Το «έφυγε ξαφνικά» που συνηθίσαμε

Νιώθετε κι εσείς αυτό το «έφυγε ξαφνικά» να το ακούτε όλο και πιο συχνά τον τελευταίο καιρό, λες και χάνουμε σε μία συνεχή ροή ανθρώπους από γύρω μας χωρις να είμαστε υποψιασμένοι γι’ αυτό αλλά θα έπρεπε με κάποιον τρόπο;

Γνωστοί, άγνωστοι, διάσημοι, ανώνυμοι, γείτονες, περαστικοί, φίλοι, δικοί μας άνθρωποι. «Έφυγαν ξαφνικά». Δύο λέξεις που δηλώνουν έκπληξη. Δηλώνουν απουσία και κάπου κρύβουν ένα παράπονο. Κι αυτό όλο τον τελευταίο χρόνο είναι εξαιρετικά έντονο στις ζωές μας, με ανθρώπους να φεύγουν συνεχώς. Που ξαφνικά, δεν ξέρω τελικά αν είναι σε κάθε περίπτωση, καθώς ο καθένας βιώνει τον δικό του γολγοθά που σε εμάς φτάνει απλά ο θάνατος του ως είδηση που θα περάσει και θα πάει μετά στην επόμενη πληροφορία σαν να μην υπήρξε ποτέ.

Και σε λίγες μέρες, θα πούμε πάλι «έφυγε ξαφνικά» για κάποιον άλλον. Και θα λυπηθούμε πάλι το ίδιο. Ή μήπως όχι;

Μήπως με τον  καιρό συνηθίζουμε να πενθούμε διαφορετικά; Μήπως η εποχή της εικόνας και των social media έχει αλλάξει ακόμα και την έκπληξη ή το πένθος μας για τον θάνατο κάποιου; Μήπως πλέον δεν χρειάζονται αισθήματα, παρά μόνο ένα μαύρο φόντο στο προφίλ και μία ανάρτηση για εκείνον;

Μέχρι πρόσφατα ο θρήνος και το πένθος συμβαίνανε σε στενό οικογενειακό, συγγενικό, ή έστω φιλικό κύκλο. Σήμερα, σε μεγάλο βαθμό, συμβαίνουν δημόσια στα social media τα οποία έχουν αποκτήσει με τον καιρό τα δικά τους πρωτόκολλα και τις δικές τους ιεραρχήσεις πένθους, κάνοντας τα πράγματα περισσότερο καθολικά και, ίσως, πιο σκληρά για εμάς.

Σε μια ενδιαφέρουσα μελέτη που παρουσιάστηκε από την Αμερικανική Κοινωνιολογική Association (ASA), φοιτητές ανέλυσαν τα προφίλ των νεκρών χρηστών του Twitter και διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το site για να αναγνωρίσουν το θάνατο σε ένα μείγμα δημόσιας και ιδιωτικής συμπεριφοράς που διαφέρει από τον τρόπο που απευθύνεται σε άλλους δικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης.

Ενώ τα ποστ για το θάνατο στο Facebook, για παράδειγμα, τείνουν να είναι πιο προσωπικά και περιλαμβάνουν ανθρώπους που γνώριζαν τον θανόντα, οι χρήστες του Twitter μπορεί να μην γνωρίζουν το νεκρό άτομο, τείνουν όμως να στέλνουν tweets τόσο προσωπικά όσο και γενικά σχόλια σχετικά με τον θανόντα και μερικές φορές συνδέουν το θάνατο σε ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα, όπως η ψυχική ασθένεια ή η αυτοκτονία, σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης.

Οι χρήστες του Facebook σύμφωνα με την έρευνα, γνωρίζουν συχνά ο ένας τον άλλον εκτός διαδικτύου, συχνά δημοσιεύουν προσωπικές φωτογραφίες και επιλέγουν ποιος βλέπει το προφίλ τους. Αντίθετα, οι χρήστες του Twitter μπορούν να κάνουν tweet σε οποιονδήποτε, τα προφίλ είναι μικρά, και οι περισσότεροι λογαριασμοί είναι δημόσιοι. Λαμβάνοντας υπόψη το όριο των 140 χαρακτήρων του tweet, οι χρήστες είναι πιο πιθανό να καταχωρήσουν μεστές σκέψεις παρά συναισθήματα που απογυμνώνουν την ψυχή.

Τα χαρακτηριστικά αυτά δημιουργούν μια λιγότερο προσωπική ατμόσφαιρα που ενθαρρύνει τους χρήστες να συμμετάσχουν όταν κάποιος έχει πεθάνει, ακόμα κι αν δεν γνωρίζουν το πρόσωπο, σημείωσαν οι ερευνήτριες.

Άλλαξε λοιπόν το πένθος στην εποχή μας. Κάτι που σίγουρα οι μεγαλύτεροι άνθρωποι δεν μπορούν να κατανοήσουν πώς εκφράζεται σήμερα. Είμαστε πιο σκληροί; Είμαστε πια πιο ασφαλείς πίσω από μία οθόνη και οπότε κι ο θάνατος είναι ακόμα ένα σκρολ;

Το σίγουρο είναι ότι μάθαμε να αποχαιρετάμε ανθρώπους. Μάθαμε να μας λείπουν άνθρωποι. Συνηθίζουμε στην ιδέα της απώλειας κι αυτό από μόνο του έχει αφαίρεση. Μία πράξη μαθηματική που στη ζωή δεν έχει νούμερο παρά μόνο κενό.

«Έφυγε ξαφνικά» θα πούμε άλλη μία φορά. Και θα συνεχίσουμε τη ζωή μας λες και δεν ήταν κάποιος που ήταν ανάμεσα μας. Με το κενό να υπάρχει για πάντα κι ας μην το καταλαβαίνουμε πάντα. Αποχαιρετώντας ανθρώπους. Γνωστούς και άγνωστους.