Το μυστικό της διαδικασίας

Tου Νίκου Βράντση

Αυτή η τελευταία εβδομάδα ήταν αποκαλυπτικότατη και απογοητευτικότατη. Απογοητευτική κυρίως μου φάνηκε η ιδεολογική ασυνέπεια των αυτοαποκαλούμενων«φιλελευθέρων». Και εγώ ο καψερός που προσδιόριζα τον εαυτό μου ως αριστερό φιλελεύθερο μάλλον πρέπει πια να αναζητήσω μια άλλη ιδεολογική ταυτότητα γιατί οι τύποι με ωθούν σε υπαρξιακή κρίση. Γιατί το λέω; Γιατί οι φιλελεύθεροι αυτοί δέχτηκαν δίχως ενστάσεις την απροκάλυπτη προπαγάνδα των τηλεοπτικών μέσων ενημέρωσης. Τα Μέσα αυτά δεν δίστασαν να αλλοιώσουν δημοσκοπικές μετρήσεις, να παραχαράξουν εικόνες, να προπαγανδίσουν άγαρμπα και χονδροειδώς, να καλλιεργήσουν τον τρόμο. Κανένας «φιλελεύθερος» και κανένας ευρωπαίος αξιωματούχος δεν ενοχλήθηκε από αυτήν την ανήθικη εκτροπή. Και γιατί να το κάνουν άλλωστε; Τα μέσα αυτά τάχθηκαν μαζικά υπέρ του Ναι. Και ο σκοπός τα μέσα τα αγιάζει.

Απογοητεύτηκα από τους «φιλελεύθερους» φίλους μου και από την ηττοπάθειά τους και τον υποκριτικό αντι-λαϊκισμό τους, τις οποίες διακηρύττουν ακατάπαυστα για να μας υπενθυμίζουν την διαφορά τους από την φτωχή και αμόρφωτη μάζα. Η θεμελιώδης κατάκτηση του φιλελευθερισμού για την οποία μπορεί να επαίρεται είναι η κατάκτηση της ιδιωτικότητας ως σφαίρας ελευθερίας, ως χώρος αναστοχασμού για μια κριτική επιστροφή στην δημόσια σφαίρα. Σήμερα στην εποχή της μαζικής μοναξιάς, όπου το πρεκαριάτο τρέχει ολημερίς σαν τον Βέγγο, και όπου ο ελεύθερος χρόνος είτε δεν υπάρχει είτε σπαταλείται σε διαδικτυακούς ναρκισσισμούς και κατασκευασμένους χαρακτήρες επί της σοσιαλμιδιακής σκηνής, όπου κάθε δημιουργικότητα στομώνεται, πρέπει αυτός ο ιδεολογικός χώρος να επανεξετάσει τους αντιπάλους του. Όλοι αυτοί οι «φιλελεύθεροι» σκέπτονται στατικά και στείρα. Δεν αντιλαμβάνονται ότι ο χρηματοπιστωτικός νεοφιλελευθερισμός – αυτή η καταστροφική κατασκευή- διαταράσσει την υποκειμενικότητα, απομονώνει τον σύγχρονο άνθρωπο, εργαλειοποιεί θεσμούς και κρατικές οντότητες, αλλοιώνει λέξεις, επιβάλλει ερμηνείες, εξορίζει όσους βαπτίζει αιρετικούς και κάνει πολιτική με ύφος πυρομανή και τυπολάτρη, δευτεροκλασάτου κληρικού.

Αυτοί οι «υπεύθυνοι φιλελεύθεροι» είναι πολύ σκουριασμένοι, ενδιαφέρονται να επαναλάβουν μια ξεπερασμένη ιστορία και όχι να αντιμετωπίσουν τους εχθρούς που σήμερα απειλούν την ιδιωτικότητά μας αλλά και την κριτική μας ικανότητα. Όσο και αν εμφανίζονται ως κοσμοπολίτες και πρωτοπόροι αδυνατούν να σκεφτούν βαθειά, να προσαρμόσουν την σκέψη τους στα δεδομένα, να αναγνωρίσουν τις νέες απειλές για όσα κρίνονται θεμελιώδη και βολεύονται σε μια ταυτότητα που δεν έχουν την ικανότητα να υπερασπιστούν ενάντια σε αντιπάλους που διαρκώς αλλάζουν. Ποιος διαταράσσει σήμερα αυτήν την θεμελιώδη επικράτηση της νεωτερικότητας που είναι η ιδιωτικότητα; Είναι κάποιος πολιτικός ολοκληρωτισμός ή ο ολοκληρωτικός, αντι-καπιταλιστικός, νεοφιλελευθερισμός.

Ακόμα αυτοί οι φιλελεύθεροι φίλοι μου εκδηλώνουν μια δυσπιστία απέναντι στον ακραίο συναισθηματισμό του «λαουτζίκου». Δεν αντιλαμβάνονται την σημασία της συναισθηματικότητας, της συγκίνησης και του πάθους στην πολιτική. Αυτά όμως είναι αναγκαία συστατικά για την συναίσθηση, την αντίσταση, όσο και την οικοδόμηση της επόμενης μέρας. Δεν παραγνωρίζω τον κίνδυνο των ηλιθίων που υπό την κάλυψη του όχλου, ενδίδουν στην ανευθυνότητα και διολισθαίνουν σε ολοκληρωτισμούς. Δεν παραγνωρίζω και τους αυτόκλητους υπερασπιστές του λαού, που εν ονόματί του ικανοποιούν απλά τα υπερτροφικά τους Εγώ. Αλλά δεν θα χαρίσω το όπλο της μαζικής αντίδρασης και μαζικής συμμετοχής σε κανέναν. Όταν μια κοινωνία εξαθλιώνεται μαζικά, τότε πρέπει και μαζικά να αντιδράσει και να πράξει. Πως αλλιώς θα γίνει;

Αυτή η εβδομάδα ήταν διχαστική. Ανόητα μυαλά και ηλίθιοι και από τις δυο μεριές τσουβάλιασαν αστόχαστα όλους αυτούς που ψήφισαν το ίδιο πράγμα, παρά τις διαφορετικές προσδοκίες και τα διαφορετικά κίνητρα, παρά τα προσωπικά δράματα και το χάος που κρύβει ο κάθε άνθρωπος μέσα του και που τον κάνει τόσο διαφορετικό από τους άλλους. Να βλέπετε γιατί δεν μου αρέσουν τα τσουβαλιάσματα; Διότι θεωρώ τα προσωπικά δράματα πολύ πιο ενδιαφέροντα.

Στο «Ναι» είδα ανθρώπους που θαυμάζω απεριόριστα και εκτιμώ βαθύτατα. Δασκάλους και φίλους που μου χάρισαν απλόχερα σκέψη και ηρεμία.

Στο «Ναι» υπήρξαν άνθρωποι διορατικότατοι που αντιλαμβάνονται την Ευρώπη σαν ένα πείραμα που διαρκώς εξελίσσεται. Δεν επιθυμούσαν τα μέτρα των «θεσμών», αλλά είδαν την αποδοχή τους ως μια αναγκαία παραχώρηση, ως μια χαμένη μάχη που δεν θα σήμανε απαραίτητα και χαμένο πόλεμο. Γνωρίζουν πως το 2015 είναι περίοδος εκλογών σε Ισπανία Ιρλανδία, Πορτογαλία κλπ. και γνωρίζουν πως η Ευρώπη είναι μια διαδικασία σε εξέλιξη και υπό κατασκευή, παρόλη την στατικότητα που φαίνεται να την μαστίζει και να την μουμιοποιεί. Αυτούς τους διορατικούς τους κατανοώ και τους σέβομαι.

Στο «Ναι» είδα επίσης ανθρώπους τρομοκρατημένους και αδύναμους.

Είδα και άλλους που έχουν εξιδανικεύσει την Ευρώπη δίχως να την γνωρίζουν πραγματικά. Σε αυτούς δεν περνά από το μυαλό ότι και η Ευρώπη είναι μια αφήγηση, μια ωραία ιδέα που δεν έχει ακόμα κατακτηθεί, αλλά διεκδικείται διαρκώς, με ρίσκο και επιμονή και υστερεί πολύ σε μπόι αν συγκριθούν αυτά που κάνει με αυτά που μπορεί να κάνει.

Με το «Ναι» είδα να συντάσσεται και ολόκληρη η διαπλοκή. Για τα μέσα και τους γραφικούς πολιτικούς δεν έχω να πω πολλά, αυτά έχουν ήδη γραφεί. Ούτε για τις ανόητες επικλήσεις στον πιο έξυπνο άνθρωπο που είπε το μεγάλο «Όχι» ή σε εκείνον με το υψηλότερο «ΙQ» που είπε το μεγάλο «Ναι». Το επίπεδο του δημόσιου διαλόγου βρίσκεται υπογείως.

Στο «Όχι» αντίστοιχα βρεθήκανε και συναντήθηκαν πολλοί.

Στο «Όχι» υπήρξαν άνθρωποι που επιθυμούν μια άλλη Ευρώπη, που δεν τρομοκρατούνται μπροστά σε κανένα ενδεχόμενο γιατί έχουν αυτοπεποίθηση, κατανόηση, καλή καρδιά και μπορούν να αποδεχτούν με ψυχραιμία ακόμα και το χειρότερο σενάριο.

Στο «Όχι» είδα ανθρώπους που χάσανε πολλά όλα αυτά τα χρόνια. Περιουσίες, αξιοπρέπεια, ανθρώπους. Ανάμεσα σε αυτούς βρίσκονται όσοι απλά νοσταλγούν το χαμένο παρελθόν της ευμάρειας. Αυτούς τους θεωρώ επικίνδυνους. Εκδηλώνουν μια αθεράπευτη τάση να άγονται και να φέρονται ως εύπιστη μάζα, να θεωρούν δευτερεύοντα τα πολιτικοκοινωνικά δικαιώματα όταν τίθενται ζητήματα οικονομικά, να κανιβαλίζουν στην συμφορά, να βαυκαλίζονται στα εύκολα. Μα εδώ βρίσκονται και εκείνοι οι αγαπημένοι μου που συλλογίζονται το μέλλον με προθέσεις αγαθές και καθαρές ματιές, που δεν φοβούνται αλλά ούτε και εκπτώσεις κάνουν. Το Όχι αυτοί το είπαν –όπως λέει και ο ποιητής- μετα λόγου γνώσεως και όχι μετ’ αλόγου απογνώσεως.

Εγώ δεν ψήφισα. Είμαι μακριά και δίχως ρευστό. Όχι θα έλεγα. Αλλά όχι δεν θα έλεγα ως Έλληνας αλλά ως Ευρωπαίος, για την υπεράσπιση του αιτήματος ενός έθνους να αντιμετωπιστεί σαν ίσος και εξίσου σημαντικός εταίρος. Χαίρομαι να βλέπω έναν κόσμο να σηκώνει τα μάτια του και να κοιτά κατάματα το μέλλον, όποιο και αν είναι αυτό.

Πανηγυρισμοί να μας λείπουν. Όλοι οι τραμπούκοι του διαδικτύου αμφότερων των στρατοπέδων, όλοι οι ανεύθυνοι διανοούμενοι που δεν διστάζουν να πληγώσουν με τις λεκτικές τους πρόκες τον διαφωνούντα, απεδείχθησαν ανίκανοι να διαχειριστούν με ψυχραιμία την κατάσταση, να συγκροτήσουν με στιβαρότητα αλλά και με σεβασμό προς τον «άλλο» τα επιχειρήματά τους. Απεδείχθησαν ανίκανοι να καταλάβουν ότι το μυστικό της δημοκρατίας βρίσκεται στην διαδικασία και στον τρόπο. Πανηγυρισμοί λοιπόν να μας λείπουν. Διότι δεν επιτελέσαμε και κανέναν άθλο.

ΥΓ: Την ειλικρινή μου εκτίμηση στους ψύχραιμους, που θα αποτελούν πάντα το συγκολλητικό στοιχείο αυτής της εύθραυστης κοινωνίας αλλά και τα αιώνια αφανή θύματα της ιστορίας. ΥΓ1: Το μεσαίο μου δάκτυλο στα «μέσα της ενημέρωσης» που αποδεικνύουν ότι επάξια βρίσκεται η χώρα στην 93η θέση της διεθνούς κατάταξης για την Ελευθερία του Τύπου, προτελευταία στην Ευρώπη. Το μεσαίο μου δάκτυλο και σε όσους κάνανε τουμπεκί ψιλοκομμένο, γιατί τους βόλευε. ΥΓ2: Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα και τα πιο ενδιαφέροντα, όπου δυνάμεις, συμφέροντα, δογματισμοί και επιθυμίες, φόβοι και ελπίδες, θα αρχίσουν να διαπλέκονται και να συγκρούονται για να βγάλουν ένα απρόβλεπτο προς το παρόν αποτέλεσμα για την Ελλάδα και την Ευρώπη. Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, οφείλουμε να θυμόμαστε ότι το μυστικό βρίσκεται στην διαδικασία.