Ο πόλεμος, ο καύσωνας και το σιτάρι – Τι συμβαίνει τελικά

Τις τελευταίες ημέρες ένα σφοδρό κύμα καύσωνα πλήττει τη Νότια Ασία. Περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι στην Ινδία και το Πακιστάν βλέπουν τον υδράργυρο να σκαρφαλώνει τη μέρα στους 40 βαθμούς.

Στο Δελχί, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στον κόσμο η θερμοκρασία σταθερά τις τελευταίες ημέρες είναι στους 43 βαθμούς Κελσίου, ενώ στη Nawabshah, σε μια πόλη 230.000 κατοίκων στην έρημο του νότιου Πακιστάν το θερμόμετρο έφτασε και τους 50 βαθμούς Κελσίου.

Δεκάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από θερμοπληξία, ενώ είναι δεδομένο ότι πέρα από το ανθρώπινο κόστος, μεγάλο θα είναι και το κλιματικό κόστος.

Μόνο οι πλούσιοι Ινδοί διαθέτουν κλιματιστικά, η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας είναι τόσο μεγάλη, που η χώρα σχεδιάζει να εισάγει επιπλέον άνθρακα για να διατηρήσει ζωντανό το ηλεκτρικό της δίκτυο.

Το κύμα καύσωνα θα έχει και οικονομικό κόστος. Ο κόσμος υποφέρει από έλλειψη βασικών αγαθών, όπως το σιτάρι. Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία προκάλεσε νέα αναταραχή στην ήδη τεταμένη παγκόσμια αγορά σιταριού. Η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο. Η Ουκρανία είναι η έκτη μεγαλύτερη. Οι τιμές εκτοξεύθηκαν στα ύψη. Η Ινδία μετά από πέντε συνεχόμενες χρονιές με καλλιέργειες ρεκόρ στο σιτάρι προσφέρθηκε να εξάγει περισσότερο από ότι συνήθως.

Το κύμα καύσωνα όμως ανατρέπει τα σχέδια αυτά. Ινδοί αγρότες υπολογίζουν ότι το 10-15% της σοδειάς τους έχει «πεθάνει». Αλλά είναι πολύ νωρίς να γνωρίζουμε το πώς οι υψηλές θερμοκρασίες θα επηρεάσουν τις καλλιέργειες.

Οι ελλείψεις τροφίμων και οι αυξανόμενες τιμές σιτηρών μπορούν να αλλάξουν την ιστορία. Πολλοί είναι εκείνοι που τις θεωρούν βασικό παράγοντα στα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης μια δεκαετία πριν. Υπάρχουν και ειδικοί βέβαια που δεν συμμερίζονται την άποψη αυτή.

Τι φταίει τελικά για τις υψηλές τιμές τροφίμων και πώς συμβάλλει σε αυτό η κλιματική αλλαγή. Και το κυριότερο. Τι θα συμβεί από εδώ και πέρα;

1. Η Ινδία θα έχει πιθανότατα αποθέματα σιταριού. Το ερώτημα είναι, για πόσο;

Η χώρα ήταν έτοιμη για ένα ακόμα ρεκόρ παραγωγής την τελευταία πενταετία, μέχρι τη στιγμή που ήρθε ο καύσωνας. Η Ινδία ήταν λίγο τυχερή στο timing. Στη νότια και κεντρική Ινδία το σιτάρι είχε ήδη συλλεχτεί ή συλλέγεται τώρα. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλα ερωτήματα σχετικά με το τι συμβαίνει στα βόρεια της χώρας, την πιο παραγωγική περιοχή, όπου η σοδειά σε μεγάλο βαθμό δεν έχει συλλεχτεί και οι θερμοκρασίες έχουν φτάσει στα ύψη. Η ζέστη δεν βλάπτει το σιτάρι, αλλά το εμποδίζει να σχηματίσει κόκκους. Η κλιματική αλλαγή είχε και ένα θετικό για τους αγρότες στη βόρεια Ινδία. Το λιώσιμο των παγετώνων στα Ιμαλάια έχει αυξήσει την ροή των ποταμών στη χώρα και έτσι υπάρχει περισσότερο νερό για πότισμα. Τώρα βέβαια οι αγρότες βλέπουν την άλλη όψη του νομίσματος. Οι ειδικοί πάντως δείχνουν καθησυχαστικοί, ακόμα και αν υπάρξουν τοπικές απώλειες ως προς τη σοδειά.

2. Η Ουκρανία συνεχίζει να παράγει σιτάρι. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορεί να το εξάγει

Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία περίπου 55,4 εκατ. τόνοι σιταριού, η συνολική παραγωγή σιταριού των χωρών, φαινόταν να κρέμεται σε μια κλωστή. Οι δύο χώρες που διαθέτουν περίφημα παραγωγικά εδάφη, λειτουργούν ως τροφοδότης της Ευρώπης, της Ασίας και της βόρειας Αφρικής. Τα χρώματα της σημαίας της Ουκρανίας παραπέμπουν στο χρυσό χωράφι με σιτηρά που κυματίζει κάτω από τον ουρανό. 

Οι αγρότες της Ουκρανίας συνεχίζουν να παράγουν σιτάρι παρά τον πόλεμο. Αν και προφανώς οι επιδόσεις δεν είναι ίδιες με πριν. Το πρόβλημα είναι πώς θα φτάσει αυτό το σιτάρι στην παγκόσμια αγορά. Περισσότερο από το 90% διοχετεύεται μέσω των λιμανιών της Μαύρης Θάλασσας. Η Ρωσία έχει αποκλείσει την πρόσβαση που σημαίνει ότι οι ουκρανικές εξαγωγές πρέπει να ταξιδεύουν με τρένο ή φορτηγό. Η Ουκρανία έστελνε 5 εκατ. τόνους εμπορευμάτων μόνο από τα λιμάνια της κάθε μήνα. Από την ξηρά, ο αριθμός αυτός περιορίζεται στους 500.000 τόνους. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα για τις χώρες που εξαρτώνται από τις εξαγωγές της Ρωσίας ή της Ουκρανίας.

3. Δεν υπάρχει παγκόσμια έλλειψη σιταριού. Υπάρχει σιτάρι, αλλά σε λάθος μέρη

Η κρίση του σιταριού είναι πιο πιεστική για τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής που εισήγαγαν πολύ σιτάρι από την Ρωσία και την Ουκρανία πριν αρχίσει ο πόλεμος. Οι χώρες αυτές προτιμούσαν το ουκρανικό και ρωσικό σιτάρι όχι μόνο γιατί η καλλιέργεια ήταν φτηνή, αλλά επειδή είχε και χαμηλό κόστος αποστολής. Πλέον, είναι ακριβό οποιοδήποτε προϊόν βγαίνει από τις δύο χώρες, επειδή όλα τα φορτηγά πλοία που διέρχονται από τη Μαύρη Θάλασσα, ακόμα και αυτά που ταξιδεύουν από την Ρωσία ή την Τουρκία, πρέπει να πληρώνουν ειδικά τέλη ασφάλισης στην εμπόλεμη ζώνη.

Η κρίση θα είναι πιο έντονη για χώρες που δεν μπορούν να αυξήσουν τα εισοδήματά τους. Όπως το Αφγανιστάν, το Κονγκό και οι χώρες στο Κέρας της Αφρικής που αντιμετωπίζουν ξανά ξηρασία. Το Ιράκ έχει πετρέλαιο και οι τιμές του πετρελαίου αυξάνονται. Μπορεί να πουλήσει πετρέλαιο για να πάρει σιτάρι. Για τις υπόλοιπες χώρες όμως τα πράγματα από δύσκολα γίνονται δυσκολότερα.

Η Υεμένη για παράδειγμα βρίσκεται σε συνθήκες λιμού από το 2016 λόγω του εμφυλίου πολέμου στη χώρα. 17 εκατ. άνθρωποι στην Υεμένη είναι αντιμέτωποι με επισιτιστικό πρόβλημα. Ο αριθμός μπορεί να φτάσει στους 19 εκατ. έως το τέλος του 2022.

 Η κεντρική και νότια Ινδία πιθανότατα θα έχουν σιτάρι για να ενισχύσουν τις χώρες αυτές. Αλλά δεν υπάρχει υποδομή για να φτάσει το σιτάρι εκεί. Το ερώτημα που αναζητεί απάντηση στο μέλλον είναι εάν οι υψηλότερες τιμές και η διεθνής βοήθεια, μπορούν να μεταφέρουν το σιτάρι από την Ινδία και αλλού στις χώρες που εξαρτιόταν από την ουκρανική παραγωγή.

Πώς θα μοιάζει αυτή η κρίση από τη σκοπιά των ΗΠΑ, της Ευρώπης και άλλων πλούσιων χωρών; Θα είναι άδεια τα ράφια; Μάλλον όχι, λένε οι ειδικοί. Αλλά οι τιμές θα αυξηθούν. Οι υψηλές τιμές δημητριακών θα αυξήσουν τις τιμές του κρέατος.

4. Η κρίση σιταριού επιδεινώθηκε από μια κρίση στα λιπάσματα

Οι τιμές των λιπασμάτων βρίσκονται σε επίπεδα ρεκόρ. Έχουν εκτοξευθεί 30% από την αρχή της χρονιάς. Αυτό οφείλεται τόσο στον πόλεμο, όσο και στην πανδημία. Τα λιπάσματα παρασκευάζονται με φυσικό αέριο. Οι τιμές του φυσικού αερίου είναι υψηλέ μετά τις κινήσεις της Κίνας και της Ρωσίας στην αγορά. Η Κίνα σταμάτησε να εισάγει άνθρακα από την Αυστραλία λόγω μιας διαφωνίας που σχετιζόταν με την πανδημία. Η Ρωσία μείωσε τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη με φόντο την εισβολή στην Ουκρανία. Οι περίεργες καιρικές συνθήκες κατέστρεψαν τον περασμένο χειμώνα την αγορά φυσικού αερίου στο Τέξας.

Οι υψηλές τιμές των λιπασμάτων δε θα πλήξουν απαραίτητα τη συγκομιδή άμεσα. Οι αγρότες μπορούν να παραλείψουν την εφαρμογή ενός λιπάσματος χωρίς να καταστρέψουν τις αποδόσεις τους. Αλλά κάποια στιγμή θα βρούμε μπροστά μας το πρόβλημα. Ίσως από την επόμενη χρονιά.

5. Η κλιματική αλλαγή θα τα κάνει όλα πιο έντονα

Δεν μπορούν όλα τα προβλήματα στην αγορά του σιταριού να αποδοθούν στην κλιματική αλλαγή. Αλλά σε έναν πλανήτη που η θερμοκρασία ανεβαίνει, είναι σίγουρο ότι αυτό επιδεινώνει την κατάσταση. Τα κύματα καύσωνα αποδεικνύουν την υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτό που συμβαίνει στην Ινδία αποτελεί παράδειγμα. Οι υψηλές τιμές λιπασμάτων οφείλονται και στις καιρικές συνθήκες που επηρέασαν την αγορά φυσικού αερίου.

Ακόμα και πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι τιμές στα γεωργικά προϊόντα ήταν υψηλές. Η γεωργία εξαρτάται από τον καιρό. Ακόμα και εκείνοι που δεν παίρνουν στα σοβαρά την κλιματική αλλαγή, παραδέχονται ότι υπάρχει μεγαλύτερη αστάθεια του καιρού και μεγαλύτερη πιθανότητα ακραίων φαινομένων. Αυτά δημιουργούν πρόσθετη αβεβαιότητα στη γεωργική παραγωγή.

Η ξηρασία και οι ξαφνικές και απρόβλεπτες αλλαγές στη διαθεσιμότητα του νερού, επίσης ανησυχούν τους ειδικούς. 

Παράδειγμα, το Μαρόκο. Κατά τη διάρκεια μιας υγρής χρονιάς η χώρα παράγει 7,5 εκατ. τόνους σιτάρι. Σε μια ξηρή χρονιά, 2,5 εκατ. Καθώς ο κόσμος γίνεται πιο ζεστός, η Σαχάρα επεκτείνεται, η χώρα πιθανότατα να έχει πρόβλημα στο μέλλον.

Όταν μια χώρα είναι αντιμέτωπη με έλλειψη τροφίμων δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα το φαγητό. Οι συνέπειες περιστρέφονται επίσης τόσο γύρω από την οικονομία, όσο και γύρω από την κοινωνία. Οι γονείς δε στέλνουν τα παιδιά τους σχολείο για να μειώσουν τα έξοδα και να έχουν περισσότερα χρήματα για να διαθέσουν για το φαγητό τους. Απόφαση που οι συνέπειες της θα είναι μακροχρόνιες. Όλα αυτά θα δυσκολέψουν τη ζωή σε έναν πλανήτη που θερμαίνεται διαρκώς.

ΠΗΓΗ: The Atlantic