Πώς μπορώ να υποστηρίξω όσους βρίσκονται σε θεραπεία Ιατρικώς Υποβοηθούμενης αναπαραγωγής;

Λέξεις: Μαντώ Λιώνη

Όταν κάποιος-α αγαπημένος-η μας, μας εκμυστηρεύεται πως αντιμετωπίζει προβλήματα γονιμότητας, είναι πολύ πιθανό να βρίσκεται ήδη σε συναισθηματική ένταση ή/και να είναι ευαίσθητος-η στα σχόλια που προέρχονται από τρίτους. Κάποιες φορές, ακόμη και τοποθετήσεις με καλές προθέσεις, μπορεί να παρερμηνευτούν ή να βιωθούν ως επώδυνες/πληγωτικές. 

Σαν εξωτερικοί παρατηρητές, ίσως αισθανθούμε άβολα, ίσως νιώσουμε πως δεν ξέρουμε τι είναι πιο κατάλληλο να πούμε, ή ίσως ανησυχούμε μήπως με τα λόγια μας τον/την κάνουμε να αισθανθεί χερότερα. Ποια είναι, άραγε, μια χρήσιμη στάση από πλευράς μας; 

ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ:

Είναι σημαντικό που σας εμπιστεύτηκαν μια τέτοια πληροφορία. Τα άτομα αυτά θεωρούν ότι μπορείτε να τους υποστηρίξετε με φροντίδα και διακριτικότητα στη δύσκολη αυτή περίοδο. Είναι χρήσιμο, λοιπόν, να φροντίσετε να μην επικοινωνηθεί η πληροφορία σε άλλους , όταν το άτομο/ζευγάρι δεν το έχει επιλέξει. Συχνά, η υπογονιμότητα βιώνεται ως αποτυχία από όσους/ες τη βιώνουν, και μπορεί να επηρεάσει την αυτο-πεποίθησή τους με αρνητικό τρόπο. Συνεπώς, μπορεί να μη θέλουν να κοινοποιήσουν το πρόβλημά τους ή να θέλουν μόνο συγκερκιμένοι φίλοι και συγγενείς να γνωρίζουν. Κάποια άλλα άτομα/ζευγάρια προτιμούν να το γνωρίζουν όλοι. Σε κάθε περίπτωση, κρίνεται σημαντικό να σεβαστούμε τις επιθυμίες τους, καθώς πρόκειται για ένα ζήτημα πολύ προσωπικό. 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

Σημαντικό και εδώ είναι να κρατάμε μια ισορροπία: να μην αγνοήσουμε την πληροφορία, αλλά ούτε και να «βομβαρδίσουμε» με ερωτήσεις. Γενικά, φαίνεται ότι τα άτομα προτιμούν οι φίλοι και οι συγγενείς τους να δείχνουν ενδιαφέρον για τα προβλήματά τους και να ρωτούν πως πάει η διερεύνηση, η θεραπεία ή η τεκνοθεσία, αλλά και ποια είναι τα συναισθήματά τους. Είναι προτιμότερο να ρωτήσετε (ή ακόμη καλύτερα να ρωτήσετε αν είναι οκ να ρωτήσετε), παρά να μη πείτε τίποτα, διότι αυτό μπορεί να τους δώσει την εντύπωση ότι δεν ενδιαφέρεστε. 

ΑΠΟΔΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ: 

Φαίνεται ιδιαίτερα σημαντικό το να αποδεχθούμε και να σεβαστούμε την εμπειρία των ατόμων, αντί να τη μειώσουμε. Ένα άτομο/ζευγάρι, μπορεί να προσπαθεί να αποκτήσει μωρό πολλούς μήνες, ακόμη και χρόνια. Συνεπώς, το να μειώσουμε το πρόβλημα λέγοντας φράσεις όπως «είναι απλά θέμα χρόνου», δεν είναι μια βοηθητική στάση. Ακόμη και αν δεν έχει βρεθεί ακόμη, πολύ πιθανόν να υπάρχει ένας σημαντικός ιατρικός λόγος πίσω από την υπογονιμότητα. Προσπαθήστε να αποφύγετε να δώσετε συμβουλές του τύπου «μην το σκέφτεσαι», «μην αγχώνεσαι», αλλά και συζητήσεις σχετικά με το πως ο τρόπος ζωής τους υποβαθμίζει τη γονιμότητά τους (τσιγάρο, κιλά, κλπ). Σε τέτοιες διατυπώσεις, υπάρχει πάντα η πιθανότητα αυτές να ερμηνευτούν ως «εσύ ευθύνεσαι για την υπογονιμότητά σου». Σε γενικές γραμμές, φαίνεται προτιμότερο το να αφήνουμε τις συμβουλές/οδηγίες στους εκάστοτε γιατρούς/ειδικούς. 

ΕΥΗΣΥΧΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ: 

Δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά αν τελικά ένα ζευγάρι θα αποκτήσει μωρό. Επιμένοντας να λέμε σε ένα ζευγάρι που προσπαθεί χρόνια, ότι θα πετύχουν μια εγκυμοσύνη, επειδή γνωρίζουμε κάποιον/α που τα κατάφερε μετά από πολλά χρόνια, είναι σαν να λέμε σε κάποιον/α ότι θα κερδίσει σίγουρα το τζόκερ. Θα ήταν πολύ όμορφο, αλλά δεν υπάρχει κάποιος τρόπος για να γνωρίζουμε κάτι τέτοιο στα σίγουρα. Το άτομο/ζευγάρι πιθανό να επιθυμεί να εξερευνήσει και άλλες εναλλακτικές, όπως η αναδοχή ή η τεκνοθεσία, ώστε να αποκτήσει την οικογένεια που τόσο λαχταρά. 

Πράγματι, οι θεραπείες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής χαρίζουν ελπίδα στο άτομο/ζευγάρι. Ωστόσο, τα ποσοστά επιτυχίας ανά θεραπεία δεν είναι ιδιαίτερα υψηλά, ενώ τα άτομα/ζευγάρια που επιτυγχάνουν κάποια εγκυμοσύνη, μπορεί να έχουν χρειαστεί πολλές προσπάθειες μέχρι να φτάσουν εκεί. Δυστυχώς, υπάρχουν άτομα/ζευγάρια, που όποια θεραπεία και αν δοκιμάσουν, δεν θα καταφέρουν να έχουν ένα θετικό αποτέλεσμα. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το αποτέλεσμα ενός κύκλου, ή αν το άτομο/ζευγάρι τελικά θα τα καταφέρει. Ας μη δίνουμε, λοιπόν, φρούδες ελπίδες. 

Φαίνεται σημαντικό να έχουμε στον νου μας ότι το άτομο/ζευγάρι είναι πιθανότερο να προτιμά μια πιο ρεαλιστική ματιά σχετικά με τις πιθανότητες επιτυχίας, μιας και αυτό μπορεί να τους βοηθήσει να προετοιμαστούν καλύτερα για ένα αρνητικό αποτέλεσμα. 

ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ:

Η υπογονιμότητα συνοδεύεται από συναισθήματα πένθους. Πένθος για τα ματαιωμένα όνειρα για μια οικογένεια, πένθος για τις αποτυχημένες προσπάθειες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, πένθος όταν βλέπω γύρω μου άλλα άτομα, με τις οικογένειές τους… Πολλές φορές, το άτομο δεν «επιτρέπεται» μιλήσει το πένθος του, καθώς αυτό συχνά παραγνωρίζεται κοινωνικά. Επιπρόσθετα, πρόκειται για ένα πένθος που μπορεί να διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς συχνά το άτομο/ζευγάρι μπορεί να μη θέλει να έρθει σε επαφή με την απώλειά του, αν δεν έχει αισθανθεί ότι έχει δοκιμάσει κάθε δυνατή επιλογή, που μπορεί να υποστηρίξει. 

Η υπογονιμότητα μπορεί να αποτελεί μια από τις δυσκολότερες εμπειρίες στη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου/ζευγαριού. Πολλά άτομα τη προσομοιάζουν με την εμπειρία ασθένειας από καρκίνο ή με την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Συνεπώς, η προσπάθεια να τους φτιάξουμε το κέφι μπορεί να τους κάνει να αισθανθούν χειρότερα. Για παράδειγμα, το να πείτε «είστε τόσο τυχεροί που δεν έχετε τις ευθύνες που συνεπάγεται μια οικογένεια», μπορεί να τους κάνει να νιώσουν ότι αντιμετωπίζετε το πρόβλημά τους ως ανούσιο, ως ασήμαντο. Ίσως, ένας χρήσιμος οδηγός θα ήταν ο εξής: «Μη λέτε ποτέ σε ένα υπογόνιμο άτομο/ζευγάρι, κάτι το οποίο δεν θα λέγατε σε ένα άτομο/ζευγάρι που έχει χάσει το παιδί του». Πολλές φορές, το πιο υποστηρικτικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να είμαστε εκεί και να ακούμε, με κατανόηση και ζεστασιά. Με ενσυναίσθηση. Ας κάνουμε μια προσπάθεια να δούμε μέσα από τα μάτια του άλλου, να νιώσουμε τα συναισθήματα του άλλου, να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε σε βάθος τις σκέψεις του/της.

ΧΙΟΥΜΟΡ: 

Αν και το χιούμορ γενικά αποτελεί έναν εξαιρετικό σύμμαχο σε δύσκολες καταστάσεις, στο ζήτημα της υπογονιμότητας χρειάζονται λεπτοί χειρισμοί. Πολύ πιθανό, το άτομο/ζευγάρι να μη μπορέσει να δει την αστεία πλευρά αν αποφασίσετε να κάνετε χιούμορ με την κατάσταση ή αν χρησιμοποιήσετε μειοτικούς όρους για άνδρες και γυναίκες με ζητήματα γονιμότητας. Μπορεί οι ίδιοι/οι ίδιες να κάνουν χιούμορ για το πρόβλημά τους, κάποιες φορές, αλλά ίσως να ήταν πιο ασφαλές να μην ξεκινήσετε το αστείο εσείς οι ίδιοι. 

ΟΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΕΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ: 

Δεν είναι εφικτό να «προστατεύσουμε» ένα άτομο/ζευγάρι από τις εγκυμοσύνες των άλλων, μιας και αυτές αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Συνήθως το άτομο/ζευγάρι επιθυμεί να ενημερώνεται για τις εγκυμοσύνες των άλλων, και μάλιστα όσο το δυνατόν νωρίτερα. Θέλουν να νιώσουν (και νιώθουν!) χαρά για όσους αναμένουν μωρό, αλλά παράλληλα μπορεί να χριεάζονται χρόνο να μεταβολίσουν την πληροφορία και να συνηθίσουν την ιδέα. Ίσως, θα ήταν χρήσιμο να ενημερώνετε το άτομο/ζευγάρι για την εγκυμοσύνη σας εκ των προτέρων, αν έχετε σκοπό να κάνετε μια δημόσια ανακοίνωση. Ενημερώστε τους, αλλά μη τους βομβαρδίζετε με πληροφορίες. Αφήστε το στην ευχέρειά τους να ρωτήσουν όσες λεπτομέρειες θα ήθελαν να μάθουν. 

ΟΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ:

Η στάση των ατόμων/ζευγαριών που δυσκολεύονται να αποκτήσουν παιδιά, απέναντι στις οικογένεις άλλων, μπορεί να διαφέρει κατά περίπτωση. Κάποια άτομα/ζευγάρια επιθυμούν να περνούν όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά άλλων, ειδικά όταν ξεκινούν να σκέφτονται ότι μπορεί να μην αποκτήσουν ποτέ τα δικά τους. Άλλα άτομα/ζευγάρια βιώνουν την επαφή με παιδιά ή με γυναίκες που κυοφορούν ως μια οδυνηρή υπενθύμιση της δικής τους δυσκολίας να αποκτήσουν παιδί. Ως εκ τούτο, μπορεί να είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι στάση να κρατήσουμε. Ας προσπαθήσουμε να μην υποθέτουμε ότι δεν θα θέλουν να συμμετέχουν σε συναντήσεις ή δραστηριότητες που περιλαμβάνουν οικογένειες και παιδιά. Παράλληλα, ας μην τους «καταδικάζουμε» αν φαίνονται διαστακτικοί ή απρόθυμοι να συναναστραφούν με μεγάλες παρέες. Ίσως, να προτιμούν να συναντηθούν με μια οικογένεια τη φορά, από το να παρευρεθούν σε μια συνάντηση όπου οι ίδιοι θα αποτελούν τη μειονότητα. Κάντε τις προτάσεις τους, ρωτήστε τους τι θα ήταν καλύτερο για αυτές/αυτούς και δείξτε κατανόηση και υποστήριξη στο πως θα αποφασίσουν να διαχειριστούν αυτές τις συναντήσεις.

Αν δυσκολεύστε και οι ίδιοι/ίδιες να επεξεργαστείτε τα συναισθήματα σας ή τις σκέψεις/απόψεις σας για την υπογονιμότητα και τις πράξεις ανάληψης δράσης των αγαπημένων σας (Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, αναδοχή, τεκνοθεσία), θα μπορούσατε να χαρίσετε λίγο χρόνο στον εαυτό σας για αναστοχασμό και διερεύνηση της θέσης που είναι για σας πιο ταιριαστή. Αν πιστεύετε ότι χρειάζεστε την καθοδήγηση ή την υποστήριξη ενός ειδικού ψυχικής υγείας, μη διστάσετε να την αναζητήσετε. Μόνο όταν είμαστε φροντισμένοι/ες, μπορούμε να φροντίσουμε τις/τους αγαπημένες/ους μας!

*Η Μαντώ Λιώνη είναι Ψυχολόγος, MSc Αναπτυξιακή Ψυχοπαθολογία, Συστημική-Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια και Μέλος EFTA