Τα μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα και η αναπαράσταση των Ρομά

Λέξεις: Σπύρος Μπάκας

Ως Ρομά συχνά δεν είμαστε ευπρόσδεκτοι σε διάφορους χώρους, αντιμετωπίζοντας προκατάληψη και διακρίσεις. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω πως αν αναλάβουμε την ευθύνη για το μέλλον μας, μπορούμε να αλλάξουμε αυτήν την πραγματικότητα. Ένα ενημερωμένο κοινό έχει τη δύναμη να αντισταθεί στις προκαταλήψεις και να αμφισβητήσει τον αντιτσιγγανισμό που κυριαρχεί.

Το άρθρο αυτό αποτελεί πρωτοβουλία δύο νέων Ρομά που επιδιώκουν να ξεκινήσουν έναν υγιή διάλογο σχετικά με την αρνητική αναπαράσταση των Ρομά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ). Πιστεύουμε ότι μόνο με τη φωνή της κοινότητας και με επιστημονική έρευνα μπορούμε να παρουσιάσουμε την αληθινή εικόνα. Για αυτόν τον λόγο δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο που απαντήθηκε από νέους Ρομά, καταξιωμένους δημοσιογράφους και ένα ευρύτερο κοινό. Τα ερωτηματολόγια απαντήθηκαν από 138 άτομα σε μικρό χρονικό διάστημα τον 7 ημερών.

Πηγές ενημέρωσης και αντίληψη του κοινού

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οι νέοι ενημερώνονται κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ενώ τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας στρέφονται κυρίως σε ειδησεογραφικούς ιστότοπους. Αν και μπορεί να φαίνεται παράξενο, η τηλεόραση κατατάσσεται τρίτη στις πηγές ενημέρωσης και είναι το μέσο που συγκεντρώνει τα περισσότερα αρνητικά σχόλια για τους Ρομά.

Όσον αφορά την αναπαράσταση των Ρομά, το 51,6% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι έχει δει ή διαβάσει τίτλο ειδήσεων που αναφέρεται στους Ρομά, με παρόμοιο ποσοστό να σημειώνει ότι οι αναφορές αυτές ήταν αρνητικές. Είναι ανησυχητικό ότι, παρόλο που πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν προσωπικά την κοινότητα των Ρομά, συνεχίζουν να αναπαράγουν αρνητικά στερεότυπα.

Κοινωνική προκατάληψη και εγκληματικότητα

Η κοινωνική προκατάληψη είναι ένας από τους βασικούς λόγους που τα ΜΜΕ δίνουν έμφαση στις αρνητικές ειδήσεις για τους Ρομά. Πολλές φορές, η εστίαση στην εγκληματικότητα φαίνεται να γίνεται σκόπιμα για την αύξηση της επισκεψιμότητας. Όταν ρωτήθηκε το κοινό αν αυτές οι ειδήσεις επηρεάζουν τη ζωή των Ρομά στην κοινωνία, το 95,3% απάντησε θετικά.

Επιπλέον, τα εγκλήματα μίσους που συχνά προκαλούνται από την αρνητική αναπαράσταση στα ΜΜΕ παίζουν σημαντικό ρόλο στον αποκλεισμό των Ρομά από την κοινωνία. Αυτό επηρεάζει ακόμα και τη στάση των αρχών, όπως της αστυνομίας, απέναντι στις κοινότητες, που αντιμετωπίζονται με υπερβολική επιθετικότητα ακόμα και σε περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει παραβατικότητα. Το 67,2% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι δεν υπάρχουν επαρκείς πολιτικές και νόμοι που να προστατεύουν τους Ρομά από τα εγκλήματα μίσους.

Ρόλος των ΜΜΕ και βελτίωση της εικόνας των Ρομά

Τα μέσα ενημέρωσης παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και οφείλουν να βελτιώσουν την εικόνα των Ρομά, προβάλλοντας όχι μόνο αρνητικές ειδήσεις, αλλά και θετικές ιστορίες που αφορούν την κοινότητα. Υπάρχουν πολλές τέτοιες ιστορίες, οι οποίες συχνά παραμερίζονται.

Αν τα ΜΜΕ υιοθετήσουν μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση, μπορεί να βελτιωθεί η πρόσβαση των Ρομά στην εργασία και στη δημόσια εκπαίδευση, τομείς που έχουν επηρεαστεί αρνητικά από τις προκαταλήψεις.

Προτάσεις για βελτίωση της αναπαράστασης

Κάποιες προτάσεις που το κοινό θα ήθελε να δει στα ΜΜΕ περιλαμβάνουν:

Ιστορίες επιτυχημένων Ρομά που λειτουργούν ως πρότυπα. Ντοκιμαντέρ για την καθημερινότητα και τις δυσκολίες της κλειστής κοινότητας. Παρουσίαση της μουσικής, του χορού και των ταλέντων των Ρομά. Ανάδειξη της κουλτούρας, του πολιτισμού και της παράδοσης τους.

Επιπτώσεις στους νέους Ρομά

Οι νέοι Ρομά νιώθουν θλίψη και αίσθημα αδικίας από τον αρνητικό τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η κοινότητά τους στα ΜΜΕ. Η αναζήτηση εργασίας και στέγης είναι δύσκολη εξαιτίας των προκαταλήψεων, ενώ τα παιδιά τους βιώνουν κακή μεταχείριση στα σχολεία. Οι νέοι θέλουν να απομακρυνθούν από τις προκαταλήψεις που τους βαραίνουν και να προβάλλουν τα ταλέντα και τις επιτυχίες τους.

Ο ρόλος των μη Ρομά στην ένταξη

Οι μη Ρομά πολίτες μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην ένταξη της κοινότητας. Μια καλή πρακτική είναι η συμπερίληψη, η οποία θα μπορούσε να ξεκινήσει από το σχολικό περιβάλλον, με την άρση της αρνητικής προκατάληψης ότι όλοι οι Ρομά είναι ίδιοι. Προτάσεις που το κοινό έκανε για τη συνεργασία μεταξύ Ρομά και μη Ρομά περιλαμβάνουν: Συνεργασία για την υποδοχή παιδιών στα σχολεία και την προσφορά εργασίας. Διοργάνωση κοινών δράσεων. Αποδοχή, κατανόηση και ενθάρρυνση.

Η άποψη των δημοσιογράφων

Οι δημοσιογράφοι που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο συμφωνούν ότι τα ΜΜΕ έχουν μεγάλη επιρροή στη δημόσια αντίληψη και ότι η αρνητική αναπαράσταση των Ρομά, βασισμένη σε στερεότυπα, συντηρεί την εικόνα τους ως εγκληματίες. Τονίζουν την ανάγκη για ένα ανεξάρτητο εργαλείο που θα ελέγχει την εγκυρότητα των ειδήσεων, ώστε να αποφεύγονται η ρητορική μίσους και ο αντιτσιγγανισμός.

Προτάσεις από το κοινό για τη γέφυρα μεταξύ Ρομά και μη Ρομά περιλαμβάνουν:

Να ενθαρρυνθούν οι Ρομά να ακολουθήσουν το επάγγελμα του δημοσιογράφου. Ορθολογική απεικόνιση του τρόπου ζωής των Ρομά και διαχωρισμός των παραβατικών από τους οικογενειάρχες. Ρεπορτάζ και αφιερώματα στις κοινότητες, προβάλλοντας την καθημερινότητά τους και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Προβολή θετικών ειδήσεων. Αποφυγή της ταμπέλας “Ρομά”.

*Ο Σπύρος Μπάκας σπουδάζει δημοσιογραφία