Ποιος θυμάται σήμερα την Ευρωπαϊκή Σύνοδο κορυφής των Βερσαλλιών;

Λέξεις: Μυρσίνη Ζορμπά

Κι όμως δεν έχουν περάσει ούτε πέντε μήνες από την ημέρα που ο Εμανουέλ Μακρόν υποδεχόταν στο μεγαλοπρεπές κόκκινο χαλί με φόντο τις Βερσαλλίες τους ευρωπαίους ηγέτες τον περασμένο Μάρτιο. 

Η Διακήρυξη των Βερσαλλιών που υπέγραψαν γεμάτοι ενθουσιασμό, αναβάλλοντας όμως τις δύσκολες αποφάσεις, καταδικάζει την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και περιγράφει γενικόλογα πώς η ΕΕ μπορεί να ενισχύσει τις αμυντικές της δυνατότητες, να περιορίσει τις ενεργειακές εξαρτήσεις και να οικοδομήσει μια πιο ισχυρή οικονομική βάση.

 Πώς μπορεί επίσης να αρθεί στο ύψος των ευθυνών της και να προστατεύσει τους πολίτες, τις αξίες και τις ευρωπαϊκές δημοκρατικές κοινωνίες, να διατηρήσει το ευρωπαϊκό μοντέλο. Ωραία λόγια αλλά χωρίς κανένα αντίκρισμα.

Λίγες ημέρες αργότερα επισκεπτόταν τις Βρυξέλλες ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, για να συμμετάσχει σε τρεις συνόδους κορυφής: ΝΑΤΟ, G7 και ΕΕ, που έδιναν την εντύπωση ενός ισχυρού τρίδυμου και έστελναν στους ευρωπαίους πολίτες το μήνυμα μιας ισχυρής συμμαχίας απέναντι στη Ρωσία του Πούτιν. 

Τον είδαμε να επισκέπτεται την Πολωνία και να κηρύσσει την εκστρατεία του πολέμου της δημοκρατίας εναντίον της απολυταρχίας. Αυτά, έχοντας παραδώσει στους Ταλιμπάν το Αφγανιστάν και έχοντας συστήσει μαζί με την Αυστραλία και τη Μ. Βρετανία τη νέα συμμαχία AUKUS εναντίον της Κίνας. Φαινόταν να έχει πρόγραμμα που αφορούσε αποκλειστικά τις ΗΠΑ, αποσπώντας τη συναίνεση μιας Ευρώπης φοβισμένης και αμήχανης.

Τέλος, τον Ιούνιο που μας πέρασε είδαμε ξανά τον Μπάιντεν στο Βερολίνο και στο Σλος Ελμάου της Βαυαρίας, με τη γύρω περιοχή να έχει μετατραπεί σε φρούριο: Φράχτης μήκους 16 χιλιομέτρων, 18.000 αστυνομικοί, συνοριακοί έλεγχοι για να αποτραπεί η είσοδος διαδηλωτών και παρακολούθηση του εναέριου χώρου: κόστος πάνω από 180 εκατομμύρια ευρώ(!).

Ρίχνοντας μια ματιά στις αναμνηστικές φωτογραφίες των ηγετών αυτών των επίσημων συναντήσεων, διαπιστώνουμε τα κενά της μνήμης μας, αφού ως πολίτες δεν ακούσαμε τίποτε καλό που να μας αφορά για να το θυμόμαστε και, ως γνωστόν, η μνήμη απωθεί τα δυσάρεστα Αλλά διαπιστώνουμε και τα κενά στα πρόσωπα, όπως ο Μπόρις Τζόνσον και πρόσφατα ο Μάριο Ντράγκι που απομακρύνονται από τη διακυβέρνηση της χώρας τους στο επίκεντρο πολιτικών κρίσεων. Ενώ, όπως μαθαίνουμε, κάποιοι άλλοι κλονίζονται και θα δυσκολευτούν στο άμεσο μέλλον να παραμείνουν στις θέσεις τους, όπως ο καγκελάριος Σολτς. Ζούμε μια «πολυκρίση», όπως την χαρακτήρισε ο Άνταμ Τουζ;

Μια κρίση στην οποία δεν αθροίζονται απλώς οι επιμέρους αλλά η καθεμιά πολλαπλασιάζει την ένταση της άλλης; Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία συνεχίζεται χωρίς τελειωμό, η αναβίωση του Ψυχρού Πολέμου κινδυνεύει να μετατραπεί σε Γ΄ Παγκόσμιο ενώ η πυρινή καταστροφή έχει ξαναμπεί στη συζήτηση, ο πληθωρισμός οδηγεί στη μεγαλύτερη αναδιανομή εισοδήματος, το ενεργειακό ζήτημα μετατρέπεται σε ωρολογιακή βόμβα, η πτώση της ισοτιμίας του ευρώ απέναντι στο δολάριο προκαλεί την ευρωπαϊκή οικονομία, η αύξηση των εξοπλισμών καταρρακώνει τους κρατικούς προϋπολογισμούς, η επισιτιστική κρίση κινδυνεύει να καταδικάσει στην πείνα εκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη με αποτέλεσμα επίσης νέα προσφυγικά κύματα, η κλιματική κρίση έφτασε στα δάση, τις θάλασσες και τις πόλεις μας, η επιδημία κόβιντ δεν εννοεί να αναχαιτιστεί. Τρομακτικά όλα αυτά, ακόμη και για όσους έχουν μικρή πληροφόρηση ή ενδιαφέρονται μόνο για τα του οίκου τους.

Ίσως πολυκρίση είναι ένας χαρακτηρισμός από το παρελθόν, από την ως τώρα εμπειρία μας, που όμως δεν αρκεί προκειμένου να περιγράψει τα όσα συμβαίνουν στο ανεμοστρόβιλο και την γεωπολιτική και οικονομική θύελλα που συγκλονίζει σήμερα τον κόσμο. Υπάρχει ελπίδα; Ίσως η γενικευμένοι καταστροφή μπορεί να αποφευχθεί μόνο με νέες λέξεις, νέες πολιτικές, νέους ανθρώπους, νέες πρωτοβουλίες;

Ωστόσο, η Ευρώπη μοιάζει να ακολουθεί μοιραία πλέον την Αμερικάνικη ηγεμονία. Οι πολιτικοί επικεφαλής στις Βρυξέλλες μοιάζουν άγευστοι και άοσμοι, υπηρεσιακοί διαχειριστές που διεκπεραιώνουν χωρίς πολιτική ευθύνη κρίσιμα για την τύχη μας ζητήματα και αποφάσεις υπαγορευμένες από εξω-ευρωπαϊκά συμφέροντα και κέντρα. Η αναβολή αποφάσεων έχει γίνει ο συνήθης πια τρόπος αντιμετώπισης των διαφωνιών των κρατών-μελών στα φλέγοντα διλήμματα. Οι ευρωπαίοι πολίτες δεν συμπάθησαν και δεν εμπιστεύθηκαν ποτέ τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών αλλά τώρα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος για την Ευρώπη να επιβιώσει κι αυτό δεν γίνεται χωρίς να αντιλαμβάνονται οι πολιτικοί της την ευθύνη τους για το κέντρο βάρους που πρέπει να έχουν οι αποφάσεις τους. Χωρίς να παίρνουν την ευθύνη των λαών τους, της ευρωπαϊκής ιστορίας, των δημοκρατικών θεσμών όλα είναι χαμένα.

Γι’ αυτό παραίτηση Ντράγκι και οι λεπτομέρειές της δεν είναι αποκλειστικά ιταλική υπόθεση, είναι η αρχή της ευρωπαϊκής κρίσης σε πολιτικό επίπεδο κι αυτό πρέπει να μας ανησυχεί πολύ. Μια ιταλική κυβερνητική κρίση που, αν εξελιχθεί, θα επηρεάσει υπαρξιακά ολόκληρη την Ευρώπη στην κρίσιμη συγκυρία που ζούμε. Η Ιταλία είναι όχι μόνο η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης αλλά κινδυνεύει, αν η χώρα πέσει σε ακυβερνησία, να προκαλέσει αλυσιδωτές και ανεξέλεγκτες εξελίξεις, αποσταθεροποιώντας την Ευρώπη.

Μια Ευρώπη που περιμένει μοιραία και άβουλη ως τώρα τη Σύνοδο Κορυφής στις αρχές Οκτωβρίου για να υιοθετήσει τη νέα ενεργειακή στρατηγική της, με χειρότερο αλλά πολύ πιθανό σενάριο την πλήρη διακοπή της ροής του Ρωσικού φυσικού αερίου. Ενώ η αγωνία για το πώς θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση ο Γερμανικός τρικομματικός κυβερνητικός συνασπισμός Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και Φιλελευθέρων θα έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της.

Σήμερα απαιτούνται επειγόντως τα βήματα που δεν έγιναν μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 αλλά και μετά την κρίση του 2010, που εμείς ξέρουμε πόσο σκληρά πληρώσαμε ως χώρα και πολίτες. Η ενεργειακή κρίση είναι «το πιο πικρό σοκ σε εξέλιξη» για την Ευρώπη, προειδοποιεί ο Economist, και οι κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων η δική μας, μετρούν με δεκαήμερα την επάρκεια ενέργεια πρόλο που το κρατούν μυστικό και καλλιεργούν εφησυχασμό και πλαστή αισιοδοξία. Η πρόταση απελπισίας της τελευταίας συνόδου των G7 δεν ήταν παρά ένα μεγάλο βήμα πίσω από τη διακηρυγμένη πολιτική μετάβασης στην καθαρή ενέργεια και τη διάσωση του περιβάλλοντος, ενώ η Γερμανία φαίνεται να βρίσκεται τα πρόθυρα της επιβολής δελτίου.

Στο μεταξύ την ερχόμενη Τετάρτη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρουσιάζει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για να μας πει, ούτε λίγο ούτε πολύ, όπως προέκυψε από διαρροές, να μειώσουμε την κατανάλωσή μας το χειμώνα που έρχεται. Δηλαδή να ετοιμαστούμε να φοράμε τα παλτά μας στη δουλειά και στο σπίτι. Επιμηθείς και ανεύθυνοι, που ρίχνουν πάνω μας την απερισκεψία τους όταν μόλις πριν λίγους μήνες έκαναν λάθος προβλέψεις και επιλογές.

Φαίνεται, πως καλώς ή όχι «διασκεδάσαμε» με τους κλόουν τύπου Ντόναλντ Τραμπ και Μπόρις Τζόνσον, αλλά τι έρχεται άραγε μετά; Ας το σκεφτούμε καλύτερα όσο ακόμη ζούμε σε καθεστώς δημοκρατίας και ψηφίζουμε.

* H Μυρσίνη Ζορμπά διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού