Πώς επηρεάζει η ένταση Ισραήλ – Ιράν την οικονομία της Ελλάδας

Λέξεις: Ιρένε Βήττα-Βαβούσκου

Η κλιμακούμενη ένταση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν δεν αποτελεί μόνο μια απομακρυσμένη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή· έχει ευρύτερες επιπτώσεις που επηρεάζουν άμεσα και έμμεσα την παγκόσμια οικονομία, τις αγορές ενέργειας, τις γεωστρατηγικές ισορροπίες, και φυσικά, την Ελλάδα.

Η ελληνική οικονομία είναι εξωστρεφής, με έντονη εξάρτηση από το διεθνές εμπόριο, την ενέργεια και τον τουρισμό.

Σε αυτό το πλαίσιο, κάθε γεωπολιτική αποσταθεροποίηση στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή έχει συνέπειες που δεν μπορούν να αγνοηθούν.

Ενέργεια· Η βασικότερη πηγή αβεβαιότητας

Ο τομέας της ενέργειας είναι ο πρώτος που επηρεάζεται από τη ρευστή κατάσταση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Η Ελλάδα εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εισαγόμενα καύσιμα· το 2023, το 74% της ενέργειας που καταναλώθηκε στην Ελλάδα προήλθε από εισαγόμενες πηγές, κυρίως πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Οποιαδήποτε απειλή διακοπής ροής ή περιορισμού της διακίνησης πετρελαίου από τον Περσικό Κόλπο, λόγω στρατιωτικής σύρραξης ή αποκλεισμού θαλάσσιων διαύλων, οδηγεί σε εκτίναξη των τιμών.

Ήδη, σε προηγούμενα επεισόδια έντασης στην περιοχή, οι διεθνείς τιμές πετρελαίου αυξήθηκαν κατά 5% έως 10% εντός λίγων ημερών, μεταφέροντας το κόστος στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση των μεταφορικών εξόδων, της θέρμανσης, της βιομηχανικής παραγωγής και, κατ’ επέκταση, των τιμών στα βασικά αγαθά.

Πληθωριστικές πιέσεις και οικονομική αβεβαιότητα

Η αστάθεια στις τιμές ενέργειας οδηγεί σε πληθωριστικές πιέσεις, ιδιαίτερα σε χώρες με χαμηλό βαθμό ενεργειακής αυτονομίας όπως η Ελλάδα. Το 2022 και το 2023, η χώρα γνώρισε πληθωρισμό άνω του 9% σε ορισμένες περιόδους, με τις αυξήσεις στις τιμές ενέργειας να αποτελούν έναν από τους βασικότερους παράγοντες. Το 2024, ο πληθωρισμός σταθεροποιήθηκε γύρω στο 3,1%, αλλά νέα γεωπολιτική ένταση μπορεί να πυροδοτήσει νέα κύματα ακρίβειας.

Αυτή η οικονομική αβεβαιότητα περιορίζει την καταναλωτική εμπιστοσύνη και μειώνει τις επενδύσεις, τόσο σε επίπεδο επιχειρήσεων όσο και σε επίπεδο νοικοκυριών. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, αντιμετωπίζουν αυξημένα κόστη και μειωμένη ζήτηση, γεγονός που απειλεί με περιορισμό δραστηριοτήτων και θέσεων εργασίας.

Εμπόριο και ναυτιλία

Η ελληνική ναυτιλία, που αντιπροσωπεύει περίπου το 7% του ΑΕΠ της χώρας, επηρεάζεται σημαντικά από τις συνθήκες ασφαλείας στις θαλάσσιες οδούς. Οποιαδήποτε στρατιωτική εμπλοκή στον Περσικό Κόλπο ή στο Στενό του Ορμούζ ενδέχεται να προκαλέσει επιβραδύνσεις στις εμπορικές ροές και αυξημένα ασφάλιστρα για τα πλοία. Το λιμάνι του Πειραιά, το οποίο διαχειρίστηκε πάνω από 5,1 εκατομμύρια εμπορευματοκιβώτια το 2023, εξυπηρετεί μεγάλο μέρος της διεθνούς εμπορικής κίνησης από την Ασία προς την Ευρώπη μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Οποιαδήποτε απειλή σε αυτή τη θαλάσσια αρτηρία μπορεί να προκαλέσει καθυστερήσεις και αναστάτωση στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Ο Τουρισμός ως βασικός δείκτης ευαισθησίας

Ο ελληνικός τουρισμός είναι εξαιρετικά ευαίσθητος στις διεθνείς κρίσεις και αποτελεί έναν από τους κλάδους που πρώτοι επηρεάζονται από την αβεβαιότητα. Το 2023, η Ελλάδα υποδέχθηκε περίπου 32 εκατομμύρια επισκέπτες, φέρνοντας έσοδα άνω των 20,5 δισεκατομμυρίων ευρώ· ο τουριστικός τομέας αντιστοιχεί περίπου στο 25% του ΑΕΠ όταν συνυπολογιστούν άμεσα και έμμεσα έσοδα.

Η ασφάλεια είναι κρίσιμος παράγοντας επιλογής προορισμού για τον σύγχρονο ταξιδιώτη. Η κλιμάκωση έντασης στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ακόμα και αν η Ελλάδα δεν εμπλέκεται άμεσα, δημιουργεί ανησυχία σε δυνητικούς τουρίστες από ΗΠΑ, Ευρώπη και Ασία. Τυχόν αρνητική προβολή στα διεθνή μέσα ή συμβάντα που επηρεάζουν αεροπορικές συνδέσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ακυρώσεις κρατήσεων ή αλλαγή σχεδίων.

Επιπλέον, οι τουρίστες από το Ισραήλ αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της τουριστικής πίτας στην Ελλάδα. Το 2023, περισσότεροι από 900.000 Ισραηλινοί επισκέφθηκαν τη χώρα, κυρίως κατά τη θερινή περίοδο, ενώ η τουριστική τους δαπάνη κατά κεφαλή είναι ιδιαίτερα υψηλή. Σε περίπτωση σύρραξης ή επιστράτευσης, αυτή η ροή θα μειωθεί αισθητά, με άμεσο αντίκτυπο για ξενοδοχεία, καταστήματα και τουριστικές υπηρεσίες σε περιοχές όπως η Αθήνα, η Ρόδος, η Κρήτη και η Χαλκιδική.

Επίσης, η αστάθεια και οι αυξημένες τιμές ενέργειας μεταφράζονται σε αυξημένα κόστη για τουριστικές επιχειρήσεις (ξενοδοχεία, εστίαση, μεταφορές), περιορίζοντας τα περιθώρια κέρδους και ενδεχομένως αναγκάζοντας τους επαγγελματίες να μετακυλίσουν μέρος του κόστους στους πελάτες. Αυτό μπορεί να καταστήσει την Ελλάδα λιγότερο ανταγωνιστική σε σχέση με άλλους μεσογειακούς προορισμούς.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σημαντικές διεθνείς αεροπορικές εταιρείες επανεξετάζουν τις πτήσεις τους σε περιοχές που θεωρούνται ευμετάβλητες. Αν η Ανατολική Μεσόγειος θεωρηθεί γενικότερα ασταθής, η μείωση αεροπορικής συνδεσιμότητας μπορεί να επηρεάσει και τον ελληνικό τουρισμό, ειδικά αν μειωθούν πτήσεις από ή μέσω Ισραήλ, Τουρκίας ή Κύπρου.

Διπλωματικές και γεωστρατηγικές ευκαιρίες

Παρά τις πιέσεις, η Ελλάδα μπορεί να επωφεληθεί διπλωματικά και γεωστρατηγικά. Η σταθερότητα της χώρας σε μια αποσταθεροποιημένη περιοχή ενισχύει τη θέση της ως πυλώνας ασφάλειας. Οι ισχυρές σχέσεις με το Ισραήλ και οι συμφωνίες στον τομέα της άμυνας, της τεχνολογίας και της ενέργειας μπορούν να δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες για επενδύσεις και συνεργασίες.

Ο ρόλος της Αλεξανδρούπολης ως εναλλακτική ενεργειακή πύλη προς την Ευρώπη αναβαθμίζεται, ιδιαίτερα εφόσον οι μεταφορές φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ και τη Μέση Ανατολή επιδιώκουν νέες διαδρομές ασφαλείας. Αυτό μπορεί να ενισχύσει την οικονομία της Βόρειας Ελλάδας και να προσελκύσει σημαντικά έργα υποδομής.

Η Ελλάδα μπορεί επίσης να αξιοποιήσει τη διεθνή της εικόνα ως προορισμός ασφαλής, φιλικός και σταθερός· ιδιαίτερα εάν κινηθεί στοχευμένα σε αγορές που αναζητούν εναλλακτικούς, ευρωπαϊκούς τουριστικούς προορισμούς με ήπιο κλίμα και καλή πρόσβαση.

Η κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή παραμένει δυναμική. Αν και η Ελλάδα δεν αποτελεί άμεσο μέρος της σύγκρουσης Ισραήλ – Ιράν, η γεωγραφική εγγύτητα και η πολιτικοοικονομική διασύνδεση την καθιστούν ευάλωτη σε δευτερογενείς επιπτώσεις. Παράλληλα, όμως, δημιουργούνται και ευκαιρίες στρατηγικής σημασίας, τις οποίες η χώρα μπορεί να αξιοποιήσει με σωστό σχεδιασμό και προσαρμοστικότητα.

*Η Ιρένε Βήττα-Βαβούσκου είναι επιχειρηματίας