Περί ελεφάντων (και ανθρώπων)

Σύνθετον εγκυκλοπαδικόν λήμμα:

Ο Ελέφαντας είναι ο μεγαλύτερος και ο πιο ιδιόρρυθμος τύπος θηλαστικού που ζει στην ξηρά του πλανήτη Γη. Είναι, επίσης, το μεγαλύτερο χορτοφάγο θηλαστικό. Αλλά καθότι χορτοφάγος, είναι ακίνδυνος για τον άνθρωπο, εκτός κι αν κατά τύχει τον πατήσει. Τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος μπορεί να μην είναι και πολύ μεγάλος, είναι όμως και αυτός πολύ ιδιόρρυθμος τύπος θηλαστικού. Ο ελέφαντας είναι ο άρχοντας της ζούγκλας, εκτός και αν ζει αναγκαστικά σε κλουβί, ζωολογικό κήπο ή τσίρκο, όπου και αναπτύσσει την ικανότητα να εκτελεί δύσκολα και διασκεδαστικά παιχνίδια για χάρη του συνηθέστατα σαρκοφάγου ανθρώπου. Μπράβο στον ελέφαντα. Ο άνθρωπος ζει και εκείνος συχνά σε κλουβί, ακόμη και αν αυτό συνήθως δεν βρίσκεται μέσα σε τσίρκο ή ζωολογικό κήπο.

Πρόγονοι του σημερινού ελέφαντα είναι πολλά είδη παχύδερμων, που εξαφανίστηκαν κατά την τελευταία εποχή των παγετώνων. Γνωστότερο από όλα, το μαμούθ, το οποίο έζησε κατά την τεταρτογενή περίοδο. Από τους ανθρώπους, μόνο ο παλαιολιθικός αντίκρισε μπροστά του μαμούθ, ενώ οι κατοπινοί μόνο τους σκελετούς τους. Μπορεί τα μαμούθ να έχουν εξαφανιστεί, όμως οι ελέφαντες είναι άξιοι απόγονοί τους. Ανοίγουν δρόμους σε μέρη αδιάβατα και –χρησιμοποιώντας τα βαριά τους πέλματα για οδοστρωτήρες– ισοπεδώνουν το χώμα και τα πάντα γύρω.

Η προβοσκίδα του ελέφαντα είναι πιο ευέλικτη ακόμα και από τα ανθρώπινα χέρια. Αποτελεί όπλο, πανίσχυρο ρόπαλο εναντίον των εχθρών του. Το δεύτερο χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι οι χαυλιόδοντές του: Μεγάλοι και μυτεροί κοπτήρες, που φυτρώνουν στην άνω γνάθο και προβάλλουν από το άνοιγμα του στόματος δεξιά και αριστερά, αποτελώντας έτσι ένα σπουδαίο αμυντικό και επιθετικό όπλο, από το οποίο ο άνθρωπος φτιάχνει διακοσμητικά αντικείμενα, κουμπιά, ταμπακέρες, αλλά και άλλα. Στο παρελθόν, το κυνήγι του ελέφαντα για τους πολύτιμους χαυλιόδοντές του γινόταν σε τέτοιο βαθμό, ώστε το είδος «ελέφας» κινδύνευσε να απειληθεί με εξαφάνιση. Χρειάστηκε η επέμβαση των αρχών για την προστασία του με τη δημιουργία μεγάλων πάρκων. Σήμερα, με την παρέμβαση οικολογικών οργανώσεων, το κυνήγι του ελέφαντα έχει σχεδόν σταματήσει. Σε μερικούς ελέφαντες στις περιοχές της Ζάμπια και της Μοζαμβίκης οι χαυλιόδοντες απουσιάζουν. Κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτό προκλήθηκε από τη φύση, ώστε να προστατευτεί το είδος του ελέφαντα από τους κυνηγούς.

Ο ελέφαντας δεν αναπαράγεται πριν από την συμπλήρωση των 15 χρόνων του βίου του. Έως τότε, είναι πολύ απασχολημένος με τη διάνυση της εφηβείας του. Εάν οι ελέφαντες συλληφθούν και εξημερωθούν, μετατρέπονται σε άριστους πολεμιστές, αλλά και σε βοηθούς του ανθρώπου, ανάλογα με τη διαπαιδαγώγηση που θα λάβουν. Ούτε στην ελεύθερή τους κατάσταση οι ελέφαντες είναι επιθετικοί. Εάν ωστόσο βρεθούν σε κατάσταση πανικού, διανύουν έως και 40 χιλιόμετρα την ώρα. Το σπάσιμο των κλαδιών, το τρίξιμο των θάμνων που καταπατούν, το ομαδικό μάσημα και η αναπνοή τους την ώρα που επιδίδονται στο γεύμα τους δημιουργούν σωστό πανδαιμόνιο. Η απογύμνωση της περιοχής από τη βλάστηση είναι μία αδιάψευστη μαρτυρία για το πέρασμά τους. Μπράβο, και ξανά μπράβο στους ελέφαντες.

Ο ελέφαντας είναι πανέξυπνο και συναισθηματικό ζώο, και διαθέτει μία πολύ καλή μνήμη, που την χρησιμοποιεί κυρίως για τον προσανατολισμό του, εξ ου και στην κοινωνία των ανθρώπων επικρατεί η ρήση «ετούτος/η έχει μνήμη ελέφαντα». Στην ασιατική κουλτούρα, αποτελεί σύμβολο σοφίας. Ο πάρα πολύ αρχαίος φιλόσοφος Αριστοτέλης είπε κάποτε πως ο ελέφας είναι το κτήνος εκείνο που ξεπερνά όλα τα υπόλοιπα ως προς αντίληψη και νου. Μπράβο και πάλι στον ελέφαντα, αλλά και τέλος του λήμματός μας.

Το οποίο θα ήταν κατά τι πληρέστερο εάν προσετίθετο και η κάτωθι –εν πολλοίς αυθαίρετη, ίσως και υποθετική– κατακλείδα:

Τους ελέφαντες συνήθως ακολουθούν πουλιά, οι λεγόμενοι βουφάγοι. Οι βουφάγοι αυτοί απαλλάσσουν το ζώο ελέφαντα από τα σμήνη των εντόμων που το πολιορκούν. Πάντως, το μόνο ον που με αγαλλίαση επιτρέπουν γύρω τους οι ελέφαντες είναι οι πεταλούδες. Πέριξ της κεφαλής ενός εκάστου ελέφαντα συχνάζει σταθερά μία και μόνο πεταλούδα. Ένας βουφάγος ουδέποτε επιτίθεται στην πεταλούδα ενός ελέφαντα, αλλά και η πεταλούδα ενός ελέφαντα ουδέποτε συχνάζει γύρω από ελέφαντα άλλον. Είναι η προσωπική του πεταλούδα και τον ακολουθεί ες αεί. Τη μέρα πετάει γύρω του, το βράδυ γέρνει πάνω του και κοιμάται. Καθώς όμως οι πεταλούδες έχουν έναν μέσο όρο ζωής δραματικό μικρότερο από εκείνον των ελεφάντων –που ζουν εβδομήντα χρόνια, τουτέστιν λίγο πολύ όσο κι ο άνθρωπος–, συνηθέστατα πεθαίνουν πάρα πολύ πρώτες, ήτοι μετά από λίγες μόνο ημέρες. Αυτός ίσως να είναι και ο λόγος που ο ελέφαντας, κατά την υπόλοιπη ζωή του, δεν παύει να επαναφέρει γύρω του –με την πανίσχυρή του μνήμη– αυτήν την πεταλούδα, θεωρώντας μάλιστα πως τον συνοδεύει εις τον αιώνα των αιώνων, αμήν. Στη ζωή του κάθε ελέφαντα αντιστοιχεί μία και μόνο πεταλούδα, αλλά στη ζωή του κάθε ανθρώπου μπορεί να μην αντιστοιχήσει και καμιά.

[Το υλικό του λήμματος έχει κατά μεγάλο μέρος αντληθεί από την ελληνική «Βικιπαιδεία» – διεκδικεί ως εκ τούτου υψηλό ποσοστό ακριβείας, ακόμη και αληθείας.]