Πλαστικά ή χάρτινα; Όλη η αλήθεια για τα καλαμάκια

Πιθανότατα έχετε αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα. Έχετε παραγγείλει ένα smoothie ή έναν παγωμένο καφέ ή το κοκτέιλ σας και φτάνει με ένα χάρτινο καλαμάκι. Μετά από μερικές ρουφηξιές, το καλαμάκι καταρρέει, αναγκάζοντας σας να το βγάλετε και να το αφήσετε στο τραπέζι.

Τα χάρτινα καλαμάκια έχουν γίνει σχεδόν πανταχού παρόντα στα μπαρ και στα καταστήματα, καθώς η εστίαση έσπευσε να εγκαταλείψει το πλαστικό ως απάντηση στην αντίδραση των καταναλωτών. Όμως, ενώ μπορεί να μην παραμείνουν στο περιβάλλον για περίπου 300 χρόνια, όπως αυτά που κατασκευάζονται από πλαστικό, τα χάρτινα καλαμάκια αφήνουν πολλά πράγματα που μπορεί να είναι επιθυμητά.

Μια πρόσφατη μελέτη ανέδειξε επίσης μια άλλη πιθανή ανησυχία. Τα χάρτινα καλαμάκια που αξιολογήθηκαν από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας, στο Βέλγιο, βρέθηκαν να περιέχουν περισσότερες «χημικές ουσίες που μένουν για πάντα» – ανά και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες ή PFAS – από το πλαστικό. Αυτά τα μακράς διαρκείας PFAS μπορούν να παραμείνουν στο περιβάλλον για δεκαετίες, μπορούν να μολύνουν τα αποθέματα νερού και σχετίζονται με μια σειρά προβλημάτων υγείας.

Οι ερευνητές πίσω από τη μελέτη λένε ότι τα αποτελέσματά τους υποδηλώνουν ότι τα χάρτινα καλαμάκια – μαζί με τα αντίστοιχα από μπαμπού, τα οποία επίσης βρέθηκε ότι περιέχουν PFAS – δεν είναι απαραίτητα μια πιο βιώσιμη εναλλακτική λύση αντί του πλαστικού. Τα υψηλότερα επίπεδα χημικών ουσιών που περιέχουν, λένε, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ερωτηματικά για το πόσο «βιοδιασπώμενες» είναι αυτές οι εναλλακτικές λύσεις.

Υπολογίζεται ότι περίπου 500 εκατομμύρια καλαμάκια μιας χρήσης χρησιμοποιούνται καθημερινά μόνο στις ΗΠΑ. Και παρόλο που οι εκτιμήσεις για το πόσα ακριβώς καταλήγουν στο περιβάλλον είναι δύσκολο να επιβεβαιωθούν, αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι τα πλαστικά καλαμάκια φτάνουν παντού. Βρίσκονται σε τεράστιους αριθμούς στους καθαρισμούς παραλιών σε όλο τον κόσμο. Έχουν βρεθεί να τρυπούν τα στομάχια των πιγκουίνων.

Ο περιβαλλοντολόγος, Milo Cress αξίζει επίσης κάποια εύσημα – αποκάλυψε ότι η στατιστική διαφήμιση με 500 εκατομμύρια καλαμάκια την ημέρα ξεκίνησε το κίνημα Be Straw Free το 2011, όταν ήταν μόλις εννέα ετών. Η εκστρατεία ενέπνευσε τελικά μεγάλες εταιρείες όπως τα Starbucks και τα McDonalds να σταματήσουν να χρησιμοποιούν πλαστικά καλαμάκια και ολόκληρες πολιτείες όπως η Καλιφόρνια να τα απαγορεύσουν εντελώς. Αν και αυτό μπορεί να ακούγεται σαν ένα τεράστιο όφελος για τη βιωσιμότητα, καθώς έριξα μια πιο προσεκτική ματιά στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έχουν τα πλαστικά καλαμάκια, εξεπλάγην όταν έμαθα ότι είναι μια σταγόνα στον κάδο σε σύγκριση με την ρύπανση που προκαλούν άλλα πλαστικά.

Όταν περπατάτε σε μια παραλία, τα πλαστικά καλαμάκια είναι ένας από τους πιο συνηθισμένους τύπους απορριμμάτων που θα δείτε – μια πρόσφατη έρευνα κατά μήκος μιας παραλίας στην ακτή Γκουτζαράτ της Ινδίας στην Αραβική Θάλασσα βρήκε ότι αποτελούν το 9% των απορριμμάτων εκεί. Αλλά στην πραγματικότητα αποτελούν μόνο ένα μικρό ποσοστό των πλαστικών απορριμμάτων που βρίσκουν το δρόμο τους στο περιβάλλον.

Αν και τα στοιχεία τείνουν να διαφέρουν ανάλογα με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται, αξίζει να δούμε τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης στο Global Plastics Outlook του. Υπολογίζει ότι περίπου 380 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων παράγονται παγκοσμίως κάθε χρόνο, με περίπου 23 εκατομμύρια τόνους από αυτά να καταλήγουν στο περιβάλλον. Υπολογίζεται ότι περίπου 1,7 εκατομμύρια τόνοι από πλαστικό καταλήγουν στον ωκεανό ετησίως, αν και άλλες μελέτες έχουν προσδιορίσει τον αριθμό μεταξύ 4,8 και 12,7 εκατομμυρίων τόνων.

Από τους 380 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων που παράγονται, περίπου 43 εκατομμύρια τόνοι προέρχονται από καταναλωτικά προϊόντα που περιλαμβάνουν πλαστικά μιας χρήσης από τη βιομηχανία τροφίμων και ποτών. Περίπου 14 εκατομμύρια τόνοι από αυτά, ή το 3,7% των συνολικών πλαστικών απορριμμάτων, είναι κατασκευασμένα από πολυπροπυλένιο, το κύριο υλικό που χρησιμοποιείται στα πλαστικά καλαμάκια.

Στους ωκεανούς, τα δίχτυα ψαρέματος, είναι από τις πιο διαδεδομένες μορφές πλαστικής ρύπανσης. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2018 διαπίστωσε ότι το 46% από τα 1,8 τρισεκατομμύρια τεμάχια πλαστικού που εκτιμάται ότι βρίσκονται στο περίφημο Great Pacific Garbage Patch προέρχονταν από δίχτυα ψαρέματος.

Γιατί λοιπόν έγινε τόσο μεγάλος ντόρος για την ρύπανση από τα πλαστικά καλαμάκια εάν η επίδρασή τους είναι ελάχιστη;

«Το χάρτινο έγινε το σύμβολο μιας επιλογής που θα μπορούσε να κάνει ένα άτομο που έχει επίσης αντίκτυπο», λέει η Έριν Σάιμον, αντιπρόεδρος για πλαστικά απόβλητα και επιχειρήσεις στο Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής. «Και ενώ γνωρίζουμε ότι δεν είναι τόσο απλό, και το πρόβλημα ξεπερνά πολύ τη χρήση πλαστικών καλαμιών, μια παγκόσμια κρίση όπως η πλαστική ρύπανση μπορεί να λυθεί μόνο όταν ο καθένας κάνει το καθήκον του».

Φυσικά, η εγκατάλειψη των πλαστικών καλαμιών δεν θα λύσει την πλαστική ρύπανση, αλλά έχει φέρει το πρόβλημα στη δημοσιότητα.

«Αυτή τη στιγμή, περισσότεροι από 460 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι νέου πλαστικού παράγονται παγκοσμίως κάθε χρόνο και αυτός ο αριθμός αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο», λέει η Jackie Nuñez, ιδρυτής του The Last Plastic Straw and Plastic Pollution Coalition, υπεύθυνος υπεράσπισης και αρμοδιότητας. «Η συζήτηση για το πλαστικό μιας χρήσης και η ρύπανση που προκαλεί είναι πλέον παγκόσμια».

Παρά τις σχετικά μικρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους σε σύγκριση με άλλες μορφές πλαστικού, τα πλαστικά καλαμάκια έχουν γίνει μια μελέτη περίπτωσης για τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει ένα κομμάτι πλαστικού μιας χρήσης σε όλο τον κύκλο ζωής του.

Παραδόξως, παρά το γεγονός ότι είναι κατασκευασμένα από ορυκτά καύσιμα, μια μελέτη από ερευνητές στην Ταϊλάνδη δείχνει ότι τα παραδοσιακά πλαστικά καλαμάκια από πολυπροπυλένιο έχουν μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα από τα βιοπλαστικά καλαμάκια (πολυγαλακτικό οξύ), τα οποία υποτίθεται ότι είναι βιοδιασπώμενα. Μετά την αξιολόγηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που αποδίδονται στις πρώτες ύλες, την κατασκευή και την απόρριψη των καλαμιών, οι ερευνητές βρήκαν ότι τα χάρτινα καλαμάκια παρήγαγαν περισσότερες εκπομπές λόγω της έκτασης που απαιτείται για την ανάπτυξη και τη συγκομιδή των φυσικών υλικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή τους. Τα χάρτινα καλαμάκια έχουν επίσης βρεθεί πρόσφατα ότι δεν είναι τόσο βιοδιασπώμενα όσο πιστεύαμε αρχικά.

Η ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής των χάρτινων καλαμιών έχει υπολογιστεί ότι είναι από την ίδια με τα πλαστικά καλαμάκια έως το ένα τέταρτο των εκπομπών. Ένα σύνολο αξιολογήσεων του κύκλου ζωής που πραγματοποιήθηκαν από ερευνητές στη Βραζιλία το 2020 έδειξε παρόμοια αποτελέσματα, διαπιστώνοντας ότι τα χάρτινα καλαμάκια είχαν υψηλότερο σχετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο από τα πλαστικά. Η μελέτη, ωστόσο, δεν έλαβε υπόψη τον αντίκτυπό τους στη θαλάσσια ζωή, όπου οι ερευνητές παραδέχθηκαν ότι τα πλαστικά καλαμάκια πιθανότατα θα είχαν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο εκεί, καθώς τα χάρτινα καλαμάκια αποικοδομούνται γρήγορα στο νερό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως και τα πλαστικά καλαμάκια, έτσι και τα χάρτινα καλαμάκια συνήθως δεν μπορούν να ανακυκλωθούν και μια αξιολόγηση από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι τα χάρτινα καλαμάκια εκπέμπουν περισσότερα αέρια θερμοκηπίου όταν σαπίζουν στη χωματερή σε σύγκριση με τα πλαστικά.

Εάν θέλετε να συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε καλαμάκια – ή χρειάζεται λόγω αναπηρίας – η Nuñez προτείνει να επιλέξετε επαναχρησιμοποιούμενα, μη πλαστικά καλαμάκια. Τα μεταλλικά και γυάλινα καλαμάκια είναι πολύ πιο ασφαλή και αντέχουν στη φθορά περισσότερο από τα πλαστικά, αλλά ακόμη και αυτά έχουν τα προβλήματά τους. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, ένα γυάλινο καλαμάκι είναι υπεύθυνο για 44 φορές περισσότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε σύγκριση με ένα πλαστικό, ενώ τα καλαμάκια από ανοξείδωτο χάλυβα εκπέμπουν 148 φορές περισσότερες. Τα καλαμάκια από μπαμπού είναι καλύτερα, αλλά παρόλα αυτά παράγουν 27 φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από το πλαστικό. Μια άλλη μελέτη στη Νότια Αφρική διαπίστωσε ότι θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε ένα γυάλινο καλαμάκι 23-39 φορές και ένα καλαμάκι από ανοξείδωτο χάλυβα 37-63 φορές για να εξουδετερώσετε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που δημιουργούν όταν κατασκευάζονται και πωλούνται. Ευτυχώς, ένα καλοφτιαγμένο επαναχρησιμοποιούμενο καλαμάκι θα λειτουργήσει τέλεια για εκατοντάδες επαναχρησιμοποιήσεις.

Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα που παρατήρησαν οι ερευνητές, ωστόσο, ήταν ότι τα επαναχρησιμοποιήσιμα καλαμάκια δεν καταλήγουν συχνά στον ωκεανό.

Επομένως, απέχει πολύ από μια απλή επιλογή. Τα επιστημονικά στοιχεία είναι μικτά, ανάλογα με το πού αναζητάτε τη βλάβη στο περιβάλλον. Κάθε ειδικός με τον οποίο μίλησε ο συντάκτης του BBC είπε ότι είναι καλύτερα να αρνηθείτε εντελώς τα καλαμάκια αν μπορείτε. Στη συνέχεια, μπορείτε να καθίσετε και να απολαύσετε το ποτό σας.

Πηγή: BBC