Ποτέ ξανά!

… του θείου Αλέκου που είχε το καλύτερο επιχείρημα για τους αναθεωρητές του Ολοκαυτώματος

Kαθώς δεν πιστεύω φιλοσοφικά ότι υπάρχει ελευθερία βούλησης, είμαι δηλαδή με την αναγκαιότητα και όχι με τη τύχη, πιστεύω ότι τα βασικά ζητήματα στη ζωή μας είναι προϊόν αναγκαιότητας και όχι ελεύθερης επιλογής. Τις προάλλες έξω από την αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου μοίραζα το διαφημιστικό φυλλάδιο του εξαιρετικού ντοκυμαντέρ του Βασίλη Λουλέ “Φιλιά εις τα παιδιά” και με ρώτησε μία δημοτική σύμβουλος (προφανώς έχοντας παρατηρήσει τη συστηματική μου ενασχόληση με θέματα εβραϊκού ενδιαφέροντος): «Ελένη, Εβραία είσαι;». Η ερώτηση με έκανε να σκεφτώ γιατί κάνω όσα κάνω: σεμινάρια για το Ολοκαύτωμα, εμπλοκή μου τώρα στην οργανωτική επιτροπή των εκδηλώσεων… Η απάντηση είναι ότι τα πράγματα μας επιλέγουν, δεν τα επιλέγουμε εμείς.

Είμαι συνειδητά (και το κατανόησα πρόσφατα όταν χρειάστηκε να γράψω για πρώτη φορά το δημόσιο βιογραφικό μου αρχίζοντας με τη φράση: «είμαι εγγονή Ποντίων προσφύγων») με τη μεριά των αδικημένων, των χωρίς πατρική περιουσία, των μεταναστών. Και γράφοντας κατανοώ ότι κάνω επιλογές, τα κείμενά μου είναι συνειδητές επιλογές μεταξύ πολλών που είχα πριν τα γράψω. Έτσι, για μένα η ετερότητα είναι μία πολύ σημαντική διάσταση στη δουλειά μου.

Oι Εβραίοι, λοιπόν, είναι ένα θέμα που με «επέλεξε». Η καταλυτική παρουσία της μυθικής -στο μυαλό μου- Ρένας Μόλχο (είχα μάλιστα πάει στο σπίτι της στα μέσα της δεκαετίας του ’80 να την γνωρίσω χωρίς να ξέρω καλά-καλά τι ήθελα να την ρωτήσω). Πολύ αργότερα με τίμησε με τη φιλία της μέσω της Ομάδας για τη μελέτη του Ελληνικού Εβραϊσμού που έστησε με την άλλη καταλυτική επιστημονική παρουσία, αυτήν της Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου που μας έδωσε τα επιστημονικά εφόδια να ασχοληθούμε με τα θέματα αυτά.

Βέβαια, πριν από όλα αυτά ήταν η αδικοχαμένη φίλη της μαμάς μου, η Σαρίκα, μετά οι συμμαθητές της αδελφής μου στον Κοραή, οι συμμαθητές μου στα Αγγλικά: η Μπέτη, ο Μωρίς, ο Αλμπέρτος και οι θρυλικοί Μόλχο με το τελευταίο και μόνο Ευρωπαϊκό βιβλιοπωλείο που είχε αυτή η κατ’ επίφασιν πρωτεύουσα του Βορρά. Το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ στην εφηβεία μου, για να είμαστε ειλικρινείς και να μην πουλάμε φούμαρα με συγκίνησε περισσότερο για το ημερολόγιο και τη σχέση της Άννας με τον Πήτερ της αλλά δεν έχει μεγάλη σημασία. Η πόλη μας «θεμελιωμένη πάνω σ’ ένα έγκλημα» και το νεκροταφείο πάνω στο οποίο έπαιζα μικρή να φιλοξενεί το πανεπιστήμιό μου.

Στον Μικρό Ναυτίλο ο Ελύτης γράφει στην αρχή του συνθετικού του ποιήματος:

Κανένας δεν ακούει, κανένας. Όλοι τους πάνε κρατώντας ένα εικό- νισμα και πάνω του η φωτιά. Κι ούτε μια μέρα, μια στιγμή στον τόπο αυτόν που να μη γίνεται άδικο και φονικό κανένα

Είπα θα φύγω. Τώρα. Μ’ ό,τι να ’ναι: το σάκο μου τον ταξιδιωτικό στον ώμο· στην τσέπη μου έναν Οδηγό· τη φωτογραφική μου μηχανή στο χέρι. Βαθιά στο χώμα και βαθιά στο σώμα μου θα πάω να βρω ποιος είμαι. Τι δίνω, τι μου δίνουν, και περισσεύει το άδικο

Και στο τέλος του ποιήματος:

Μακριά στο σώμα και μακριά στο χώμα που πατώ πήγα να βρω ποιος είμαι. Τις μικρές ευτυ- χίες και τ’ αδόκητα συναπαντήματα θησαύρισα, και να με: ανήμπο- ρος να μάθω τι δίνω, τι μου δίνουν και περισσεύει το άδικο

Ο θείος Αλέκος, αγαπημένος θείος και αδελφός της μητέρας μου, μέχρι να πεθάνει διηγούνταν πώς μπήκαν οι Γερμανοί στην τάξη και πήραν το κορίτσι του και έκλαιγε σαν μικρό παιδί. Ισχυριζόταν ότι δεν τον ένοιαζε πόσα εκατομμύρια Εβραίων θανατώθηκαν στα στρατόπεδα. Και μόνο αυτό το κορίτσι να είχε χαθεί, στη συνείδησή του οι Ναζί είναι κατάπτυστοι. Ρηξικέλευθο επιχείρημα και απολύτως σοβαρά διατυπωμένο.

Δεν είμαι Εβραία, λοιπόν, και δεν θέλω να γίνω (δεν πιστεύω ότι το σημαντικό κομμάτι της εβραϊκής ταυτότητας είναι η θρησκεία και η άσκησή της όσο η καταγωγή), αλλά αυτό που θέλω είναι η πόλη της Θεσσαλονίκης να αποκτήσει συνείδηση της ιστορίας της κι ας μην μπορεί να είναι περήφανη γι’ αυτήν, ακριβώς γι’ αυτό πιο πολύ. Κι ίσως κατανοήσουμε κάποτε: «τι δίνουμε, τι μας δίνουν και περισσεύει το άδικο».

*Μπείτε και κάντε like εδώ για να ενημερώνεστε για όλα τα σημαντικά και γραμμένα αποκλειστικά για το parallaximag.gr άρθρα.