Το Ολύμπιον δεν έγινε ποτέ αυτό που μπορούσε να γίνει

Λέξεις: Χρήστος Αβδελάς/Εικόνα: Kimberley Powell

Σε κάθε ευρωπαϊκή πόλη που σέβεται τον εαυτό της, υπάρχει στο ιστορικό της κέντρο ένα καφέ-τοπόσημο. Όχι απλώς ένας χώρος εστίασης, αλλά σημείο συνάντησης, μνήμης και πολιτιστικής συνέχειας. Στέκια όπως το Café de Flore στο Παρίσι, το Caffè Greco στη Ρώμη, το Café Central στη Βιέννη ή το επιβλητικό New York Café στη Βουδαπέστη φιλοξένησαν επί δεκαετίες συγγραφείς, καλλιτέχνες, δημοσιογράφους, πολιτικούς. Δεν είναι απλώς επιχειρήσεις: είναι ζωντανά σύμβολα του δημόσιου λόγου. Η Θεσσαλονίκη δεν απέκτησε ποτέ έναν τέτοιο χώρο. Δεν κατάφερε να διαμορφώσει έναν διαχρονικό «θεσμό καφέ» με χαρακτήρα, συνέχεια και θέση στην πολιτισμική της ταυτότητα.

Κι όμως, το Ολύμπιον είχε όλα τα στοιχεία για να γίνει αυτό ακριβώς: το καφέ-σύμβολο της πόλης. Στεγασμένο σε ένα από τα πιο ιστορικά κτίρια της, στο εμβληματικό μέτωπο της πλατείας Αριστοτέλους και δίπλα στο σημαντικότερο διεθνές πολιτιστικό γεγονός της Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου.

Αντί όμως να μετουσιώσει αυτή την προίκα σε ταυτότητα, το Ολύμπιον επέλεξε να κυνηγά τη μόδα. Εδώ και δεκαετίες άλλαζε πρόσωπο κάθε λίγα χρόνια, ακολουθώντας την αισθητική της εποχής: lifestyle, λάμψη, επιφανειακή πολυτέλεια. Ποτέ περιεχόμενο, ποτέ συνέπεια, ποτέ αφήγηση.

Δεν έγινε στέκι ανθρώπων του πνεύματος. Δεν αξιοποίησε τη γειτνίασή του με το Φεστιβάλ. Δεν εντάχθηκε στη συλλογική συνείδηση ως σημείο αναφοράς. Απλώς πέρασε, και άλλαξε, χωρίς να ριζώσει.

Η φημολογούμενη μετατροπή του σε κατάστημα γνωστής αλυσίδας ταχυφαγείων δεν είναι απλώς μια επιχειρηματική απόφαση. Είναι μια συμβολική απώλεια. Μαρτυρά ότι ακόμη και οι πιο φορτισμένοι χώροι της πόλης μπορούν να χαθούν μέσα στην τυποποίηση, όταν απουσιάζει η φροντίδα και η μακροπρόθεσμη αντίληψη της αξίας τους.

Το Ολύμπιον μπορούσε να είναι κάτι πολύ περισσότερο. Ένας σταθερός, ποιοτικός χώρος που να μεγαλώνει μαζί με τις γενιές που τον ζουν. Που να εκφράζει την πολιτισμική αυτοπεποίθηση της Θεσσαλονίκης, όχι την ανασφάλειά της.

Αν κάτι θυμίζει, έστω αχνά, την ιδέα ενός τέτοιου καφέ είναι ίσως ο Ζύθος. Ή, με λίγη επιείκεια, η Ζώγια. Χώροι με χαρακτήρα, μικρό πυρήνα κοινού, πολιτιστική υπόσταση. Αλλά δεν αρκεί. Η Θεσσαλονίκη δικαιούται – και οφείλει – να έχει κάτι περισσότερο. Δεν είναι το θέμα αν θα τρώμε burger στην Αριστοτέλους. Το θέμα είναι πώς επιλέγουμε να διαχειριστούμε τα αστικά μας σύμβολα. Και τι επιτρέπουμε να σβήσει, χωρίς καν να το προσπαθήσουμε.

Ίσως τελικά το πρόβλημα δεν είναι ότι η Θεσσαλονίκη δεν έχει χώρους με ιστορία. Είναι ότι δεν ξέρει τι να τους κάνει.

Ο Χρήστος Αβδελλάς είναι Σύμβουλος στην Α’ Δημοτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, Project Manager, reframe.food, Σύμβουλος Ευρωπαϊκών πολιτικών