάνει μερικές φουσκάλες στο δέρμα αν είσαι στον δυνατό ήλιο. Είναι πολύ εντυπωσιακό αν το ζωγραφίσεις.

Περιπλοκάδα

Αυτήν την καημένη την λέμε ζιζάνιο αλλά στην φύση όλα τα φυτά είναι χρήσιμα και το ένα χρειάζεται το άλλο για την επιβίωση τους. Σε έναν άγριο αστικό κήπο η περιπλοκάδα απλώνεται στο έδαφος και κάνει την δική της προστασία. Εμφανίζεται σε διάφορα υπέροχα χρώματα, εδώ σε ένα εντυπωσιακό λευκό.

Όλα αυτά τα φυτά μαζί και κάποια ακόμη, που συνάντησα σε ένα αστικό χωράφι, είναι μια καλή παρέα μεταξύ τους και συμβιώνουν αρμονικά. Εσύ αν τα συναντήσεις μην κάνεις τίποτα που θα τα ενοχλήσει γιατί κινδυνεύουν. Μπορείς να κάνεις δύο πράγματα όμως, να τα φωτογραφίσεις η να τα ζωγραφίσεις με ότι είδος τεχνικής σου αρέσει. Έτσι θα τα γνωρίσεις καλύτερα και θα μάθεις να τα προστατεύεις.

*Ο Στέργιος Μήτας είναι σκηνοθέτης