Το Μετρό θα είναι πάντα εκεί για να μας θυμίζει το έγκλημα

Πανηγυρίζει σήμερα η Θεσσαλονίκη. Ή μάλλον η κυβέρνηση Μητσοτάκη και οι συνοδοιπόροι της για την έναρξη λειτουργίας του Μετρό στη «συμπρωτεύουσα». Για ένα έργο που έγινε ανέκδοτο, που μοιάζει με το γεφύρι της Άρτας, αφού ακόμη δεν παραδόθηκε στο σύνολό του. Γιατί αλήθεια πανηγυρίζουν όλο αυτοί; Για τα 9,5 χιλιόμετρα μιας μόνο γραμμής, χωρίς σύνδεση με τις δυτικές συνοικίες, την Καλαμαριά, το αεροδρόμιο Μακεδονία; Για την παγκόσμια αρνητική πρωτιά στον χρόνο κατασκευής (18,5 χρόνια από την υπογραφή της σύμβασης το 2006 και άλλα τόσα από τότε που ο κάποτε δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Σ. Κούβελας είχε ανοίξει μια τρύπα στη γη, δίπλα στη ΔΕΘ);

Για τις καθυστερήσεις εξαιτίας των οποίων έβαλαν λουκέτο δεκάδες επιχειρήσεις και καταστήματα που γειτνίαζαν με τα εργοτάξια του μετρό; Για τη μετατροπή εδώ και χρόνια της Θεσσαλονίκης σε μια πόλη με λαμαρίνες με ευθύνη όχι μόνον αυτής, αλλά και των προηγούμενων κυβερνήσεων; Η κυβέρνηση μήπως πανηγυρίζει για το κόστος κατασκευής (3 δις. ευρώ) που είναι τριπλάσιο από οποιαδήποτε άλλο ποσό που έχει διατεθεί για την κατασκευή μετρό στον κόσμο; Ή για τον πακτωλό αποζημιώσεων (200 εκατομμύρια ευρώ) που υποχρεώθηκε να πληρώσει στις κατασκευαστικές εταιρίες (ΑΚΤΩΡ, WEBUILD, HITACHI) εξαιτίας της μονομερούς ακύρωσης του χρονοδιαγράμματος από τον ίδιο τον πρωθυπουργό (βλ. αρχαία Βενιζέλου); Θα μου πείτε ότι όλα αυτά ανήκουν πλέον στο παρελθόν, ότι δεν πρέπει να μεμψιμοιρώ. Ότι η πόλη θα ανασάνει στο κυκλοφοριακό.

Το εύχομαι, το ελπίζω. Όμως, κάθε φορά που θα χρησιμοποιώ το μετρό (αν το χρησιμοποιήσω, διότι προτιμώ πάντα τους δύο τροχούς για τις μετακινήσεις μου) και θα περνώ από τον σταθμό της Βενιζέλου, θα θυμάμαι το έγκλημα που έγινε εκεί. Τον τεμαχισμό και την απομάκρυνση από τη θέση του ενός μοναδικού μνημείου πολιτισμού, του δρόμου Decumanus Μaximus, που είχε μείνει ανέπαφος για αιώνες μαζί με τα γύρω μαγαζάκιά του.

Και θα θυμάμαι πάντα τα λόγια του φίλου μου, του Ιταλού βυζαντινολόγου Πάολο Οντορίκο, γνωστού διεθνώς για τη συμβολή του στη μελέτη της βυζαντινής ιστορίας και πολιτισμού, όταν, τον Ιούλιο του 2013, επισκεφτήκαμε μαζί τον χώρο εκεί στη διασταύρωση της Εγνατίας με την Βενιζέλου. «Η Θεσσαλονίκη είναι η μόνη, η πλέον “βυζαντινή πόλη” σε όλη την Ευρώπη. Ίσως και σε όλο τον κόσμο.

Η μόνη “πόλη-βυζαντινό μουσείο” που διαθέτει ακόμη αυτό το στοιχείο διαχρονίας του Βυζαντίου σ΄ όλες τις περιόδους του (πρωτοβυζαντινά-μεταβυζαντινά χρόνια) με “δείγματα” απ΄ όλες τις εκφάνσεις του (ιστορία, αρχιτεκτονική, θρησκεία, καθημερινή ζωή). Η καταστροφή των ευρημάτων στο σταθμό του μετρό που επιχειρείται θα αποτελέσει –αν τελικά γίνει– αν όχι την… τέταρτη Άλωση της πόλης στο σύγχρονο κόσμο, σίγουρα μια σημαντική λεηλασία στο παρελθόν αλλά και στο παρόν της πόλης.

Η αξιοποίηση, η ανάδειξη και προβολή των συγκλονιστικών αυτών ευρημάτων είναι επένδυση (ιστορική, αρχιτεκτονική, επιστημονική αλλά και τουριστική και εν τέλει οικονομική) και για το σήμερα – και κυρίως το αύριο της Θεσσαλονίκης». Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όμως, δέσμιος συμφερόντων, δεν θέλησε να ακούσει τη φωνή αγωνίας του Οντορίκο, όπως και δεκάδων άλλων επιστημόνων, Ελλήνων και αλλοδαπών, που μαζί με μια σημαντική μερίδα Σαλονικιών, υποστήριζαν τη διατήρηση των αρχαιολογικών ευρημάτων in situ. Ένδεκα χρόνια μετά, αφού η λεηλασία πλέον τελέστηκε, οι απομιμήσεις του αυθεντικού επιχειρούν τώρα να ξεγελάσουν γηγενείς και αλλοδαπούς, τους επιβάτες του μετρό. Διότι ως γνωστόν οι απομιμήσεις ουδεμία έχουν σχέση με το αυθεντικό. Και νιώθω τυχερός, διότι ουδέποτε θα ξεχάσω εκείνη τη μοναδική αίσθηση όταν περπάτησα για λίγα λεπτά εκεί κάτω, στη Decumanus Maximus. Όταν είδα τα μισοβυθισμένα στο χώμα αγγεία, τα μαγαζιά, τους κρουνούς, τους κίονες…

Έλειπαν μόνον οι φωνές των τελάληδων, η φασαρία του δρόμου. Ήταν μια βουτιά στον χρόνο της πόλης που γεννήθηκα, ένα «ζωντανό κομμάτι» της ιστορίας της που έχει θρυμματιστεί πια.

Ήταν η δική μου Πομπηία, που δεν υπάρχει πια. Και για αυτό κάποιοι ευθύνονται.