Κλιματική μετανάστευση: Η νέα τάση του πλανήτη που ίσως είναι και η λύση

Όταν ο ποταμός Mehgna κατάπιε το σπίτι της οικογένειας του Mohammad Jewel και της Arzu Begum σε μια νύχτα στο νότιο Μπαγκλαντές, πριν από ένα χρόνο, δεν είχαν άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουν το χωριό των προγόνων τους.

Το ζευγάρι έφυγε το επόμενο πρωί με τα τέσσερα νεαρά αγόρια του, στην πρωτεύουσα, Ντάκα, πάνω από εκατό χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι τους στο χωριό Ramdaspur στην περιοχή Bhola, μια από τις πιο σκληρές παράκτιες περιοχές όπου πολλοί χωρικοί χάνουν συχνά τα σπίτια και τη γη τους από ποτάμια που ρέουν στον κόλπο της Βεγγάλης.

Οι ειδικοί λένε ότι η κλιματική αλλαγή προκαλεί ασταθείς καιρικές συνθήκες στη χώρα, με αποτέλεσμα την ταχεία κατάρρευση στις όχθες του ποταμού και την καταστροφή ολόκληρων χωριών. Κατά την περίοδο των μουσώνων, που διαρκεί από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο, πολλά ποτάμια αλλάζουν πορεία, καταβροχθίζοντας αγορές, σχολεία, τζαμιά και σπίτια κοντά στις όχθες τους.

Εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν να εκτοπιστούν και να γίνουν «πρόσφυγες του κλίματος» λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, της διάβρωσης των ποταμών, των κυκλωνικών καταιγίδων και του αλμυρού νερού που κυλάει στην ενδοχώρα, λένε οι επιστήμονες. Το Μπαγκλαντές αναμένεται να έχει περίπου το ένα τρίτο των εσωτερικών κλιματικών προσφύγων της Νότιας Ασίας μέχρι το 2050, σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, που δημοσιεύθηκε πέρυσι.

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Η μετακίνηση ανθρώπων με γνώμονα το κλίμα προστίθεται σε μια μαζική μετανάστευση που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη προς τις πόλεις του κόσμου. Ο αριθμός των μεταναστών έχει διπλασιαστεί παγκοσμίως την τελευταία δεκαετία και το ζήτημα του τι πρέπει να γίνει για την ταχεία αύξηση του πληθυσμού των εκτοπισμένων, θα γίνει όλο και πιο επείγον τα επόμενα χρόνια. Για να επιβιώσει από την κλιματική κατάρρευση, θα απαιτηθεί μια προγραμματισμένη και σκόπιμη μετανάστευση, που η ανθρωπότητα δεν έχει πραγματοποιήσει ποτέ πριν.

Ο κόσμος βλέπει ήδη διπλάσιες ημέρες όπου οι θερμοκρασίες ξεπερνούν τους 50 βαθμούς Κελσίου από ό,τι πριν από 30 χρόνια – αυτό το επίπεδο θερμότητας είναι θανατηφόρο για τον άνθρωπο και επίσης εξαιρετικά προβληματικό για τα κτίρια, τους δρόμους και τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Κάνει μια περιοχή αβίωτη και αυτό είναι εύκολο να κατανοηθεί. Οπότε, το εκρηκτικό πλανητικό δράμα απαιτεί μια δυναμική ανθρώπινη απάντηση.

Μεγάλοι πληθυσμοί θα χρειαστεί να μεταναστεύσουν, και όχι απλώς στην πλησιέστερη πόλη, αλλά και σε όλες τις ηπείρους. Όσοι ζουν σε περιοχές με πιο ανεκτές συνθήκες, ειδικά έθνη στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, θα χρειαστεί να φιλοξενήσουν εκατομμύρια μετανάστες ενώ οι ίδιοι θα προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της κλιματικής κρίσης. Θα χρειαστεί να δημιουργηθούν εντελώς νέες πόλεις κοντά στους ψυχρότερους πόλους του πλανήτη. Μέρη της Σιβηρίας, για παράδειγμα, έχουν ήδη θερμοκρασίες 30 C για μήνες!

Τα δάση της Αρκτικής καίγονται, οι μεγάλες φλόγες καταβροχθίζουν τη Σιβηρία, τη Γροιλανδία και την Αλάσκα. Ακόμη και τον Ιανουάριο, πυρκαγιές τύρφης έκαιγαν στην κρυόσφαιρα της Σιβηρίας, παρά τις θερμοκρασίες που ήταν κάτω από τους -50 C.

Ο ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Το 2019, κολοσσιαίες πυρκαγιές κατέστρεψαν περισσότερα από 4 εκατομμύρια εκτάρια δάσους τάιγκα της Σιβηρίας , φλέγοντας για περισσότερους από τρεις μήνες και παράγοντας ένα σύννεφο αιθάλης και στάχτης τόσο μεγάλο όσο οι χώρες που αποτελούν ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα μοντέλα προβλέπουν ότι οι πυρκαγιές στα βόρεια δάση και στην Αρκτική τούνδρα θα αυξηθούν έως και τέσσερις φορές έως το 2100.

Αυτή η αναταραχή συμβαίνει όχι μόνο σε μια εποχή άνευ προηγουμένου κλιματικής αλλαγής αλλά και σε μια εποχή ανθρώπινης δημογραφικής αλλαγής. Ο παγκόσμιος πληθυσμός θα συνεχίσει να αυξάνεται τις επόμενες δεκαετίες, φτάνοντας ίσως τα 10 δισεκατομμύρια στη δεκαετία του 2060. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης θα είναι στις τροπικές περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο από την κλιματική καταστροφή, προκαλώντας την φυγή των ανθρώπων από εκεί προς τα βόρεια. Ο παγκόσμιος βορράς αντιμετωπίζει το αντίθετο πρόβλημα – μια «πολύ βαριά» δημογραφική κρίση, στην οποία ένας μεγάλος ηλικιωμένος πληθυσμός υποστηρίζεται από ένα πολύ μικρό εργατικό δυναμικό. Η Βόρεια Αμερική και η Ευρώπη έχουν 300 εκατομμύρια άτομα πάνω από την παραδοσιακή ηλικία συνταξιοδότησης (65+) και μέχρι το 2050, η αναλογία οικονομικής εξάρτησης γήρατος προβλέπεται να είναι 43 ηλικιωμένοι ανά 100 εργαζόμενους ηλικίας 20–64 ετών. Πόλεις από το Μόναχο μέχρι το Μπάφαλο θα αρχίσουν να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να προσελκύσουνμετανάστες.

Η επερχόμενη μετανάστευση θα περιλαμβάνει τους φτωχότερους στον κόσμο που θα ξεφύγουν από τους θανατηφόρους καύσωνες και τις αποτυχημένες καλλιέργειες. Θα περιλαμβάνει επίσης τους μορφωμένους, τη μεσαία τάξη, τους ανθρώπους που δεν μπορούν πλέον να ζήσουν εκεί που σχεδίαζαν γιατί η απασχόληση θα έχει μετακινηθεί αλλού. Η κλιματική κρίση έχει ήδη ξεριζώσει εκατομμύρια ανθρώπους στις ΗΠΑ – το 2018, 1,2 εκατομμύρια εκτοπίστηκαν από ακραίες συνθήκες, πυρκαγιές, καταιγίδες και πλημμύρες. Μέχρι το 2020, ο ετήσιος απολογισμός είχε ανέλθει σε 1,7 εκατομμύρια άτομα. Οι ΗΠΑ καταγράφουν τώρα κατά μέσο όρο μια καταστροφή 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων κάθε 18 ημέρες .

Ο Διεθνής Οργανισμός του ΟΗΕ για τη Μετανάστευση εκτιμά ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν έως και 1,5 δισεκατομμύριο περιβαλλοντικοί μετανάστες τα επόμενα 30 χρόνια. Μετά το 2050, ο αριθμός αυτός αναμένεται να εκτιναχθεί στα ύψη καθώς ο κόσμος θερμαίνεται παραπάνω και ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται στο προβλεπόμενο υψηλό του στα μέσα της δεκαετίας του 2060.

Το ερώτημα για την ανθρωπότητα είναι: πώς μοιάζει ένας βιώσιμος κόσμος; Θα χρειαστεί να αναπτύξουμε έναν εντελώς νέο τρόπο τροφοδοσίας και διατήρησης του τρόπου ζωής μας, ενώ παράλληλα θα μειώσουμε τα επίπεδα άνθρακα της ατμόσφαιρας. Θα χρειαστεί να ζούμε λιγότερο σε πόλεις, μειώνοντας παράλληλα τους σχετικούς κινδύνους από συνωστισμό πληθυσμών, όπως διακοπές ρεύματος, προβλήματα υγιεινής, υπερθέρμανση, ρύπανση και μολυσματικές ασθένειες.

Τουλάχιστον εξίσου δύσκολο, όμως, θα είναι το καθήκον να ξεπεράσουμε την ιδέα ότι ανήκουμε σε μια συγκεκριμένη γη και ότι μας ανήκει. Θα χρειαστεί να αφομοιωθούμε σε παγκόσμιες διαφορετικές κοινωνίες, ζώντας σε νέες, πολικές πόλεις. Θα χρειαστεί να είμαστε έτοιμοι να μετακινηθούμε ξανά όταν χρειαστεί. Με κάθε βαθμό αύξησης της θερμοκρασίας, περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι θα ωθούνται έξω από τη ζώνη στην οποία ζουν οι άνθρωποι για χιλιάδες χρόνια. Μας τελειώνει ο χρόνος για να διαχειριστούμε την επερχόμενη αναταραχή προτού γίνει συντριπτική και θανατηφόρα.

Η μετανάστευση δεν είναι το πρόβλημα, είναι η λύση.

Ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε αυτήν την παγκόσμια κρίση και πόσο ανθρώπινα συμπεριφερόμαστε ο ένας στον άλλο καθώς μεταναστεύουμε, θα είναι το κλειδί για το αν αυτός ο αιώνας αναταραχής θα εξελιχθεί ομαλά ή με βίαιες συγκρούσεις και περιττούς θανάτους. Με σωστή διαχείριση, αυτή η αναταραχή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα παγκόσμια κοινοπολιτεία της ανθρωπότητας.

Η μετανάστευση είναι η διέξοδός μας από αυτή την κρίση.

Όσο 4,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν στη φτώχεια και το εισοδηματικό χάσμα μεταξύ του παγκόσμιου Βορρά και του Νότου συνεχίζει να αυξάνεται, οι άνθρωποι θα πρέπει να μετακινηθούν – και όσοι ζουν σε περιοχές που επηρεάζονται από το κλίμα θα επηρεάζονται δυσανάλογα. Τα έθνη έχουν υποχρέωση να προσφέρουν άσυλο στους πρόσφυγες, αλλά σύμφωνα με τον νομικό ορισμό του πρόσφυγα, που γράφτηκε στη Σύμβαση του 1951 για τους Πρόσφυγες, αυτός δεν περιλαμβάνει όσους πρέπει να εγκαταλείψουν το σπίτι τους λόγω της κλιματικής κρίσης.

Τα πράγματα όμως αρχίζουν να αλλάζουν. Σε μια απόφαση ορόσημο, το 2020, η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έκρινε ότι οι κλιματικοί πρόσφυγες δεν μπορούν να σταλούν στα σπίτια τους, πράγμα που σημαίνει ότι ένα κράτος θα παραβίαζε τις υποχρεώσεις του για τα ανθρώπινα δικαιώματα εάν επιστρέψει κάποιον σε μια χώρα όπου –λόγω της κλιματικής κρίσης– η ζωή τους βρίσκεται σε κίνδυνο. Ωστόσο, οι αποφάσεις της επιτροπής δεν είναι διεθνώς δεσμευτικές.

Σήμερα, τα 50 εκατομμύρια άτομα που έχουν εκτοπιστεί λόγω του κλίματος είναι ήδη περισσότερα από αυτά που φεύγουν από πολιτικές διώξεις. Η διάκριση μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών είναι δύσκολη και περιπλέκεται περαιτέρω από την κλιματική κρίση.

Ενώ η δραματική καταστροφή ενός τυφώνα που σβήνει ολόκληρα χωριά μπορεί να κάνει πρόσφυγες τους ανθρώπους μέσα σε μια νύχτα, οι επιπτώσεις της κλιματικής κατάρρευσης στις ζωές των ανθρώπων, είναι πιο συχνά σταδιακές – άλλη μια κακή σοδειά ή μια άλλη εποχή αφόρητης ζέστης, που γίνεται ο καταλύτης που ωθεί τους ανθρώπους να αναζητήσουν καλύτερες τοποθεσίες για να ζήσουν.

*Πηγή, στοιχεία και στατιστικά από The Guardian και AP news