Θεσσαλονίκη- Βαρσοβία: Δύο αντίθετες αξιολογήσεις της ιστορίας
Δυο λόγια με αφορμή τη συζήτηση για την πλατεία Αριστοτέλους και τον ρόλο της.
Λέξεις: Aπόστολος Παπαγιαννόπουλος
Σε κάποια επίσκεψή μου στη Βαρσοβία της Πολωνίας εκπροσωπώντας το Δήμο Θεσσαλονίκης για να δούμε με Πολωνούς συναδέλφους και καλλιτέχνες πώς θα στήσουμε από κοινού άγαλμα στη Θεσσαλονίκη για να τιμήσουμε τον Ελληνο-πολωνό (και Θεσσαλονικιό) ήρωα του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου Γεώργιο Ιβάνωφ, είχα την ευκαιρία να μάθω από τους ίδιους τους Πολωνούς πώς αποκατέστησαν ολόκληρη την παλιά πόλη της Βαρσοβίας την οποία κυριολεκτικά ισοπέδωσαν με βομβαρδισμούς τον “Μαύρο Σεπτέμβρη” του 1939 οι Γερμανοί.
Βέβαια, οι Ναζί προξένησαν μεγάλες καταστροφές και σε άλλες περιοχές της Βαρσοβίας, αλλά η ολοσχερής καταστροφή της παλιάς πόλης και πρωτεύουσας της χώρας από τους εισβολείς είχε σκοπό να προκαλέσει “ψυχολογικό πλήγμα” στον πληθυσμό ολόκληρης της χώρας το οποίο σε ένα βαθμό το επέτυχαν οι Γερμανοί…
Μετά τον πόλεμο όμως οι Πολωνοί- που έχουν στενούς δεσμούς με την ιστορία τους- το πρώτο που αποφάσισαν να κάνουν στην κατεστραμμένη Βαρσοβία όχι τυχαία ήταν να αναστηλώσουν εκ βάθρων όχι απλά ένα, δέκα ή τριάντα κτίσματα, αλλά ολόκληρη την παλιά πόλη την οποία χαρακτήριζαν “ψυχή” της Βαρσοβίας.
Όμως είχαν μπροστά τους σωρούς ερειπίων και όχι υπάρχοντα έστω και σε ένα ποσοστό κτίσματα. Μάζεψαν τότε όλους τους πίνακες ζωγραφικής, σχέδια και σκίτσα που έγιναν στο παρελθόν στην περιοχή, μάζεψαν φωτογραφίες και ταινίες, μάζεψαν περιγραφές και αναμνήσεις παλιών κατοίκων και μετά από επισταμένη μελέτη προχώρησαν στη σύνταξη ενός σχεδίου για την αποκατάσταση ολόκληρης της περιοχής όπου τηρήθηκε με ιερή ευλάβεια κάθε λεπτομέρεια από τα συνεργεία αρχιτεκτόνων, πολιτικών μηχανικών, κτιστάδων, μαραγκών, επιπλοποιών και άλλων τεχνιτών, ζωγράφων, γλυπτών και ειδικευμένων συντηρητών.
Αποτέλεσμα ήταν να ξαναγίνει η παλιά πόλη όπως ακριβώς ήταν και να μην μπορεί κανείς σήμερα να διακρίνει διαφορά του παλιού από το καινούργιο. Επρόκειτο για ένα θαυμαστό επίτευγμα στη δημιουργία του οποίου μετείχε σε κάθε φάση φανερά η αγάπη και ο σεβασμός των Πολωνών για την πόλη τους, για τη χώρα τους και για την ιστορία τους που προστατεύουν με κάθε τρόπο… “Η πόλη μας είναι η ψυχή μας”, μου έλεγαν όταν τους ζητούσα να δικαιολογήσουν τα πολλά χρόνια που αφιέρωσαν για το έργο αυτό και για τις τεράστιες δαπάνες σε μια μάλιστα εποχή μετά τον πόλεμο όπου η Πολωνία αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα…
Τα γράφω όλα αυτά με θλίψη όταν βλέπω και ακούω πως η πλατεία και η οδός Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης που αποτέλεσε και αποτελεί την “ψυχή” αυτής της πόλης για έναν και πλέον αιώνα, δεν θα πρέπει να αποτελεί “εμπόδιο” στους “εκσυγχρονιστές” των πόλεων που τον παράγοντα του ψυχικού δεσμού των κατοίκων με την πόλη τους μόνο για τυπικούς λόγους επικαλούνται. Συνεπώς… ας καταστρέψουμε το παρελθόν για ένα αμφισβητούμενης αξίας παρόν και μέλλον. Και εδώ δεν έχουν το λόγο μόνο οι ειδικοί αλλά όλοι οι κάτοικοι και “χρήστες” αυτής της ιστορικής πόλης των 23 αιώνων διαρκούς ιστορίας.
*Ο Απόστολος Παπαγιαννόπουλος είναι αρχιτέκτονας και υπήρξε διευθυντής του Αρχιτεκτονικού του Δήμου Θεσσαλονίκης επί δεκαετίες.
