Τι πραγματικά έγινε τις τελευταίες μέρες στη Θεσσαλία

Εικόνα εξωφύλλου: Θεσσαλία/ Εurokinissi 

Λέξεις: Νίκος Θεοδοσίου

Θα προσπαθήσω και εγώ με τη σειρά μου να συμβάλω στην κατανόηση του τι έγινε τις τελευταίες ημέρες στη Θεσσαλία.

Τα χαρακτηριστικά της καταιγίδας Daniel ήταν εξωπραγματικά. Το φαινόμενο, σύμφωνα με τις πρώτες αναλύσεις έχει περίοδο επαναφοράς (δηλαδή συχνότητα εμφάνισης) που ξεπερνά, ίσως και κατά πολύ τα χίλια χρόνια (ορισμένοι συνάδελφοι εκτιμούν την περίοδο επαναφοράς σε αρκετές χιλιάδες χρόνια). Για να το πω με πολύ απλά λόγια, η πιθανότητα, στην διάρκεια ζωής ενός ανθρώπου, να συμβούν, στην ίδια περιοχή, δύο γεγονότα όπως ο Ιανός και ο Daniel, είναι σχεδόν μηδενική. Τα δύο γεγονότα συνέβησαν τελικά με διαφορά μόλις τριών ετών. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν αποτυπώνονται τόσο στο μέγεθος των ακραίων φαινομένων αλλά στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης τους.

Θα μπορούσαν να αποτραπούν οι επιπτώσεις της καταιγίδας; Κατηγορηματικά όχι, θα μπορούσαν όμως να περιοριστούν. Και εξηγούμαι. Τα χαρακτηριστικά του φαινομένου (συνολικό ύψος βροχής, διάρκεια, έκταση και ένταση) ήταν τέτοια που κανένα αντιπλημμυρικό έργο δεν θα μπορούσε να τα αποτρέψει. Τεχνικά φυσικά, τα πάντα (σχεδόν) είναι δυνατά, αλλά το μέγεθος, οι διαστάσεις και η έκταση των αντιπλημμυρικών έργων που θα μπορούσαν να αποτρέψουν την καταστροφή, θα ήταν τρομακτικά και εντελώς ασύμβατα με τις χρήσεις γης και τις δραστηριότητες στην περιοχή. Αυτό δεν απαλλάσσει σε καμιά περίπτωση τους αρμόδιους από το γεγονός ότι απουσίαζαν ακόμα και τα στοιχειώδη αντιπλημμυρικά έργα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στον περιορισμό της έκτασης της πλημμύρας.

Για να καταλάβει κανείς το τι σημαίνει ένα ακραίο πλημμυρικό φαινόμενο, παραθέτω ενδεικτικά τρεις φωτογραφίες. Η πρώτη είναι από την πόλη της Νέας Ορλεάνης μετά τον τυφώνα Κατρίνα (με 1400 θύματα), η δεύτερη είναι από τις πλημμύρες στην Κεντρική Ευρώπη και συγκεκριμένα στη Γερμανία (εάν θυμάμαι καλά το 2005) και η τρίτη είναι από ένα πλημμυρικό φαινόμενο στο Texas των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι δυο φωτογραφίες έχουν διαφορά δύο ημερών (25-27 Αυγούστου 2017). Από το ύψος του νερού στη δεύτερη φωτογραφία καταλαβαίνει κανείς το μέγεθος του φαινομένου, όπου ακόμα και τα μεγάλα αντιπλημμυρικά έργα που φαίνονται στην πρώτη φωτογραφία, δεν μπόρεσαν να παροχετεύσουν με ασφάλεια το νερό. Αιφνιδιαστήκαμε από το γεγονός; Ναι, αλλά γιατί; Το γεγονός είχε προβλεφθεί, σε μεγάλο βαθμό από τους μετεωρολόγους. Εάν διαβάσει κανείς τις προβλέψεις (εύκολα πλέον μπορεί να βρει κανείς παλιές αναρτήσεις στο internet) αυτές αναφέρονταν σε ένα γεγονός πρωτοφανές. Αρκετοί ανέφεραν ότι, εάν επαληθευθούν οι εκτιμήσεις των μετεωρολογικών μοντέλων (κάτι που δυστυχώς έγινε) θα βρεθούμε μπροστά σε ένα φαινόμενο που ασύλληπτων διαστάσεων.

Αξιοποιήθηκε αυτή η εκτίμηση; Δυστυχώς όχι, τουλάχιστον στον βαθμό που θα έπρεπε. Εκ του αποτελέσματος βλέπουμε ότι, είτε δεν υπήρχαν, είτε δεν εφαρμόστηκαν σωστά, σχέδια αντιμετώπισης της καταστροφής.

Δεν υπήρχαν ή τουλάχιστον δεν εφαρμόστηκαν, οργανωμένα σχέδια συγκέντρωσης του πληθυσμού σε ασφαλή σημεία (ποια είναι τα ασφαλή σημεία σε κάθε οικισμό, πως μπορεί να φτάσει κανείς εκεί και με ποιο μέσο).

Δεν υπήρχαν ή τουλάχιστον δεν εφαρμόστηκαν, οργανωμένα σχέδια εκκένωσης οικισμών (με ποιο μέσο, προς ποια κατεύθυνση και πότε ακριβώς έπρεπε να μετακινηθούν οι κάτοικοι).

Δεν υπήρχαν ή τουλάχιστον δεν εφαρμόστηκαν, οργανωμένα σχέδια αντιμετώπισης του αποκλεισμού που ακολουθεί μια πλημμύρα (συγκέντρωση τροφίμων και νερού, φαρμάκων, ενέργειας κλπ).

Η Ελλάδα είναι μια χώρα σεισμογενής αλλά και πλημμυροπαθής. Για τους σεισμούς έχουμε καταφέρει πολλά.

Έχουμε επικαιροποιήσει τους κανονισμούς ώστε τα κτίρια μας να αντέχουν σε σεισμούς ακόμα και μεγάλου μεγέθους. Έχουμε ενσωματώσει στο εκπαιδευτικό σύστημα, την ενημέρωση για το τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση σεισμού (σχετικές ασκήσεις γίνονται ακόμα και σε νηπιαγωγεία). Για τον δεύτερο όμως κίνδυνο, δεν έχουμε κάνει σχεδόν τίποτα. Ο κόσμος δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση πλημμύρας. Έχουμε ακόμα απώλειες (ακόμα και σ’ αυτή την περίπτωση) ανθρώπων που κατά την διάρκεια της καταιγίδας προσπάθησαν να διασχίσουν ρέματα!

Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της, άμεσες και έμμεσες, είναι εδώ και θα είναι δυστυχώς εδώ ίσως και για πάντα. Πρέπει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο σκέψης μας και τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Δεν μπορούμε να λειτουργούμε ή να σχεδιάζουμε με δεδομένα ή με πρακτικές προηγούμενων δεκαετιών.

Πρέπει να αλλάξουν πολλά και πρέπει να αλλάξουν τώρα. Την επόμενη καταιγίδα τύπου Daniel δεν θα την ξανασυναντήσουμε σε 1000 χρόνια. Θα την ξανασυναντήσουμε, δυστυχώς, πολύ σύντομα.

*Ο Νίκος Θεοδοσίου είναι καθηγητής στο ΑΠΘ.