Είναι οι πυρκαγιές η νέα κανονικότητα;

Εικόνα: Eurokinissi

Εφιαλτικές διαστάσεις έχει πάρει η πυρκαγιά που κατακαίει τη βορειοανατολική Αττική, με το πύρινο μέτωπο που ξέσπασε την Κυριακή 11 Αυγούστου στο Βαρνάβα, να εκτείνεται ανεξέλεγκτα από το Μαραθώνα έως την Πεντέλη, το Διόνυσο και το Χαλάνδρι.

Ταυτόχρονα, «σιωπηλότερη» κραυγή βγάζει το όρος Όρβηλος, στο δήμο Σιντικής Σερρών που καίγεται αβοήθητο για 27η ημέρα. Η φωτιά ξεκίνησε το βράδυ της 18ης Ιουλίου, έπειτα από πτώση κεραυνού και έχει κάνει στάχτη έως τώρα παραπάνω από 20.000 στρέμματα παρθένου δάσους.

«Ήταν κοινή συνείδηση σε όλους μας ότι αυτό που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια θα γίνει μια κανονικότητα», ανέφερε χαρακτηριστικά το πρωί της Δευτέρας στην ΕΡΤ, ο πρόεδρος του ΟΑΣΠ, Ευθύμιος Λέκκας, σημειώνοντας πως η ταχεία εξάπλωση των φλογών οφείλεται κυρίως, στη ξηρασία και τους ισχυρούς ανέμους.

Λίγους μήνες πριν, ανάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προειδοποιούσε για τις «καταστροφικές» συνέπειες που μπορεί να επιφέρει η κλιματική αλλαγή, εάν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα.

«Η ακραία ζέστη, η ξηρασία, οι δασικές πυρκαγιές και οι πλημμύρες, όπως καταγράφονται τα τελευταία χρόνια, θα επιδεινωθούν στην Ευρώπη, ακόμη και στα πιο αισιόδοξα σενάρια υπερθέρμανσης του πλανήτη, επηρεάζοντας τις συνθήκες διαβίωσης σε όλη την ήπειρο», γράφει στην έκθεσή του, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος.

«Αυτά τα γεγονότα είναι η νέα κανονικότητα. Θα πρέπει να είναι ο κώδωνας κινδύνου. Η τελευταία αφύπνιση», τόνισε από πλευράς της, η διευθύντρια του ΕΕΑ, Λίνα Ιλα-Μόνονεν, σε συνέντευξη Τύπου ενόψει της δημοσιοποίησης των εν λόγω ευρημάτων.

Επιστήμονες από όλο τον κόσμο, εκτιμούν πως οι δασικές πυρκαγιές, στο άμεσο μέλλον, θα αποτελούν το φυσιολογικό, την ώρα που ΗΠΑ και Καναδάς πλήττουν από καταστροφικότατες «μεγαφωτιές» τα τελευταία χρόνια, μετρώντας χιλιάδες απανθρακωμένα στρέμματα και εκατοντάδες νεκρούς. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ιδιαίτερα μεγάλες πυρκαγιές, οι οποίες διακρίνονται από τη ραγδαία εξάπλωση και την ακραία δυσκολία στην κατάσβεσή τους. Το «Μαύρο Καλοκαίρι» του 2019 στην Αυστραλία, οι φωτιές στον Αμαζόνιο το ίδιο έτος, η «Park Fire» και η «Camp Fire» στην Καλιφόρνια, μαρτυρούν ωμά το άτεγκτο πρόσωπο της κλιματικής κρίσης που γδέρνει συνεχώς ολόκληρο τον πλανήτη.

Μπορεί ακόμη να μην έχει καταστεί σαφές, αν τα πολλαπλά πύρινα μέτωπα που έχουν κυκλώσει το Αττικό λεκανοπέδιο, θεωρούνται «μεγαφωτιά», ωστόσο όπως αναφέρουν πυροσβέστες, πυρκαγιές σαν αυτή, πέρα από το ότι θα εκδηλώνονται ολοένα και συχνότερα, δεν θα είναι εφικτό να σβήνουν σε λιγότερο από μία ημέρα.

«Είμαστε μπροστά σε μια νέα κανονικότητα. Εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία όλες αυτές οι μεγάλες καταστροφικές δασικές πυρκαγιές είναι συμβάντα τα οποία μας καλούν να αλλάξουν τρόπο προσέγγισης», είχε δηλώσει το προηγούμενο καλοκαίρι ο ερευνητής του Αστεροσκοπείου Αθηνών και πυρομετεωρολόγος Θεόδωρος Γιάνναρος, υπογραμμίζοντας ότι τα «τα δύσκολα είναι μπροστά μας».

Αναμένεται οι φωτιές να έρχονται ασθενέστερες στις πόλεις

«Η μεγάλες πυρκαγιές θα αποτελούν όντως, τη νέα κανονικότητα, εφόσον αγνοούμε τη διαχείριση των δασών και ξοδεύουμε πακτωλό χρημάτων ανεξέλεγκτα», επισημαίνει στην parallaxi, ο Δασολόγος και Περιβαλλοντολόγος, Δρ. Ελευθέριος Σταματόπουλος.

«Η διαχείριση των δασών είναι η “μάνα” της κατάσβεσης, εκεί βρίσκεται το κλειδί της λύσης. Πρέπει να φροντίζουμε για την αναγέννησή τους, να φροντίζουμε την άγρια πανίδα – γιατί όταν αυτή είναι κατεστημένη εκεί, τα ανανεώνει κι όλα-, να κάνουμε υδρομαστεύσεις, να φροντίζουμε τα υπόγεια νερά, ώστε να τροφοδοτούνται οι πηγές. Ένα δάσος δεν είναι μόνο τα δέντρα που βλέπουμε, είναι όλο αυτό το οικοσύστημα και έτσι πρέπει να το αντιμετωπίζουμε», εξηγεί συμπληρώνοντας:

«Ουσιαστικά, όταν αφήνουμε την φωτιά στα δάση να καίει και στηνόμαστε μόνο στους οικισμούς για να μην έχουμε θύματα, εννοείται πως το πύρινο μέτωπο θα πάρει θηριώδεις διαστάσεις».

Όπως υπογραμμίζει ο κ. Σταματόπουλος, η κλιματική αλλαγή σε συνδυασμό με τη λάθος ανάγνωση των δασών, συμβάλουν καταλυτικά στη νέα αυτή πραγματικότητα. «Η δασική υπηρεσία έχει αποξενωθεί, δεν της επιτρέπεται να κάνει τίποτα. Έχουμε εγκαταλείψει τελείως τη διαχείριση των δασών, που θα έπρεπε αυτή να κάνει όλη τη λειτουργία: τη δασοπυρόσβεση, την πυροπροστασία, να παίρνει προληπτικά μέτρα και να βγάζει αντιπυρικές λωρίδες. Το θέμα είναι πως έχουμε προσαρμοστεί με “όγκο” και όχι με ουσιαστικές λύσεις».

«Ξοδεύουμε υπέρογκα ποσά για μια εντελώς λάθος και ύποπτη διαχείριση, καθώς ο οικονομικός απολογισμός για τη δασοπυρόσβεση βάσει νόμου δεν μπορεί να εκλεχτεί. Παράλληλα, τα εναέρια μέσα που διαθέτουμε είναι ψεκαστικά, με μοναδική εξαίρεση τα πυροσβεστικά καναντέρ, που μόνο αυτά μπορούν να κάνουν ρίψεις από πολύ χαμηλά. Τα υπόλοιπα ρίχνουν νερό από ψηλά, με αποτέλεσμα να φτάνει μια δροσοσταλίδα, καθώς με τις μεγάλες θερμοκρασίες το νερό εξατμίζεται πριν πέσει», σημειώνει.

Σύμφωνα με τον ίδιο «οι αντιπυρικές λωρίδες πρέπει να είναι προσβάσιμες και να ενεργούν κάποιοι εκεί. Δεν είναι χώροι που τους αφήνουμε στη συνέχεια και βάζουμε μόνο τα εναέρια μέσα. Ούτε συντονισμός μπορεί να γίνεται από ένα κέντρο που εντάσσεται στο Υπουργείο».

«Η Πεντέλη τώρα κάηκε για δεύτερη, τρίτη φορά. Δεύτερη φορά σημαίνει ότι δεν αναγεννάτε αυτό το μέρος. Κάηκαν όλα, ακόμα και το δάσος του Διονύσου που έχει απομείνει», αποκαλύπτει ο κ. Σταματόπουλος, καταλήγοντας:

«Αυτό που χρειάζεται είναι η ενίσχυση της δασικής υπηρεσίας, να αναλάβει δηλαδή την επιτήρηση, την πρώτη πλήξη και την πλήξη σε μέσα στα δάση. Αναμένουμε οι φωτιές να έρχονται ασθενέστερες στις πόλεις. Περιμένουμε να αντιμετωπίσουμε τα ίδια και με άλλες μεσογειακές χώρες, όσο όμως δεν δίνεται “μάχη” μέσα στα δάση, δεν πρόκειται να μην έχουμε αυτό το σύστριγκλο».

«Το περιβαλλοντικό σύστημα της Αττικής θα καταρρεύσει»

Πέρυσι, ο καθηγητής Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών Ευθύμης Λέκκας, μιλώντας στο MEGA, υποστήριξε: «Είμαστε σε έναν κύκλο που περιστρέφεται με όλο και αυξανόμενη ταχύτητα και τα γεγονότα ακολουθούν το ένα το άλλο με τρομερή ταχύτητα», συμπληρώνοντας ότι «πρέπει να καταλάβουμε όλοι πως όταν καίγεται ένα τμήμα δάσους στην Αττική, αυτό έχει σοβαρή περιβαλλοντική επίπτωση. Φοβάμαι πως το περιβαλλοντικό σύστημα της Αττικής θα καταρρεύσει σε λίγο. Τα δάση που απέμειναν είναι συγκεκριμένα».

Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να σώσει τα δάση;

Η επιστημονική ομάδα του εργαστηρίου ASSIST του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, υπό τον καθηγητή Δημήτρη Εμμανουλούδη, δημιούργησε ένα πρότυπο σχέδιο, βασισμένο στην τεχνητή νοημοσύνη, για την προληπτική μείωση της διακινδύνευσης των οικισμών της Ιθάκης (πιλοτικά) από δασικές πυρκαγιές. Πρόκειται για ένα ψηφιακό «οδηγό» που θα βοηθήσει στην αντιπυρική θωράκιση του νησιού, δίνοντας στις αρμόδιες αρχές, σε πραγματικό χρόνο, κατευθύνσεις για την πορεία μιας φωτιάς, τον εκτιμώμενο χρόνο εξάπλωσής της και άλλα δεδομένα, χρήσιμα για την έγκαιρη και αποτελεσματική δράση των πυροσβεστικών δυνάμεων.

Παράλληλα, τον περασμένο Σεπτέμβρη, η φοιτητική ομάδα Αεροδιαστημικής στο ΑΠΘ, Aristotle Space & Aeronautics Team παρουσίασε στο εκθεσιακό αφιέρωμα «Akademia» στην 87η ΔΕΘ, τον “Phoenix”, ένα ηλιακό, μη επανδρωμένο αυτόνομο αεροσκάφος του οποίου αποστολή είναι η ανίχνευση δασικών πυρκαγιών, με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης.

«Το “Phoenix” είναι σε θέση να πετάει για έξι ώρες με αυτόνομο πιλότο, χωρίς την παρουσία δηλαδή κάποιου ανθρώπου και να αναγνωρίζει από μόνο του το εάν υπάρχει κάποια δασική πυρκαγιά στο έδαφος. Στη συνέχεια, θα ενημερώνει αντίστοιχα κάποιο ground station χρησιμοποιώντας δίκτυα 4G. Με λίγα λόγια, μπορεί το αεροσκάφος να πετάει στη Χαλκιδική και να ειδοποιεί τη βάση στη Θεσσαλονίκη άμεσα, με φωτογραφίες, πληροφορίες για την τοποθεσία της φωτιάς», είχε πει ο Άγης Χατζέτογλου, υπεύθυνος του τμήματος αεροναυτικής της ASAT στην parallaxi.