Πες μου γιατί κολλάει (ή και όχι!) η κόλλα!

της Λίας Καραμπατέα

Σε εορταστικούς (όσο το δυνατόν) ρυθμούς λίγο πριν τα Χριστούγεννα, και λίγο πριν κλείσουν τα σχολεία για τις καθιερωμένες διακοπές, την τιμητική τους έχουν οι καλλιτεχνικές κατασκευές και τα στολίσματα. Βοηθώντας πριν λίγες μέρες μία πολύ μικρή μου φίλη να φτιάξει το χάρτινο χριστουγεννιάτικο δέντρο της, μου ζητάει να «κολλήσουμε» τα στολίδια στις κατάλληλες θέσεις. Και η επόμενη σκέψη είναι, πόσοι άραγε από εμάς γνωρίζουν πώς πραγματικά δουλεύει μία κόλλα από αυτές που τόσο έχουμε χρησιμοποιήσει σε καθημερινά μας ζητήματα;

«Κόλλα ονομάζεται η ουσία που χρησιμεύει για τη συγκόλληση επιφανειών». Ας δούμε όμως τι σημαίνει αυτό και πώς γίνεται…

Οι επιφάνειες που μπορούν να υπάρξουν σαφέστατα είναι πολλές διαφορετικές, διαφοροποιούμενες κυρίως ως προς τα δομικά υλικά που τις αποτελούν. Διαφορετική δομή όμως σημαίνει και εντελώς διαφορετική συμπεριφορά σε κάθε περίπτωση. Σκεφτείτε πόσο εύκολα μπορείτε μόνο με λίγη πίεση του χεριού σας να μεταβάλλετε τη μορφή μιας μπάλας από βαμβάκι, ενώ αντίθετα πόσο δύσκολο είναι να κάνετε κάτι τέτοιο με ένα κομμάτι ξύλο.

Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι οι διαφορετικές τους πυκνότητες, δηλαδή η αναλογία της μάζας του κάθε υλικού με τον όγκο τον οποίο καταλαμβάνει. Το πόσο μεγάλη ή μικρή πυκνότητα έχει ένα υλικό, προκύπτει από τις ισχυρές (ή αντίστοιχα ασθενείς) δυνάμεις που ενώνουν τα μόρια υλικού μεταξύ τους. Έτσι λοιπόν, «παίζοντας» με δύο μπάλες ζυμάρι μπορούμε να τις ενώσουμε σε μία, αλλά δεν θα καταφέρναμε με τίποτα το ίδιο με δύο μπάλες από σίδερο!

Και πλησιάζει ο ρόλος της κόλλας…

Κάθε επιφάνεια, όσο κι αν φαίνεται ενδεχομένως λεία, ποτέ δεν είναι. Έχει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, μικρές αυλακώσεις, ακόμη κι όταν το γυμνό μας μάτι δεν μπορεί να τις εντοπίσει. Φέρνοντας σε επαφή δύο επιφάνειες (όπου η καθεμία ξέρουμε πλέον ότι θα είναι μερικώς ανισόπεδη!), η κόλλα που θα βάλουμε ανάμεσά τους, παίζει το ρόλο του μεσάζοντα. Όσο είναι σε υγρή μορφή, εισχωρεί σε αυτά τα μικρά και άνισα βαθουλώματα. Ξέρουμε όμως ότι γρήγορα η κόλλα θα στεγνώσει. Είναι ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο γεμίζουν τα κενά των δύο επιφανειών, ενώ ταυτόχρονα μένουν πλέον ενωμένες η μία με την άλλη.

Υπάρχουν αρκετά διαφορετικά είδη κόλλας. Ο διαχωρισμός αφορά τη χρήση για την οποία προορίζεται, οπότε μπορεί να σχετίζεται με το πόσο δυνατή θέλουμε να είναι, με το τι χρόνο σκλήρυνσης μας ενδιαφέρει να έχει αλλά και με το αν θα χρησιμοποιηθεί σε πιο ιδιαίτερης μορφής υλικά. Το σκεπτικό σε όλα τα είδη όμως είναι το ίδιο. Η κόλλα τοποθετείται υγρή στα σημεία που μας ενδιαφέρει, και όταν στεγνώνει έχει ολοκληρώσει τη δουλειά της.

Γιατί γίνεται όμως ακόμη και αυτό;

Το συγκεκριμένο ερώτημα ανάγεται ενδεχομένως ευκολότερα στους χώρους της Χημείας, ωστόσο μπορεί να δοθεί μία απλουστευμένη εξήγηση. Οι κόλλες αποτελούνται από χημικές προσμείξεις κατάλληλων υλικών, αποκτώντας έτσι αυτή τη συμπεριφορά: Υπάρχουν κόλλες που θα στερεοποιηθούν όταν βρεθούν σε επαφή με τον αέρα, άλλες που χρειάζονται την παρουσία θερμότητας κλπ.

Και ένα τελευταίο οξύμωρο ερώτημα… Γιατί η κόλλα δεν κολλάει ποτέ και μέσα στο σωληνάριο ή δοχείο στο οποίο φυλάσσεται;

Ανάλογα με τον τρόπο συμπεριφοράς της εκάστοτε κόλλας, μέσα στο δοχείο που αποθηκεύεται, εμπεριέχει και ουσίες που τη βοηθούν να μένει σε υγρή μορφή. Μία απλή σκέψη είναι η παρουσία πτητικού διαλύματος (π.χ.ασετόν), το οποίο, μόλις το δοχείο ανοίξει και η κόλλα έρθει σε επαφή με τον αέρα, θα εξατμιστεί, και η κόλλα θα αρχίσει να στερεοποιείται. Όταν λοιπόν θέλουμε, ανάποδα, να ξεκολλήσουμε την κόλλα που κόλλησε κάπου από ατύχημα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ίδιο διάλυμα το οποίο τη διατηρούσε σε υγρή μορφή μέσα στη συσκευασία της..!

Δεν είναι εκνευριστικά χαριτωμένο, πόση επιστήμη μπορεί να χωρέσει ακόμη και στα πιο μικρά πράγματα της καθημερινότητάς μας;