«Τα σκόρπια»: 44 χρόνια φούρναρης ΙΙ

Τις ζυγές εβδομάδες έχω «τα σκόρπια»: ένα μικρό κείμενο που θεωρητικά θα μπορούσε να είναι από το ημερολόγιό μου, ένα σύντομο σχόλιο για αυτά που συμβαίνουν σήμερα ή αναμνήσεις από το παρελθόν. Τα κείμενα δεν θα έχουν χρονολογική σειρά, θα δημοσιεύονται «σκόρπια». Με χιούμορ αλλά και σοβαρότητα για θέματα που μας απασχολούν. Τα σκόρπια συνοδεύει −με την άδειά της βεβαίως− έργο της Rinnette Jiosafat.

Το πρώτο κείμενο θα είναι η αποχαιρετιστήρια «ομιλία» μου στην χειροποίητη εκδήλωση για τη συνταξιοδότησή μου με θέμα: «44 χρόνια φούρναρης». Το κείμενο είναι μεγάλο και θα ολοκληρωθεί σε δύο μήνες.

44 χρόνια φούρναρης

4. Από αναγνώστρια συγγραφέας, οι σπουδές μου

Στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο έγραφα καλές εκθέσεις: με σύνταξη και νόημα και πολύ συναίσθημα.

Μπαίνοντας στη Φιλοσοφική αισθάνομαι ότι είμαι ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Συναντώ φοιτητές που ξεχωρίζουν, που ξέρουν πώς να δουλεύουν στη βιβλιοθήκη, μιλούν καλύτερα από μένα και κινούνται στα φιλοσοφικά ρεύματα με άνεση. Είναι οι απόφοιτοι της Σχολής Μωραΐτη! Υπάρχουν και οι άλλοι, οι συνδικαλιστές αλλά αυτοί δεν μιλούν ελληνικά που να με αφορούν, μέχρι σήμερα. Ο αχτύπητος συνδυασμός είναι απόφοιτος του παραπάνω σχολείου και συνδικαλιστής.

Δουλεύω σκληρά, «πρώτη στα μαθήματα και πρώτη στον αγώνα». Μέχρι το Γ΄ έτος Σπουδών δεν γράφω δημόσια παρά μόνον στις εξετάσεις! Ενδιαφέρων τρόπος να σπουδάζει κανείς, δεν νομίζετε; Εξαίρεση το μάθημα της Ελένης Τσαντσάνογλου όπου συνέγραψα εργασία για τον Βάρναλη. Πρωτόλεια και αδύναμη. Τα αντίστοιχα Εγγλεζάκια έχουν γράψει καμιά διακοσαριά essays μέχρι αυτήν την ηλικία. Οι πρώτες μου πραγματικές επιστημονικές εργασίες γράφονται στο Γ΄ έτος για τον Καθηγητή μου τον Παναγιώτη Ξωχέλλη. Δίνει θέματα, ψάχνουμε για βιβλιογραφία μόνοι μας και μετά μάς διορθώνει την εργασία!!! Πρώτη φορά βλέπω εν δράσει την έννοια του draft και redraft και κατανοώ ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος εργασίας σε επιστημονικό επίπεδο. Αρχίζω να κατανοώ ότι πρέπει να διαβάζεις 100 για να πεις 10 και με δικό σου τρόπο. Χρησιμοποιώ τα αυτούσια παραθέματα αδέξια. Στο μεταπτυχιακό προχωρώ κάπως τον τρόπο γραφής μου, άρα και σκέψης μου.

Αρχίζω, λοιπόν, να γράφω απαιτητικότερες εργασίες για το μεταπτυχιακό μου και παρατηρώ τον τρόπο που με διορθώνουν οι δάσκαλοί μου.

Δεν συμφωνούν σε όλα και έχουν ένα ιδιόμορφο στυλ διόρθωσης ο καθένας: ο Τερζής γράφει στο περιθώριο αναλυτικότατα σημειώματα, ο Ξωχέλλης είναι πιο λιτός, η Δικαίου είναι μεθοδική και με slogan, λ.χ. στη βιασύνη μου συνεχώς αντιπαραθέτει: «η έρευνα είναι μία εξελικτική διαδικασία…». Πού τα έμαθαν αυτά; Προφανώς είναι μία γνώση που αποκτάται με τη μέθοδο learning by doing, από τους δικούς τους καθηγητές;

Στη συγγραφή της μεταπτυχιακής εργασίας και της διατριβής είμαι μόνη με τις αγωνίες και τις ανεπάρκειές μου, καταλαβαίνω ότι οι εργασίες μου «δεν θα αλλάξουν τον κόσμο» και στενοχωριέμαι, ζω τη «θανάσιμη μοναξιά» του νέου και αδέξιου που επιχειρεί να κάνει τα πρώτα του επιστημονικά βήματα.

Γράφω πάντοτε τις εργασίες μου έχοντας στο μυαλό μου όχι μόνο τον παραλήπτη τους αλλά και τον επιστήμονα που προσπαθώ να μιμηθώ.

Δεν γράφω εύκολα αλλά γράφω κατανοητά και με σωστό τρόπο. Δεν γράφω σαν τους Γάλλους, γράφω σαν τους Εγγλέζους, στρωτά και κατανοητά. Με οδυνηρό τρόπο στην αρχή της ακαδημαϊκής μου πορείας πνίγω το συναίσθημα και το πρόσωπό μου, το φύλο μου πίσω από το «εμείς» και το τρίτο ενικό. Το μόνο που δεν καταφέρνω να πνίξω είναι η ιδεολογία μου, ενοχλητικά και παιδαριωδώς προφανής στα πρώτα μου κείμενα, πιο ραφιναρισμένη στα ωριμότερα. Παρά και κόντρα στην ταξική μου προέλευση είμαι συνειδητά με τους από κάτω, αυτούς που δεν έχουν φωνή, με τις γυναίκες, τους μετανάστες. Και δήθεν για να το πετύχω αυτό περνάω από μία ουδετερότητα.

Πολύ αργότερα κατανοώ στο πετσί μου τη διαφορά μεταξύ επιστήμης και πολιτικής. Στην πολιτική κάνουμε τον αγώνα μας και είναι δίκαιος ενώ στην επιστήμη μελετούμε τα πράγματα προκειμένου να τα κατανοήσουμε. Και πολλές φορές η κατανόηση είναι η μόνη κατάληξη. Πόσα επιστημονικά κείμενα μας απογοητεύουν γιατί ΔΕΝ μας βοηθούν να κατανοήσουμε την πραγματικότητα;

Έχω ρουφήξει διάφορα βιβλία (από σοβαρά, λ.χ. ΄Εκο μέχρι και ανόητα), σημειώσεις, κ.λπ. που εξηγούν πώς γράφεται μία επιστημονική εργασία. Είμαι ανασφαλής και αβέβαιη γι’ αυτά που γράφω. Άρχισα να αποκτώ εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, κυρίως μέσα από συμμετοχή σε συνέδρια, ημερίδες, διδάσκοντας αλλά κυρίως μέσα από το «σχολείο» που έχουν υπάρξει στη ζωή μου οι επιστημονικές ομάδες στις οποίες έχω συμμετάσχει. Όχι μόνον έμαθα αυτά που ξέρουν οι άλλοι συνάδελφοι, αλλά έμαθα και πράγματα για μένα. Η μαγική συνάντηση με τους ανθρώπους.

Είμαι πιο μαχητική όταν γράφω σε πολιτικά περιοδικά όπως ο Πολίτης και διαφορετική όταν γράφω σε πιο επιστημονικά περιοδικά. Επίσης, μου αρέσει όχι μόνο να δουλεύω αλλά και να γράφω με άλλους: νεώτερους συναδέλφους και μεγαλύτερους, από διαφορετικές πειθαρχίες, εκπαιδευτικούς και φίλους. Μου αρέσει να σχεδιάζω παιδαγωγικά υλικά και να κάνω αξιολογήσεις. Όλα αυτά είναι διαφορετικά κειμενικά είδη αν όχι με την αυστηρή γλωσσολογική έννοια του όρου αλλά πάντως είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Όταν γράφω στα αγγλικά μιμούμαι συγγραφείς που εκτιμώ.

Είμαι συνειδητά (και το κατανόησα όταν χρειάστηκε να γράψω το δημόσιο βιογραφικό μου ως υποψήφια με τον Μπουτάρη αρχίζοντας με τη φράση: «είμαι εγγονή Ποντίων προσφύγων») με τη μεριά των «αφανών». Και γράφοντας κατανοώ ότι κάνω επιλογές, τα κείμενά μου είναι συνειδητές επιλογές μεταξύ πολλών που είχα πριν τα γράψω. Έτσι, για μένα το έθνος είναι μία πολύ σημαντική διάσταση στις μελέτες μου στον βαθμό που μπορώ να κατανοήσω τα παραγόμενα στη θεωρία. Και κάνοντάς το αυτό αποκτώ επιστημονικούς συμμάχους και επιστημονικούς εχθρούς.

Σε ποιον χαρίζω την ακαδημαϊκή μου γραφή; Νομίζω η απάντηση είναι πολύ καθαρή: την χαρίζω στον πατέρα μου. Από αυτόν αναζητώ σε συμβολικό επίπεδο αναγνώριση και αυτόν έχω στο μυαλό μου όταν γράφω.

Αυτά που έμαθα από όλους τους δασκάλους μου καλούμαι να τα διδάξω στις φοιτήτριες και τους φοιτητές μου, λοιπόν. Χωρίς καθοδήγηση περαιτέρω, χωρίς syllabus και curriculum. Τι κάνω στην πραγματικότητα; Νομίζω ότι έχοντας υιοθετήσει πράγματα από εδώ και από κει κυριολεκτικά στην τύχη τα έχω ενσωματώσει στις διδακτικές μου πρακτικές. Kατανοώντας τη θανάσιμη μοναξιά των υποψήφιων διδακτόρων τους βοηθώ να συγκροτήσουν την ομάδα τους και να ανταλλάσσουν τις εμπειρίες τους.

Έχω γράψει πολλά μικρά και μεγαλύτερα κείμενα, βιβλία με άλλους, έχω επιμεληθεί τόμους συνεδρίων, έχω γράψει σε επιστημονικά περιοδικά, σε εφημερίδες και περιοδικά για θέματα λογοτεχνικά, έχω γράψει φεμινιστικά και μαχητικά κείμενα, έχω αξιολογήσει συνέδρια και έχω γράψει λήμματα σε εγκυκλοπαίδειες.

Όλα αυτά (δασκάλα, ερευνήτρια, αξιολογήτρια, επιμορφώτρια…) είναι ρόλοι που υποδύομαι με περισσότερη ή λιγότερη ευχαρίστηση και αυτό είναι κάτι που κατάλαβα σιγά-σιγά. Κόβοντας ομφάλιους λώρους και αποκτώντας τη δική μου φωνή. Καμιά φορά επιτελώντας και πατροκτονίες. Περνώντας από θετικιστικές και κλειστές απόψεις σε περιοχές λιγότερο ασφαλείς τόσο επιστημονικά όσο και ψυχολογικά.

Έχω κατανοήσει ότι η γνώση είναι δύναμη και έχω, επίσης, κατανοήσει ότι τη δύναμη αυτή μπορείς να την χρησιμοποιήσεις με θετικό τρόπο για τον εαυτό σου και τους άλλους. Στο Μπερνσταϊνικό αδιανόητο (yet to be thought, unthinkable) δεν έχω περάσει και αυτό είναι βέβαιο ότι δεν θα γίνει. Έχω μάθει όμως ότι για να γίνει αυτό προϋπόθεση εκ των ων ουκ άνευ είναι η πειθαρχία και αυτήν επιχειρώ να κατακτήσω και να μεταδώσω στις φοιτήτριές μου μέσω πολύπλοκων διαδικασιών διορθώσεων, σεμιναρίων, παρουσιάσεων, ομαδικής εργασίας και συνεργασίας τους μαζί μου, συμμετοχής στα μηνιαία colloquia, παρακολούθησης συνεδρίων, μιας εξαιρετικά αυστηρής σωματικής και διανοητικής πειθαρχίας εντέλει.

Μια προσωπική πορεία σημαδεμένη από τη συνάντησή μου με πρόσωπα: τους γονείς και την αδελφή μου, τους δασκάλους μου σε κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης, τους συναδέλφους μου, επιστήμονες που γνώρισα προσωπικά (ή και όχι).

Συνεχίζεται…