Οι ζωές των άλλων: Οι τσιγγάνες που αλλάζουν

Η περιοχή του Δενδροποτάμου ανήκει στον Δήμο Μενεμένης στη Θεσσαλονίκη. Στον Δενδροπόταμο ζουν περίπου 3000 κάτοικοι εκ των οποίων τα 2/3 είναι Έλληνες Ρομ και οι υπόλοιποι είναι Έλληνες μη Ρομ καθώς και ένα μικρό ποσοστό προσφύγων Πόντιων. Οι Ρομά ήταν οι πρώτοι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στο Δενδροπόταμο, μετακινούμενοι από τα παράλια της Μ. Ασίας κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής καταστροφής.Ο Σύλλογος Ελληνίδων γυναικών Ρόμ ιδρύθηκε το 2002 από γυναίκες που ήθελαν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των οικογενειών τους αποκτώντας φωνή και διεκδικώντας τα δικαιώματά τους. Αν και αντιμετωπίστηκαν με δυσπιστία στην αρχή, παρ όλες τις δυσκολίες που συνάντησαν, το έργο τους αναγνωρίστηκε και αποτελούν αδιαμφισβήτητα από τους ελάχιστους συλλόγους στον Δενδροπόταμο με τόσες δραστηριότητες. Η Πρόεδρος, Γιαννούλα Μάγγα, μας μιλάει για την προσπάθεια τους.

Πώς ξεκίνησε ο Σύλλογος σας;

Ο σύλλογος δημιουργήθηκε από 6-7 γυναίκες πριν από 13-14 χρόνια. Μαζευτήκαμε σε ένα σπίτι για καφέ, αρχίσαμε να μιλάμε για τα προβλήματα της γειτονιάς μας. Γενικά επικρατούσε ένα χάος μέχρι τότε. Πολλά προβλήματα υπήρχαν στο σχολείο με τα παιδιά μας. Και κάπου, σαν ανήσυχες μητέρες που είμαστε, τα βάλαμε κάτω και είπαμε δεν γίνεται κάτι πρέπει να κάνουμε. Τότε, όταν εμείς ξεκινήσαμε, υπήρχαν άλλοι 5-6 σύλλογοι ανδρών μόνο αλλά ήταν σε αδράνεια, κρατούσαν μόνο τους φακέλους τους και δεν βλέπαμε να κάνουν κάτι. Οπότε, νομίζοντας ότι εμείς σαν γυναίκες θα τα πετύχουμε όλα, είπαμε να ιδρύσουμε σύλλογο. Ζητήσαμε την βοήθεια ενός δικηγόρου, κάναμε το καταστατικό και τον ονομάσαμε Σύλλογο Ελληνίδων Γυναικών Ρόμ.

Ποια ήταν η αντίδραση στην γειτονιά όταν μάθανε την απόφαση σας αυτή;

Τον πρώτο καιρό που μάθανε οι άντρες ότι οι γυναίκες πάνε να κάνουν ένα σύλλογο, το παρεξηγήσανε πάρα πολύ, άρχισαν να φωνάζουν, ξεσηκώθηκαν, λέγανε τι δουλειά έχουν τώρα αυτές να κάνουν σύλλογο. Και από γυναίκες υπήρχαν αντιδράσεις και από άντρες. Σκεφτόμασταν πώς θα περάσουμε από τον κεντρικό δρόμο γιατί εκεί είναι τα καφενεία και οι άντρες όταν περνούσαμε μας φωνάζανε. Όμως με τον καιρό είδαν πόσο σημαντικό έργο κάνουμε και γίναμε απαραίτητες.

Ο στόχος σας ποιος ήταν αρχικά;

Ήταν και είναι οι γυναίκες, γιατί η τσιγγάνα γυναίκα έχει έναν πολύ δύσκολο ρόλο όπως έχουν οι περισσότερες γυναίκες αλλά δεν έχει και τη βοήθεια, τις προσβάσεις που έχει μια Ελληνίδα μη Ρομά. Δεν μπορούμε να βγούμε εύκολα προς τα έξω, για έναν καφέ ας πούμε εκτός γειτονιάς. Μέχρι πρότινος, ακόμα και τώρα σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει η καταπίεση από τον άντρα, δεν υπάρχει εκπαίδευση, τα γράμματα ξέρεις ανοίγουν το μυαλό. Οι τσιγγάνες, οι περισσότερες είμαστε αγράμματες και αυτό μας κρατάει πολύ πίσω, είναι ένα μεγάλο πρόβλημα.

Τα έθιμα σας δεν είναι και αυτά ένας σημαντικός λόγος που σας κρατάει πίσω; Ας πούμε η γυναίκα πρέπει να είναι παρθένα μέχρι το γάμο, γι’ αυτό πολλές φορές σταματάει το σχολείο και παντρεύεται μικρή και αποκτά έναν συγκεκριμένο ρόλο.

Αυτό το έθιμο δεν είναι κάτι που μόνο οι Ρομά κρατάνε. Ας μην ξεχνάμε από πού ξεκίνησε. Κάποτε όλοι και παντού το ίδιο έκαναν κι εμείς απλά το συνεχίσαμε και το συνεχίζουμε ακόμα. Δεν νομίζω όμως ότι είναι το έθιμο που φταίει. Είναι πολύ ωραίο μια κοπέλα να θέλει να κρατήσει την τιμή της, την αξιοπρέπεια της, μ’ αρέσει και εμένα και συμφωνώ μ’ αυτό, αν της αρέσει και το θέλει δικαιωμά της. Είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων που κάνει τη ζωή μας δύσκολη και όχι το έθιμο. Ζούμε σε κλειστό κύκλο, δεν ολοκληρώνουν τα κορίτσια την εκπαίδευσή τους, να περάσουν σε ένα πανεπιστήμιο να βγουν προς τα έξω, να δουν άλλο κόσμο και άλλα πράγματα. Αν όχι όλοι, οι περισσότεροι γονείς πλέον προσπαθούν για τα παιδιά τους να συνεχίσουν το σχολείο. Αυτό δεν έχει λοιπόν να κάνει με το αν θα κρατήσει μια κοπέλα την τιμή της η όχι. Είμαστε ένα γκέτο, κάθε μέρα συναντάς τους ίδιους ανθρώπους. Υπάρχει το κουτσομπολιό, δεν έχουν οι κοπέλες την ελευθερία να κάνουν τίποτα, θα το σχολιάσουν όλοι αμέσως. Ωστόσο κάποια κορίτσια, μετρημένα στα δάχτυλα ακόμα, σπούδασαν σε άλλη πόλη, είδαν έναν άλλο τρόπο ζωής και σκέψης και είδαν ότι δεν πρέπει όλες να κάνουν το ίδιο ακριβώς πράγμα που βλέπουν γύρω τους ή που έκαναν οι γονείς τους. Άλλαξαν οι εποχές, δεν θα παντρέψουν τα παιδιά τους από τα 17, θα τα ενθαρρύνουν να πάνε σχολείο. Σ αυτό βοήθησε ο Σύλλογος όλα αυτά τα χρόνια με σεμινάρια, συζητήσεις, με μητέρες και γυναίκες.

Πώς βλέπουν εδώ στην περιοχή μια κοπέλα στα 18 που δεν είναι παντρεμένη αλλά θέλει να σπουδάσει;

Είναι αλήθεια ότι πολλές κοπέλες στα 20 είναι παντρεμένες και έχουν και παιδιά, όμως όπως σου είπα και πριν είναι αρκετές πλέον που βγάλανε το σχολείο. Υπάρχουν και αυτοί που το βλέπουν περίεργο μια κοπέλα να είναι 20 και να μην έχει παντρευτεί, τη θεωρούν τελειωμένη, ότι δεν θα βρει να πάρει κανέναν, όμως για πάρα πολλούς έχει ξεπεραστεί αυτό. Εμείς βλέπουμε ένα τέτοιο κορίτσι και το καμαρώνουμε που προοδεύει, του λέμε μπράβο, προχώρησε, το ενθαρρύνουμε.

Τα αγόρια μπορούν να κάνουν παρέα με τα κορίτσια;

Ναι φυσικά και κάνουν, δεν θα σου πει κανείς τίποτα και εκτός Δενδροποτάμου βγαίνουν και με αγόρια βγαίνουν, απλά όπως κάθε γονιός θα πεις στο παιδί σου να προσέχει.

Πώς σε αντιμετωπίζουν όταν λες ότι είσαι τσιγγάνα;

Υπάρχει η προκατάληψη και ο ρατσισμός, πρώτα από όλα έτσι και αλλιώς γιατί είμαστε γυναίκες. Αλλά εκτός αυτού μας κοιτάνε πάντα παράξενα και με καχυποψία. Πολλές φορές μου λένε δεν μοιάζεις με τσιγγάνα, δηλαδή πώς είναι οι άλλες τσιγγάνες. Πολλοί νομίζουν ακόμα ότι η τσιγγάνα λέει μόνο τη μοίρα, ρίχνει κατάρες, ζητιανεύει και κλέβει.

Ο ρόλος της γυναίκας σ αυτά τα χρόνια που είστε εδώ έχει αλλάξει καθόλου;

Στους νεότερους βλέπω ότι αναγνωρίζουν το πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της γυναίκας που πρέπει να προσέχει και τα παιδιά και το σπίτι και πολλές φορές και να δουλεύει. Βλέπω ότι πλέον δεν υπάρχουν τόσες ανισότητες, αλλάζουν τα πράγματα σιγά σιγά.

Τι κάνατε όλα αυτά τα χρόνια σαν Σύλλογος; Ποιες είναι οι δράσεις σας;

Σαν νοικοκυρές που είμαστε νοικοκυρέψαμε κάπως τα πράγματα. Δώσαμε αρχικά βαρύτητα στο θέμα της εκπαίδευσης. Όλα αυτά τα χρόνια ο Σύλλογος έβγαλε την γειτονιά προς τα έξω, της έδωσε φωνή, συνεργάστηκε με πολλές ΜΚΟ, γίναμε γνωστοί, αναδειχτήκαμε. Μας καλούσαν σε συνέδρια, είχαμε πολλές συνεργασίες με δήμους, ομάδες, για εκδηλώσεις, δείξαμε στο κόσμο τους χορούς μας, τα τραγούδια, τις παραδοσιακές τσιγγάνικες στολές. Θέλουμε να διασώσουμε τα ήθη και τα έθιμα, μας αρέσουν και δεν θέλουμε να χαθούν. Επίσης η γλώσσα μας δεν πρέπει να σταματήσει να μιλιέται. Φυσικά μιλάμε τα ελληνικά, Έλληνες είμαστε, τα παιδιά μας ελληνικά μιλάνε στο σχολείο, αλλά μέσα στο σπίτι μιλάμε και τη Ρομανί για να μην ξεχαστεί, όπως ας πούμε ο Πόντιος μιλάει τα ποντιακά. Επίσης αναβιώνουμε τα έθιμα του γάμου και τις μεγάλες γιορτές όπως το Εντερλέζι (Άγιος Γεώργιος). Θέλαμε να μάθει ο κόσμος ότι σε έναν οικισμό της Θεσσαλονίκης ζουν Ρομά, διαφορετικοί από τα στερεότυπά τους, θέλουν κλέφτες, ψεύτες, αυτή η κατάρα που μας ακολουθεί όλα αυτά τα χρόνια.

Ποιους στόχους έχει ο Σύλλογος σήμερα;

Βασικός στόχος παραμένει να είμαστε κοντά στην γυναίκα όπως μπορούμε. Πάντα συμβάλουμε σε θέματα ενημέρωσης, σεμινάρια για την υγεία, έχουμε κάνει τεστ παπ εδώ μέσα σε γυναίκες που δεν το ήξεραν και δεν είχαν εξεταστεί ποτέ. Κλείνουμε ραντεβού με γιατρούς, παρέχουμε νομική βοήθεια αν χρειαστεί. Κάνουμε έγγραφα, ενημερώνουμε για πολλά θέματα, γιατί κάποιες από τις γυναίκες δεν ξέρουν γράμματα.

Βλέπουν οι κάτοικοι θετικά τον Σύλλογο;

Πάντα θα υπάρχει και κόσμος που δεν το βλέπει θετικά. Στα τόσα άτομα, κάποιος θα έχει τις αμφιβολίες του. Τόσα χρόνια, όμως, έχουμε πιστεύω ήδη αποδείξει ποιοι είμαστε και τι έχουμε κάνει με πράξεις και έχουμε κοντά μας τη νεολαία, κάτι που από πάντα μας ενδιέφερε πάρα πολύ.

Η στάση των ανδρών έχει αλλάξει;

Βέβαια αυτή την στιγμή είμαστε Σύλλογος με γραφεία, είμαστε σήμα κατατεθέν, αν κάποιος ψάχνει κάτι, εμάς θα βρει και τον οδηγούμε. Το παραδέχονται οι άντρες ότι είμαστε από τους ελάχιστους δραστήριους Συλλόγους, εμείς και ο Φάρος του Κόσμου φυσικά.

Ο Φάρος του Κόσμου είναι πολύ γνωστός σε όλη την Ελλάδα και δραστήριος.

Αγαπάμε τον πατέρα Αθηναγόρα και τον σεβόμαστε. Ο σύλλογος γυναικών Ρομά, όταν ήρθε ο πατέρας Αθηναγόρας εδώ, είχε μια συνεργασία μαζί του. Στην κατακόμβη, στην εκκλησία, για 1-2 χρόνια φέρναμε τα παιδιά από το σχολείο, τρώγανε και μετά τα γυρνούσαμε πίσω στο σχολείο. Και σήμερα ακόμα, αν και δεν είναι τόσο έντονη η συνεργασία μας, βρισκόμαστε 1-2 φορές το χρόνο ειδικά όταν έρχονται ξένοι και καλούμαστε να μιλήσουμε για την περιοχή. Από το 2002 που υπάρχουμε είχαμε βοηθήσει πολλές οικογένειες με διανομές τροφίμων, δίναμε δωρεές, τώρα όλα αυτά τα κάνει ο πάτερ.

Τι θα ήθελες να αλλάξει στο Δενδροπόταμο;

Πρώτα από όλα η εικόνα που έχουν όλοι για την περιοχή μας. Να αλλάξει το στερεότυπο ότι οι τσιγγάνοι είναι κλέφτες εγκληματίες, πονηροί. Θα ήθελα να έχουμε μεγαλύτερη ευκαιρία πρόσβασης στην εργασία. Οι περισσότερες τσιγγάνες είναι άνεργες ή μικροπωλητές αλλά και εκεί έχουμε πρόβλημα. Ψηφίστηκε ο νόμος που λέει ότι αν μας πιάνουν θα μας βάζουν υψηλό πρόστιμο γιατί δεν έχουμε άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος. Μα θέλουμε να μην έχουμε άδειες; Δεν μας έδωσαν για να μπορούμε να κάνουμε σωστά την δουλειά μας, να έχουμε και εμείς τα ένσημα μας, το βιβλιάριο υγείας, να φορολογούμαστε και να προσφέρουμε στο κράτος μας. Αυτή την δουλειά ξέρουμε να κάνουμε, πώς αλλιώς να ζήσουμε. Επίσης θα ήθελα να αλλάξω τη γειτονιά μου, τα παιδιά μας ζουν σε ένα τετράγωνο στο οποίο δεν υπάρχει μια παιδική χαρά, ένα πολιτιστικό κέντρο, να ασχοληθούν με κάτι, να έχουν ενδιαφέροντα. Λένε ότι η μουσική είναι στο αίμα των τσιγγάνων και όμως δεν έχουμε ούτε ένα ωδείο, εργαστήρια ζωγραφικής, υπολογιστές. Βέβαια ο δήμος Μενεμένης- Αμπελοκήπων που υπαγόμαστε μας λέει ότι υπάρχουν όλα αυτά, μπορείτε να τα παρακολουθήσετε και εσείς, αλλά υπάρχουν στους Αμπελόκηπους και εμείς δεν έχουμε πρόσβαση για εκεί. Για να πας θέλεις ένα λεωφορείο μέχρι το σταθμό και άλλο για εκεί. Μια μάνα για να πάει το παιδί της πρέπει να αλλάξει 4 λεωφορεία να πάει και να έρθει και μόνο του φοβάται να το στείλει. Τέλος κάτι που θα άλλαζε την περιοχή είναι να υπήρχαν επενδυτές από άλλες περιοχές, να έρθουν να ανοίξουν μαγαζιά, να κάνουν δουλειές.

Αν έκανες έναν απολογισμό τι θα έλεγες;

Θα έλεγα ότι ο Σύλλογος στήριξε τη γυναίκα, της έδωσε φωνή. Η γυναίκα τσιγγάνα απέκτησε προσωπικότητα , έμαθε να μιλάει για τα δικαιώματά της, έμαθε να προσέχει την υγεία της, να ενημερώνεται για το τι είναι η πρόληψη, να αποκτά παιδεία. Ποτέ μόνες μας βέβαια, και με λυπεί που το λέω, πάντα με άλλες ΜΚΟ και δωρεές και τώρα ειδικά με την κρίση παλεύουμε πλέον μόνοι μας, δύσκολα δίνει κάποιος και βοηθάει, είναι εποχή έντονων προβλημάτων. Όμως προσπαθούμε και θέλουμε να κρατήσουμε τον Σύλλογο ανοιχτό, θεωρούμε ότι προσφέρει σημαντικά πράγματα και δεν θα τον αφήσουμε να κλείσει.

*Σύλλογος Ελληνίδων Ρόμ, Κύπρου 6, Δεδροπόταμος, Τηλ. 2315527747. Romwomen.gr

Διαβάστε και τις υπόλοιπες ”Ζωές των άλλων” εδώ