Βασίλης Καρδάσης: Το ακατάβλητο πάθος για πράξη και ζωή

Λέξεις: Στρατής Μπουρνάζος

Ο Βασίλης Καρδάσης ήταν πολλά και σημαντικά: στοχαστικός ιστορικός με μεγάλο εύρος (από τη Σύρο μέχρι τους Έλληνες της Ρωσίας, την εμπορική ναυτιλία, την Αρκαδία και τον Ολυμπιακό), εξαιρετικός δάσκαλος, κοφτερό μυαλό που παρήγαγε αστείρευτα ιδέες, αεικίνητο πολιτικό ον. Εκείνο που τον ξεχώριζε όμως, για μένα, ήταν το πάθος του για τη ζωή και τη δημιουργία, ένας αστείρευτος «βιταλισμός», που εκδηλωνόταν παντού: στα μαθήματά του, στις δημόσιες παρεμβάσεις του, στις επικές συζητήσεις στις ταβέρνες (που ήταν κι αυτές μάθημα μέγα), στα διοικητικά του Πανεπιστημίου Κρήτης και, βέβαια –κορωνίδα όλων– στο ΕΑΠ.

Θυμάμαι αξέχαστα τη θητεία στο ΕΑΠ. Τα έβαλε με τα θηρία (είτε ήταν η κακοδιαχείριση είτε οι αδράνειες των ανθρώπων είτε η αδιαφορία), και τα δάμασε, εμπνέοντας ζωή και μεταμορφώνοντας έναν καχεκτικό θεσμό, που τον έκανε να λάμψει. Πολεμήθηκε πολύ, αλλά δεν κατάφεραν ούτε να κάμψουν τη βούλησή του ούτε να τον αμαυρώσουν. Το ευγενές μέταλλο, όπως και η αξιοσύνη, η τιμιότητα και η ανιδιοτέλεια έχουν αυτό το εγγενές γνώρισμα: ακτινοβολούν, σκορπίζοντας τη λάμψη τους σε ανθρώπους και γεννώντας όμορφα έργα.

Τον γνώρισα από κοντά στις Εκδόσεις του ΕΑΠ, όπου με λίγους διαλεχτούς συνεργάτες, όπως ο Νίκος Θεοτοκάς και ο Βαγγέλης Κολτσίδας, πέτυχε θαύματα: μέσα σε λίγο διάστημα έστησε εκ του μηδενός έναν ζηλευτό πανεπιστημιακό οίκο, που εξέδωσε σημαντικούς τίτλους και άρτια βιβλία. Και η συνέχεια θα ήταν ακόμα πιο ουσιαστική, μετά το 2019 όμως όλα σταμάτησαν. Από τα πολλά χαρίσματα του Βασίλη, με εντυπωσίαζε κατεξοχήν η ικανότητά του να παίρνει τις σωστές αποφάσεις και να τις κάνει πράξη. Τον θυμάμαι, σαν νάναι τώρα, στο γραφείο του ΕΑΠ στην Κάνιγγος: να συλλαμβάνει αμέσως το πρόβλημα, το μάτι του να στραφταλίζει, να βρίσκει λύσεις και να τις κάνει πράξη. Με καθημερινή προσπάθεια, κουβέντα, επαφές, μόχθο, σιχτίρισμα, περηφάνια και χαρά.

Έχω γνωρίσει πολλούς και πολλές με ιδέες θαυμαστές, αλλά ελάχιστους, ίσως και κανέναν, που να μπορούν την ιδέα να την κάνουν πράξη τόσο γρήγορα και αποτελεσματικά όσο ο Βασίλης. Και έτσι αυτός ο μικροκαμωμένος νευρώδης άνθρωπος μπόρεσε να τα βάλει με τα θηρία και να τα νικήσει. Κινούν αίτιο αυτής της μοναδικής ικανότητας, πέρα από τα ψυχικά και νοητικά του χαρίσματα, ήταν η ενεργή ένταξή του στην Αριστερά. Η λέξη «ένταξη» είναι λίγη, καθώς ο Βασίλης διαμορφώθηκε μέσα στην Αριστερά, αυτήν που λέμε ανανεωτική. Και πίστευε, μέχρι τα σώψυχά του, ότι τον κόσμο αυτόν πρέπει να τον καταλάβουμε για να τον αλλάξουμε. Και το έκανε. Από διάφορες απόψεις, και πάνω από όλα με το κριτήριο της πράξης, ήταν ένας από τους πιο γνήσιους αριστερούς που έχω γνωρίσει.

Και κάτι ακόμα, πακέτο με όλα τα παραπάνω. Το γέλιο, η πλάκα, οι ιστορίες, οι επικές φάρσες, οι μοναδικές διηγήσεις, τα σαρκαστικά αστεία. Ήταν αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου που δρούσε, που ζούσε, της κοψιάς και της κατασκευής του. Έτσι, από όλα τα βιβλία του θα μνημονεύσω εδώ τα διηγήματά του «Success Stories» (ΚΨΜ, 2014). Γιατί μας θυμίζουν τη σατιρική ικανότητα και ματιά του, αυτή που μας χάριζε κρουνούς γέλιου στις μαζώξεις, καθώς και την πλήρη αντισυμβατικότητά του. Ο Βασίλης ήταν ως το μεδούλι του αντικομφομιστής. Και γι’ αυτό μπορούσε να ταξιδεύει, αντιπρύτανης ων, κατάστρωμα στο πλοίο για Ρέθυμνο και να του κλέβουν το βράδυ το παντελόνι και να τρέχει σχεδόν εν αδαμιαία (ή μάλλον… εν σωβρακιαία, όπως λέγαμε γελώντας) περιβολή στην οδό Αρκαδίου, χαράματα (πραγματικό γεγονός), να συναναστρέφτεται με τους πιο επίσημους και διαπρεπείς και ταυτόχρονα τους πιο απλούς και λαϊκούς ανθρώπους, μεταδίδοντας τη γλύκα του. Και να χαίρεται και να χαίρονται μαζί γνήσια. Τον θάνατο τον νιώθουμε πάντα να είναι άδικος. Αλλά στην περίπτωση του Βασίλη δεν είναι μόνο η ηλικία, στα 69 του μόλις. Αλλά ακριβώς επειδή ο θάνατος μας στέρησε έναν άνθρωπο που ήταν η ενσάρκωση της πράξης, του πάθους για τη ζωή και της ίδιας της ζωής, τον νιώθω ακόμα πιο άδικο. Λύπη μεγάλη.

1956-2025: Ο αποχαιρετισμός ενός σπουδαίου

*Ο Στρατής Μπουρνάζος είναι ιστορικός